ادام بالاسى قىزىق قوي، ەگەر ونى كۇنى كەشە ىشەر اس، كيەر كيىمگە جارىماي، كىسى ەسىگىندە جۇرگەن جەرىنەن كۇمبەزى كوك تىرەگەن اق ءمارمارلى، التىن تاقتى سالتاناتتى سارايدىڭ قاق تورىنە اپارىپ قولىنا بيلىك، اۋزىنا ءفاتۋا بەرىپ قويساڭ نە ىستەيتىنىن ويلاۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى. ويتكەنى ەكىنىڭ ءبىرى جىرتىق شەكپەنىنە وتكەنىنىڭ ونەگەسىندەي قىپ ءالسىن-ءالسىن كوز تاستاپ وتىراتىن قايران اياز بي بابامىز ەمەس. جۇزدەگەن جىلدار ءبىر ەلدىڭ وتارى بولىپ كەلگەن ۇلتتىڭ ەشقانداي ۇرىس-سوعىسسىز، قارۋلى كوتەرىلىسسىز اللاتاعالانىڭ ءوزى بەرگەن ازاتتىقتى العاننان كەيىنگى تىرلىگى دە كەيدە وسىعان ۇقساس بولىپ كەلەدى.
ءيا، ءبىزدىڭ كەيبىر كەمشىلىگىمىز كوڭىل دە جەتپەس، كوز جەتپەس كونە تاريحىمىزدان باستاپ كۇنى كەشەگى دەرلىك وتكەن-كەتكەنىمىزدى قالاي ايتۋىمىزدان-اق كورىنىپ قالىپ ءجۇر. ەرسىلىكتەرگە ەسكەرتۋلەر دە ايتىلۋدا. امال نە، قازىر وعان قۇلاق اسىپ جاتقان جان بالاسى جوق. شەتىنەن تاريحشى، شەتىنەن شەجىرەشى، ەنتسيكلوپەديست ءبىر ۇلتقا اينالدىق. قازىر بۇرىنعى بۋحگالتەر، بۇرىنعى قۇرىلىسشى، بۇرىنعى اۆتوموبيليست، بۇرىنعى زووتەحنيك، قالاسا اكادەميك، كانديدات، ەڭ قۇرىعاندا شەجىرەشى، جىلناماشى بولىپ شىعا كەلەدى. شىنىندا دا تولقىنى تەرەڭىندە تەربەلىپ جاتقان تۇڭعيىق تاريح-مۇحيتىمىزدى بۇگىندە نەبىر جولدان قوسىلعان جولبيكەلەر سان-ساققا الا قاشىپ، كىمدى تىڭداپ، كىمگە توقتارىڭدى بىلمەيتىن ساپىرماي ءسوز، بۇلدىر بولجامعا اينالدىرىپ، ءتىپتى نەبىر ايداي اقيقاتتى كوزبە-كوز بۇرمالاۋدى كاسىپ قىپ الدى. بۇل رەتتە اسىرەسە، وسى كۇنگى بال جالاعان باسشى قازاقتاردىڭ دا، كونىن سۇيرەتكەن قوسشى قازاقتىڭ دا جانى مەن تانىنە جارا بولىپ جارماسقان جۇزشىلدىك، تايپاشىلدىق، ەڭ بەرىسى رۋشىلدىق دەرتىنىڭ سورى قالىڭ بولىپ تۇر. نەسىنە جاسىرامىز، قازىر بۇل بۇكىل ۇلتىمىزدىڭ دەرلىك الپىس ەكى تامىرىن قۋالاي اعىپ اسقىنعان دەرتكە اينالدى. كورنەكتى جازۋشى، ارعى-بەرگى تاريحىمىزدىڭ بىلگىرى مۇحتار ماعاۋين انەبىر جىلدارى قاراماعىندا قىزمەت ىستەپ جۇرگەنىمدە ءبىر اڭگىمەنىڭ رەتىندە كورەرسىڭ دە بىلەرسىڭ، بۇدان بىلاي بۇرىنعى بەلگىلى-بەلگىلى تۇلعا تۇتىپ كەلگەندەرىمىزدىڭ ءبارى بىرتە-بىرتە ۇمىتىلىپ، ولاردىڭ ورنىنا قالالارعا، كوشەلەرگە وسى كۇنگى بايلاردىڭ، قولىندا بيلىگى بارلاردىڭ اتا-بابالارى مەن تۋعان-تۋىستارىنىڭ اتى بەرىلەدى دەگەنى وسىندايدا ەسكە تۇسەدى. قازىر ەكى قازاقتىڭ ءبىرى اتا-باباسى تۋرالى جازعان شەجىرەنى قاراپ وتىرساڭ قازاقتىڭ ءۇش ءجۇزى تۇگىل بۇكىل تايپا، رۋىنىڭ اتا-باباسى شەتىنەن جاۋعا جالاڭاش شاپقان باتىر، شەتىنەن وت اۋىزدى، وراق ءتىلدى شەشەن، ءبارى بي، بەك، حان بولعان ەكەن.
قازىر كەز-كەلگەن اۋىلدان، اۋدان ورتالىعىنان استىنا بەتون ات ءمىنىپ، قولىنا بەتون نايزا ۇستاعان ەشبىر تاريحتان وقىماعان، ەشكىمنەن ەستىمەگەن الدەبىر باتىرلاردىڭ ەسكەرتكىشىن كورەتىن بولدىق. قازىر جاڭادان جاسالىپ جاتقان ۇلتتىق تاريحىمىزدىڭ تالاي-تالاي مالىمەتتەرى وسى اۋىل-ايماقتىق اۋىزەكى دۇنيەلەردەن جانە تامىر-تانىستىقپەن الىنىپ جاتقانىن جاسىرۋدىڭ ءوزى كۇنا. ۇلتتىق تاريح دەمەكشى، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ق. اتاباەۆ قازاق تاريحىن جازۋ «ۇلتتىق رۋحىمىزدى ۇلىقتاۋ» ەكەنىن دالەلدەپ-اق بەرگەن ەدى (اتاباەۆ ق. «قازاق تاريحى»، 1,3, 9 بەتتەر).
ەندەشە، ءبىز ۇلتتىق رۋحتى ءوز دەڭگەيىندە ۇلىقتاپ، تاريح قويناۋىنداعى اقتى — اق، قارانى — قارا دەپ شىنايى پاكيزاتتىقپەن ايتىپ ءجۇرمىز بە؟
ەندەشە نەگە كۇنى كەشە دەرلىك دۇنيەدەن وتكەن الاشوردا ارىستارىنىڭ ءبىرىن ماقتاپ، ءبىرىن داتتاپ ارقايسىسىن ءار جاققا تارتامىز؟ سول الاش ازاماتتارى دەگەندە نەگە باس-اياعى 4-5 ادامنىڭ اتىن اتاپ، باسقالارىن «ۇمىت قالدىرا» بەرەمىز؟ ءتىپتى، س. قوجانوۆ، ت. رىسقۇلوۆ، س. سەيفۋلليندەر توڭىرەگىندەگى ءارى يتەرىپ، بەرى جىعۋدان تاريحىمىزعا كەلەر پايدا مەن زياننىڭ قايسىسى باسىم ەكەنىن دە تارازىلاي الماۋىمىز نەلىكتەن؟ ابىلقايىر مەن ابىلاي توڭىرەگىندەگى پىكىرتالاستار شە؟
ارينە، اشىق پىكىرتالاس ارقاشان ادىلەتتى اتقا مىنگىزەدى. ونى بىلە تۇرا ءباسپاسوز بەتىندە ەكى جاقتىڭ پىكىرىن بىردەي بەرمەي، بىرىنە باسىمدىق بەرە الاتىن باسىلىمدار دا بار ەكەنى راس قوي.
سوندىقتان، مەيلىڭ اتا-باباڭنىڭ شەجىرەسىن جازساڭ دا، مەيلىڭ ۇلتقا بەلگىلى ۇلى تۇلعالار تۋرالى جازساڭ دا اقيقاتتان اتتاماۋعا تىرىسۋ، ەگەر تىڭ ءبىر جاڭالىق جاريالاماق بولساڭ، ونىڭدى پالەنشەكەم ويدەگەن ەكەن، تۇگەنشەكەم بۇيدەگەن ەكەن دەگەن سياقتى سىلدىر سوزبەن سۇڭقىلداتپاي ناقتى دەرەكتەرمەن تياناقتاپ ايتۋ كەرەك. ويتپەسەڭ، بىرىنشىدەن وزىڭنەن كەيىن كەلەر ۇرپاقتىڭ اراسىنا الاۋىزدىق تۋعىزۋىڭ مۇمكىن، ياعني، ۇرپاققا قيانات جاساپ كەتەسىڭ، ەكىنشىدەن بۇل ءوزىڭنىڭ ازاماتتىعىڭا جۇرتتىڭ كۇمانىن تۋعىزادى. وسىعان ناقتى ءبىر مىسال بولارلىق جاعداياتتى جاقىندا شالقار قالاسىنا بارعاندا ەلدىڭ كوزى اشىق، اينالاسىنا سىيلى ازاماتتارى رەنجىپ وتىرىپ اڭگىمەلەپ بەردى. اڭگىمەنىڭ اۋجايىنا تولىعىراق كوز جەتكىزۋ ءۇشىن ءباسپاسوزدى پاراقتاپ شىققاندى ءجون كوردىك. سوندا الگىدەن بەرى ءوزىمىز ايتىپ وتىرعان وسى كۇنگى تاريحشىلدىقتىڭ ءبىر ءتۇرى
شالقارلىق ورازبايدىڭ «شەجىرەشىلىگى»
سياقتى ەكەنىنە تاعى ءبىر كوز جەتكىزگەندەي بولدىق. وقىدىق. دۇرىس ەمەس دەسەڭىز، ءوزىڭىز ءبىلىڭىز، بىراق ورازباي اقساقالدىڭ «رۋحى بيىك بابالارىمىن» وقىپ بولعاسىن ابۋباكىر كەردەرىنىڭ «باقا-شايان جايلايدى، كول سۋالىپ ورتايسا، قارعا كوزىن شۇقيدى، التىن تاقتان حان تايسا» دەگەن اتالى ءسوزى ويعا ورالا بەردى. اۋەلى، ءبۇتىن ءبىر ءالىمنىڭ شەجىرەسىنەن شىجىم تارتىپ وتىرعان ورەكەڭنىڭ ەڭ بولماسا بابالارىمىز دەمەي «بابالارىم» دەگەنى نەسى دەپ ءسال تىكسىنىپ قالدىق تا ويىمىزدى جاماندىقتان اۋلاققا سالايىق دەپ ءارى قاراي وقي باستادىق. ءيا، ىقىلىم زاماننان ءومىردىڭ نەبىر اششىسى مەن تۇششىسىن، ءزامزامى مەن ءزارىن قاتار تاتىپ، نەبىر سۇراپىل كەساپات پەن شۋاقتى شاپاعاتتى بىرگە كورىپ كەلە جاتقان وسىنداعى اعايىننىڭ ورەكەڭە رەنجيتىندەي-اق ءجونى بار ەكەن. رەنىشتىڭ باسى بۇل ماقالادا ىقىلىم زاماننان ءيسى قازاققا ءسىڭىستى بولىپ قالىپتاسىپ كەتكەن «تىلەۋ-قاباق» دەگەن ءسوز تىركەسىن كەيىنگى بىرەۋلەر «قاباق-تىلەۋ» دەپ بۇرمالاپ ايتىپ، ونى ماقالا اۆتورى ءباسپاسوز بەتىندە وسىلاي ورىن اۋىستىرىپ پايدالانعانىنان بولىپ ەدى. راسىندا حالىق ءانى دەپ اتالىپ كەتكەن بەلگىلى ءان دە «سۇراساڭ رۋىمدى تىلەۋقاباق، ءان سالسام قوزعالادى قاس پەن قاباق» دەپ باستالار ەدى-اۋ. ءوزىمىز وقىعان كىتاپ اتاۋلىدا دا، الەمگە ايگىلى جازۋشى وسى ءوڭىردىڭ ءتول پەرزەنتى ءا.نۇرپەيىسوۆتىڭ «قان مەن تەر» تريلوگياسىندا دا تىلەۋقاباق جىگىتتەرى دەپ جازىلعان. ەندەشە پايعامبار جاسىنان الدەقاشان اسىپ كەتكەن ورەكەڭ اقساقالدىڭ بۇل ەكى ءسوزدى قايتا-قايتا ورىن اۋىستىرىپ جازۋىنا جول بولسىن دەگەندەردى ەستىگەندە شىنىمەن-اق تاڭ قالدىق.
مۇنى جاسى كەلگەن ادامدا كەزدەسە بەرەتىن بالا مىنەز دەي سالالىق. بىراق ورازباي اقساقال وسى ءبىر الدە ماقالا، الدە رۋ تاراتۋ سياقتى جازباسىن بىرەسە اۋداندىق، بىرەسە رەسپۋبليكالىق گازەتكە جاريالاتىپ جار سالۋى دا تىم ىڭعايسىز ەكەن. وسىندايدا ەسكە تۇسەدى: بەلگىلى جازۋشى، تاريحشى ق. سالعارين «ەلدىك نەگىزدەرى» دەگەن كىتابىندا «قازاق تاريحشىلارى بارلىق تۇيتكىلدەردى اشۋعا مۇمكىندىكتەرىن تولىق جۇمىلدىرا الماي وتىر. ءار كەزدە ارقالاي ايتىلىپ، تاپتاۋرىن بولعان دەرەكسىماقتارعا سىلتەمە جاساۋدان ءارى اسا المايدى» دەگەن پىكىر ايتادى. وتە دۇرىس! (ق. سالعاراۇلى. «ەلدىك نەگىزدەرى». استانا 2007. 77-بەت).
ءدال وسى پىكىر ورەكەڭنىڭ «تاريحشىلىعىنا» قاراتىپ ايتىلعان با دەرسىڭ. ول كىسىنىڭ وسى ماقالاسىنداعى مىسالدار تۇگەل دەرلىك «پالەنشەكەم مەن تۇگەنشەكەمنىڭ» ايتقاندارىنان الىنعان. مۇنداعى قوياندى جارمەڭكەسىن قاباق ابىلايۇلى سارشوناي بي اشىپتى دەۋى ۇلكەن كۇمان تۋعىزادى. شەجىرەشى ورەكەڭنىڭ ءوزى دە ونىڭ قاي جىلى بولعانىن انىق بىلمەي، «ءحۇىىى عاسىردىڭ ورتا كەزەڭى بولسا كەرەك…» دەپ باستايدى. بۇل ماقالا ازدى-كوپتى قۋلىقتان دا قۇر ەمەس. ول بىردە «قازىر ءبىزدىڭ وڭىردە قالۋ دەگەن اتامىز تۋرالى كوپ ايتىلادى» دەپ، ەندى بىردە قالۋ دەگەن اتامىزدىڭ بولەك دەگەن بالاسىنان» دەپ باستالادى. ولاردىڭ ارعى تەگى تۋرالى ءلام-ميم جوق. ونىڭ ەسەسىنە قاباق اتامىز حان كەڭەسىنىڭ مۇشەسى ءارى ءۋازىر، ال تىلەۋ تەك «بيلەر كەڭەسىنىڭ مۇشەلىگىندە» (؟) بولعان دەيدى. سونىمەن نە كەرەك 1683-85 جىلدارداعى سايرام سوعىسىندا قازا تاپقان تىلەۋدى «قاباقتىڭ ىقپالىمەن» تۇركىستانعا اكەپ جەرلەگەن كورىنەدى. نە ىستەپ وتىرعانىن كىم بىلگەن، ايتەۋىر وسى كەزدە قاباق تۇركىستاندا «تاۋكە حاننىڭ سەنىمدى ادامى رەتىندە وتىر» ەكەن. تىلەۋ سول زاماندا ءارى بي، ءارى باتىر، ەلدىڭ ءسوزىن ۇستاعان بەلگىلى تۇلعا بولعان. ەندەشە ونى «قاباقتىڭ ىقپالى» بولماعان كۇندە دە ەشكىم سوعىس مايدانىنا تاستاپ كەتپەس ەدى. قازاق مۇنداي اتاقتى ادام تۇگىل قاراپايىم ازاماتىنىڭ سۇيەگىن دالادا قالدىرماعان.
جالپى، ءازىل-شىنى ارالاس ايتساق، ورازباي اقساقال ەلىمىزدەگى ءسوز بوستاندىعىن ەڭ ءبىر ەركىن پايدالانىپ جۇرگەن ازاماتتىڭ ءبىرى. سوناۋ 90-شى جىلداردىڭ باس كەزىندە بۇ كىسى ءوزىنىڭ تۋعان اكەسى ءادىلبايدى ماقتاپ پالۋان بولعان دەگەنگە دەيىن باردى باسپاسوزدە. اقيقاتىنا كەلسەك، مارقۇم ول كىسى وسى ورەكەڭ تۇرپاتتى قول باسىنداي عانا قالباڭ قاققان قاراپايىم اقكوڭىل ادام بولاتىن. ول كىسىنى كوزى تىرىسىندە اقتوبە، قىزىلوردا وبلىستارى تۇگىل الاقانداي قۇلاندى تۇبەگىندە پالۋان دەپ اتاعانىن ەستىگەن ەمەسپىز.
تاريحشى-جازۋشى ق. سالعاراۇلى قاي ءىستىڭ دە جۇزەگە اسۋى بىلىكتى مامان-كادرعا بايلانىستى ەكەنىن، ەلىمىزدە دەرەكتانۋ عىلىمىن تەرەڭ مەڭگەرگەن تاريحشىلار تاپشى ەكەنىن وتە ورىندى ايتتى (بۇل دا سول كىتاپتا، 76-بەت). سوندىقتان ءبىزدىڭ قازىرگى تاريحشى دەپ جۇرگەندەرىمىزدىڭ ىشىندە اڭىز-اڭگىمەلەردەن، اۋىزەكى ايتىلعان ۋاقيعالاردان شالا-پۇلا ەستىگەندەرىن تاريحي دەرەككە اينالدىرۋشىلار كوبەيىپ كەتتى. «رۋحى بيىك بابالارىمنىڭ» اۆتور ءيسى قازاققا بەلگىلى اۋليە موڭكە بابامىزدىڭ اۋزىنا «سۇيەگىم تىلەۋ، ەتىم قاباقپىن! سەبەبى مەن قانگەلدى مەن قالدىبايدىڭ تاربيەسىندە بولدىم عوي» دەگەن بىرەۋلەردەن ەستىگەنىن تاريحي دەرەككە ۇقساتىپ، باسپاسوزگە جاريالاۋدى ەشكىم عالىمدىق تا، تاريحشىلىق تا، شەجىرەشىلىك تە دەي قويماس. بىراق ءبىز دۇنيەدەن وتكەن جانە ۇلتتىق تۇلعا دەگىمىز كەلگەن اتا-بابالارىمىز تۋرالى ايتقاندا دا، جازعاندا دا ونىڭ بۇكىل ۇلتقا جانە ەرتەڭگى ۇرپاققا ونەگەلىك ىستەرىن مادەنيەتتىلىكپەن، يناباتتىلىقپەن ءھام ەسى بار اقساقالدىقپەن جەتكىزە ءبىلۋىمىز كەرەك. ايتپەسە، ورەكەشىلەپ بۇكىل الىمگە اناۋ قورعان بولعان، بۇكىل الاشتا-قازاق ارتىق، بۇكىل الىمدە قاباق ارتىق، قاباقتىڭ باتىرلارى مەن بيلەرى ءالىم ەلىنىڭ جەل جاعىنا پانا بولىپ، بارشا ەلدى جاۋدان قورعادى دەۋ اقساقالدىققا دا،شەجىرەشىلىككە دە جاتپايدى. ورازباي اقساقالدىڭ بۇل جازباسىنا تەرەڭىرەك ۇڭىلگەن ادام ونىڭ قاباق پەن سول بابامىزدىڭ اتىمەن اتالاتىن رۋدى قالايدا التى اتا الىمدەگى ەڭ ەرجۇرەك، ەڭ مىقتى، ەڭ اۋليە، ەڭ باي رۋ ەتىپ كورسەتپەك نيەتىن انىق بايقايدى. ءارى-بەرىدەسىن بۇل اعايىننىڭ اراسىندا سالقىندىق ورناتىپ، الاۋىزدىق تۋعىزۋى مۇمكىن. «ءسوز قۋعان بالەگە جولىعادى» – دەيدى اتا-بابامىز. وسى «شەجىرەنى» وقىپ وتىرساڭ، جوڭعارلار باسقىنشىلىعىنان قاشقان قىرعىزدار «جەتىرۋ ەلىنە بارىپ، ولار سىيعىزباي، مالدارىن تالاپ، ايەل-قىزدارىن الىپ قاشىپ، مازا بەرمەپتى». سونىمەن سول قىرعىزدار 300 جىلدان استام وسى ەلدە قاباق تايپاسىنىڭ ىشىندە ءوسىپ-ءونىپ كەلە جاتىر ەكەن. جەتىرۋ دەگەن تايپا جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتكەن جوق. اتا-بابالارى تۋرالى جوعارىداعى جولداردى وقىعان ولاردىڭ ۇرپاقتارى مەن قازىر قازاققا ورازباي اقساقالدىڭ ايتۋىنشا قاباققا ءسىڭىپ، «ءوسىپ-ءونىپ كەلە جاتقان» قىرعىز ۇرپاقتارى نە ويلايدى.
تاعى ءبىر ۇياتتى شارۋاعا زەر سالىڭىز. بۇل ماقالانى وقىپ وتىرعان ادام وسىنداعى ايتىلعان دەرەكتەر ءابىش كەكىلباەۆ، عالىم احمەتوۆ، مۇحتار ماعاۋين سياقتى بەلگىلى تاريحشىلاردان الىنعان ەكەن دەپ تە قالۋى مۇمكىن. شىندىعىندا بۇل عالىمداردىڭ ەڭبەگىندە وسى رۋلاردىڭ، باتىرلار مەن بيلەردىڭ اتى-جوندەرى ءار تۇستا ۇشىراسادى. بىراق ءدال ورەكەڭ ايتقانداي نە ءالىمنىڭ ىشىندە ەڭ ەرجۇرەگى قاباق رۋى، موڭكە ءبيدى اكەسى تىلەۋ ولەرىندە قاباققا اماناتتاپ كەتىپتى، قاراماشاق دەگەن رۋدان جاماناق دەگەن رۋ مىقتى، ءالىمنىڭ ىشىندە قاباق ارتىق دەگەن ءبىر اۋىز ءسوز جوق. وسى ماقالادا ورەكەڭ الگى اتاقتى تاريحشى عالىمدارمەن جالعاستىرىپ، ا. قۇنتىلەۋوۆ، س. قۇتتىباەۆ، ز. بايدوسوۆ، ۇ. قاۋىس، ج. اسانوۆ دەگەن ازاماتتارعا «كەيىنگى بۋىن تاريحشىلار» دەگەن اتاق بەرەدى. بۇل جىگىتتەر ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە ءبىرى ەكونوميست-زاڭگەر، ءبىرى –اۆتوموبيليست، ءبىرى كەزىندە اۋداندىق گازەتتى باسقارعان جۋرناليست جانە ءدال ع.احمەتوۆ، م. ماعاۋين، ءا.كەكىلباەۆتاردىڭ قاتارىنا قوندىراتىنداي عالىم-تاريحشىلار ەمەس ەدى…
قورىتا كەلگەندە وسىنىڭ ءبارى پروفەسسور قامبار اتاباەۆ جازعانداي «ءبىزدىڭ تاريح عىلىمىنىڭ مەتودولوگيالىق پروبلەماسى ءوزىنىڭ كەڭ كولەمدەگى ەڭ باستى زەرتتەۋ وبەكتىسىن (نىسانىن) ءالى كۇنگە انىقتاي الماي وتىرعانىن، قازاقستاننىڭ تاريح عىلىمىنىڭ ۇلتتىق دەڭگەيدەگى باستى زەرتتەۋ وبەكتىسى قازىرگىدەي قازاقستان تاريحى ەمەس قازاق تاريحى بولۋى ءتيىس» ەكەنىن قازىر سەزۋدەي-اق سەزىنىپ وتىرمىز. قازىر ءار اۋىلدان، ءار اۋداننان شىققان، تاريحشى قاۋىمعا الدەقايدان قوسىلا كەتەتىندەر قازاق تاريحىن ءار تايپانىڭ، ءار رۋدىڭ، ءتىپتى، اتالىقتىڭ تاريحىنا ىدىراتىپ جىبەرە مە دەگەن دە قاۋپىمىز جوق ەمەس. ءبىز جوعارىدا وسىنداي ەكى-ءۇش كەلەڭسىزدىكتەن عانا مىسالدار كەلتىردىك. ال تاريحقا پايداسى كۇماندى، ءارى اعايىن اراسىنا سالقىندىق تۋعىزاتىن، ءارى عىلىمنىڭ قادىر قاسيەتىن كەتىرىپ، قانشاما دۇنيەلەردى اقشاسى بارلار كىتاپ ەتىپ شىعارىپ جاتىر! ارينە، سولاردىڭ ىشىندە شالقارلىق ازاماتتار قاناتباي ەلەۋسىزوۆتىڭ، جازۋشى-جۋرناليست تاۋمان تورەحانوۆتىڭ «ادامنىڭ سۇڭقارى»، «دالا گەركۋلەسى» سياقتى ۇلتتىڭ ۇلى تۇلعالارى تۋرالى نەبىر تۇششىمدى دۇنيەلەر دە بارشىلىق. ساۋدى تەبىرەنتىپ، نەبىر شىكامشىل جۇرەكتى شىم ەتكىزەر وسىنداي تۋىندىلاردا سول دانالاردىڭ ەرلىك ىستەرى، سۇڭعىلا سەزىمدەرى، ەردىڭ قۇنىن ەكى اۋىز سوزبەن شەشكەن ءادىل شەشىمدەرى ۇرپاققا ۇلگى، وركەنگە ونەگە . بىراق حالقىمىزدىڭ تاريحىنداعى قاسيەتتى تۇلعالاردى ەندىگى تاريحىمىزعا تايپالىق، رۋلىق دەڭگەيدە ۇسىنۋ – ۇرپاعىمىزدىڭ اقىل-ەسىن، وي-ساناسىن سول تايپالىق، رۋلىق شەكتەن شىعارماي تاستاۋى مۇمكىن ەكەنىن ەستە ساقتايىق!

مىرزان كەنجەباي
«انا ءتىلى» گازەتى 5 ماۋسىم 2009 جىل