مەن قازاقپىن، مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن،

جورگەگىمدە تانىسقام مۇڭ تىلىمەن...

                                    جۇبان مولداعاليەۆ

بۇدان ءبىر عاسىر بۇرىن الاش كوسەمدەرى ۇلت تاعدىرىن ويلاپ «ويان قازاق!»دەپ  ۇران تاستاعان ەكەن. بىراق قاراڭعى قازاق ويانا قويماعان (ويانباۋى جاقسىلىققا اپارماعانى دا ءمالىم...).  ال، اراعا عاسىر سالىپ ەلباسىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋعا» شاقىرۋى دا سوعان ۇندەس، حالىقتىڭ  كوكەيىندەگىسى: بۇل جولى دا سەلت ەتپەس پە  ەكەنبىز دەگەن وي مازالايدى كەيدە... شۇكىر، ايتەۋىر، جەر-جەردە سەرپىلىس بار.

تاياۋدا قاراعاندى وڭىرىندە بولعانىمىزدا ەلباسىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋعا» شاقىرعان  باستاماسىنا سايكەس، اتاقتى بۇقار جىراۋدىڭ، قاز داۋىستى قازىبەك ءبيدىڭ، ابىز-جىراۋ شورتانباي قانايۇلىنىڭ مەرەيتويلارى سياقتى ەل ەڭسەسىن تىكتەر نەبىر يگى ءىس-شارالاردىڭ كۋاسى بولىپ، ءبىر مارقايىپ قالعان ەدىك.

ال، تاريح قالتارىسىندا قالىپ بارا جاتقان تاعى ءبىر ايتۋلى تۇلعا - قارقابات انا تۋرالى وسى جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا جەرگىلىكتى «ورتالىق قازاقستان» گازەتىندە ىنتالى توپ اتىنان  جاريالانعان زەرتتەۋ ماقالامىز دا كوپشىلىكتى بەيجاي قالدىرماعان ەكەن. وعان دالەل بيىل مۇندا قارقابات انا ەسىمىن ۇلىقتاۋ جونىندە ەلىمىزدىڭ ءبىر توپ بەلگىلى  عالىمدارى، جازۋشىلارى مەن  قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ (ولار جونىندە ءسال كەيىنىرەك توقتالامىز) وبلىس اكىمى ە.ج. قوشانوۆتىڭ اتىنا جازعان اشىق  حاتى اكىمدىك تاراپىنان، باسقا دا جەرگىلىكتى بيلىكتەر مەن زيالى قاۋىم تاراپىنان كەڭ قولداۋ تاۋىپ، ءىزىن سۋىتپاي «قارقابات انا» تاريحي-ەتنوگرافيالىق  قوعامدىق بىرلەستىگى (قور ەمەس) قۇرىلا باستاعانى.

بۇل سونى باستامانىڭ العا قويعان ماقساتى دا باسقا.  ول - تەك قارقابات انا ەسىمىن ەستە قالدىرۋ شارالارىمەن شەكتەلىپ قالماي، ەڭ باستىسى، ءدال قازىرگى تاڭدا اسا وزەكتى - انالار تاقىرىبىن كوتەرۋ. سول ۇلى انالارىمىزدىڭ رۋحاني بولمىسىن تانۋعا، قىزدارىمىزدى ولاردىڭ تالبەسىك تاربيەسىنەن ءتالىم الۋعا شاقىرۋ اتقارىلار ىستەردىڭ تۇپقازاعى بولماق. «ەل بولام دەسەڭ بەسىگىڭدى تۇزە!» دەگەنگە سايادى.

ءيا، قازاقتا ەل باسىنا تۇسكەن نەبىر قيىن-قىستاۋ  كەزەڭدەردە اقىل-پاراسىتىمەن ۇلتتى ۇيىتىپ، بۇكىل رۋ مەن ۇلىس ونەگە-ۇلگى تۇتقان ابزال انالار از بولماعانى  تاريحتان ءمالىم. زەرتتەپ قاراعانىمىزدا،وسى وڭىرلەردەن شىققان جۇبان انا، نۇرپايا انا، بەلەڭ انا، ايعانىم حانىم، اقتولىس انا، ايپارا انا جانە ت.ب. كوپتەگەن ايگىلى انالار شوعىرىندا دارا تۇرعان قارقابات انا ەسىمى قازاقتىڭ ۇلى ءجۇزى رۋلارىنىڭ قالىپتاسۋىنا ۇيىتقى بولعان دومالاق انا ءتارىزدى  ەرەكشە قۇرمەتتەۋگە لايىق ۇلى تۇلعا دەۋگە ابدەن نەگىز بار ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز.

سوعان قىسقا عانا  تاريحي دەرەك-ايعاقتار. ءان مەن جىر ءدۇلدىلى ءبىرجان سال قوجاعۇلۇلى (1834-1897) اقىن سارامەن ايتىسقاندا: «قارقابات، قاراقوجا - اتا-بابام،وسىنداي ەرەگىستە  قولدايتۇعىن!...» دەمەي مە؟! ياعني، بۇكىل ارعىننىڭ اتاسى سانالاتىن قاراقوجامەن قاتار اتاۋىنىڭ ءوزى-اق، قارقابات انانىڭ قازاقتىڭ ۇلت بولىپ ۇيىسۋىنا قوسقان زور ۇلەسىن، تاريحي الار ورنىن ايقىن اڭعارتار دالەل بولماق.

ال، قاراقوجا ومىردە بولعان ادام. الاشتىڭ بىلگىرى ءماشھۇر ءجۇسىپ  كوپەيۇلى: «ارعىن اتاسى قاراقوجا - تاشكەنتتىڭ ارجاعىندا. «مەيرام كولى»  اتانعان جەر» دەپ جازعانى ءمالىم (شىعارمالارى 8-توم. پاۆلودار:«ەكو» عوف، 2006. – 261 ب.).

بۇدان ءبىر عاسىر بۇرىن قازاقتىڭ ءبىرتۋار  ازاماتى، الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆ «قارقارالى ۋەزى» كىتابىنىڭ 32-33-بەتتەرىندە سول كەزدەگى قارقارالى ءوڭىرىنىڭ بەلگىلى اقساقالى، شەجىرەشىسى ماقات اقايۇلى  قاراكەسەك جانە قارقابات انا تۋرالى وزىنە ايتقان  كولەمدى شەجىرە-اڭىزدى كەلتىرەدى ء(ماتىننىڭ تولىق نۇسقاسى قولىمىزدا.-ب.ج.).

ال «قازاق ەنسيكلوپەدياسى» وسى ايتىلعان دەرەكتەردى تولىقتىرا جانە   تۇگەلدەي دەرلىك راستاي تۇسەدى (قسە،7-توم،  11-بەت)

مەيرامسوپىدان تارايتىن بەس ۇل: قۋاندىق، سۇيىندىك، بەگەندىك، شەگەندىك، قاراكەسەك (بولاتقوجا) «بەس مەيرام» دەپ اتالاتىنى ءمالىم. قارقابات انا وزىنەن تۋعان بولاتقوجامەن بىرگە مەيرامنىڭ ءبىرىنشى ايەلى نۇرپايامەن بىرگە ەلىنەن ەرە كەلگەن جەڭگەسىنىڭ ۇلى قامباردى (بالقوجا),  كەيىنىرەك تۋعان شۇبىرتپالى (تەمىرقوجا) مەن جالىقپاستى دا (سوڭعى ەكەۋى مەيرامنىڭ ءوز كىندىگىنەن) ءوز قامقورلىعىنا الىپ، قوسا تاربيەلەپ وسىرگەن انا! ولاردىڭ بايبىشە بالالارىمەن تاتۋ بولۋىنا، ىرگەلەرى سوگىلمەۋىنە عۇمىر بويى كۇش سالعانى ەل ىشىندە ءالى دە اڭىز بوپ ايتىلادى. ءتىپتى، بايبىشەدەن تۋعان سۇيىندىكتىڭ دە ەمشەك بەرىپ وسىرگەن، ءسۇت اناسى بولعان. بۇل جەردە ونىڭ ءبارىن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس، ارينە. تەك قوسارىمىز، قارقابات انا تاربيەلەگەن اتالعان ءتورت اتانىڭ («ءتورت قاراكەسەكتىڭ») تۇقىمىنىڭ ءوزى  قازىرگى كۇندە قاۋلاپ ءوسىپ، سارىارقا بويىن ەن جايلاپ، قالىڭ قازاق ەلىنىڭ شاڭىراعىن كوتەرىسكەن، ىرگەسىن بەكەمدەسكەن قابىرعالى رۋ قاراكەسەك اتانىپ  بۇگىنگە جەتىپ وتىر. دەمەك، قارقابات انامىز دەموگراف-عالىم ماقاش ءتاتىموۆتىڭ دەرەگى بويىنشا ۇزىن سانى بۇگىندە ميلليوننان اسىپ وتىرعان بارشا  قاراكەسەك رۋىنىڭ ارعى  ۇلى اناسى!

اكادەميك-جازۋشى ع.مۇسىرەپوۆتىڭ ايتۋىنشا، اناسىنىڭ ەسىمىن ۇران عىپ شاقىراتىن قازاقتىڭ ءۇش رۋىنىڭ ءبىرى وسى قاراكەسەك. كوكبورى قاركەسەك ساربازدارى اتاجاۋمەن ايقاسقا شىققاندا «قارقابات! قارقابات!» دەپ اناسى ەسىمىنە سىيىنىپ شاپقان!

ارداقتى انامىزدىڭ شىققان تەگى جونىندە دە ءتۇرلى اعات اڭگىمەلەر كوپ. بۇل جونىندە مەن وسى قاراعاندى ءوڭىرىنىڭ  شەت-بۇعىلى توڭىرەگىنەن  شىققان سازانباي باتىر تۋرالى جازعان «دالا داستانى» اتتى تاريحي-دەرەكتءى  كىتابىمدا (2016 ج.)   جانە وسى جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا گازەتتە جاريالانعان ماقالامدا تولىعىراق جازعاندىقتان بۇل جەردە تەك مىنا ءبىر دەرەككە عانا توقتالايىن. قازاقتىڭ «ورمانداي قالىڭ» ورتا ءجۇزى ىشىندەگى ىرگەلى رۋ قاراكەسەك اتاۋىنىڭ قالاي شىعۋى تۋرالى تاريحي باياندار، اڭىز-اڭگىمەلەر، جىر-شەجىرەلەر بىرقاتار. ولەڭمەن جازىلعان سونداي ەكى كولەمدى جىر-شەجىرە قولىمىزدا تۇر. بۇلاردا قارقابات انامىزدىڭ ومىرباياندىق دەرەكتەرى، انالىق، دانالىق بەينەسى انىق كورىنىس تاپقان.

 «...كەڭ دالادا بىرلىكتىڭ وتىن كوسەپ،

ىرگەلى ەل بولىپتى قاراكەسەك،

سولاردى ەر جەتكىزگەن قارقاباتتى،

باق دارىعان كيەلى انا دەسەد.

قاسيەتتى شاديار ءالي ەكەن،

قارقابات انامىزدىڭ ارعى تەگى..»-  دەپ كەلەدى ۇزاق جىر.

ۇلى انامىزدىڭ تەكتى جەردەن ەكەنىن  وسى شەت وڭىرىندە عۇمىر كەشكەن اتاقتى ابىزكەۋدە جىراۋ شورتانباي قانايۇلىنىڭ (1818-1881) جىر-شەجىرەسى دە دالەلدەي تۇسەدى: «.سىر كىزىن مەيرامسوپى العان ەكەن. جەڭگەسى شىعارىپ ساپ  بارعان ەكەن. ەمشەكتە جەڭگەسىنىڭ بار بالاسى. ءۇش ادام كەلگەن ەدى اينالاسى. بىرەۋى ارىستانباب تۇقىمىنان, بىرگە وسكەن باي قىزىنىڭ جان جولداسى..».. مىنە وسى جولدارداعى  «ارىستانباب تۇقىمىنان» دەپ وتىرعانى قارقابات انامىز.

قارقابات  ەر ادامعا  بەرگىسىز اسا قايراتتى، وتە اجارلى، اقىلىنا كوركى ساي انا بولۋىمەن بىرگە، وتباسىنا ەرەكشە مەيىرىمدى جان ەكەن. اسىرەسە، كۇيەۋىن ەرەكشە قۇرمەتتەگەن. مەيرامسوپىنىڭ ەتىنە سۋىق سۋ، تابانىنا سىز تيگىزبەگەن. دارەت الاتىن  قۇمانىن تۇندە قويىنىنا الىپ جاتادى. وسىنى بايقاي ءجۇرىپ، ابدەن ريزا بولعان مەيرام: - وركەنىڭ ءوسسىن! - دەپ باتا بەرەدى ەكەن. قارقاباتتىڭ ارتى جاقسى بولىپ، وركەنى وسكەنى، رۋلى ەلگە ەسىمى ۇران بولىپ، ارۋاق دارىعانى وسىدان، - دەيدى ەكەن  كەشەگى كونەكوز اقىلماندار. مەيرامنىڭ بايبىشەسى دە قۇت دارىعان قاسيەتتى كىسى ەكەن. قارقاباتتىڭ مەيرىمدىلىگى مەن انالىق قاسيەتتەرىنە ابدەن ريزا بولعان نۇرپايا ونىڭ بالالارىنا: «كورپەڭ كەڭ بولسىن، تۇقىمىڭ قالىڭ ەل بولسىن!»، - دەپ باتا بەرىپتى.  بۇل قازاقتىڭ جازبا شەجىرەسىنىڭ عۇلاماسى اتاقتى ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيۇلى كەلتىرگەن دەرەكتەردىڭ ءبىر پاراسى عانا.

زەردەلەپ قاراعانىمىزدا، قارقابات انا تۋرالى ءبىزدىڭ جوعارىداعى كەلتىرگەن دەرەكتەرىمىزدى تولىقتىرا تۇسەتىن وننان استام دەرەككوز كىتاپتاردان ناقتى ماعلۇماتتار كەزدەستىردىك. ال، كەشەگى كەڭەستىك كەزەڭنىڭ وزىندە "ەلىم-ايلاپ" ءجۇرىپ ەل تاريحىن تەرەڭدەتە جازعان سوفى سماتاەۆ اعامىزعا الماتىعا ارنايى بارىپ جولىققانىمىزدا، ول ءوزىنىڭ 2010 ج. جەكە كىتاپ بولىپ شىققان «مەيرامسوپى-قارقابات» داستانىن جازۋ بارىسىندا «ارىستانباب» كەسەنەسىنە بارىپ زيارات ەتە ءجۇرىپ، ونداعى كونەكوزدەردەن قارقابات انامىزدىڭ شىققان تەگى، توركىن جۇرتى جونىندەگى قۇندى دەرەكتەردى تاپقانىن ايتىپ ءبىزدى ءبىر سەرپىلتىپ تاستادى.

- ارنايى ەكسپەديتسيا جاساقتاپ، انامىزدىڭ تۋعان، قايتىس بولعان جەرلەرى انىقتالسا، تەزدەتىپ  كىتاپتار شىعارۋدى قولعا الساق، - دەيدى جازۋشى اعامىز.

جەرگىلىكتى اۆتور امانوللا شايبەكوۆتىڭ سيرەك كەزدەسەتىن دەرەكتەر  كەلتىرە وتىرىپ، قۇندى تانىمدىق-زەرتتەۋ ماقالاسى جاريالانۋى ءبىز كۇتپەگەن قۋانىشتى جاڭالىق بولدى. ءارى ەل اراسىندا وزگە دە زەرتتەلمەگەن تىڭ دۇنيەلەر، باعالى تاريحي دەرەكتەر مول ساقتالۋى ارادا عاسىرلار وتسە دە ەل قامىن جەگەن اسىلدار ەسىمى ولمەيتىنىن، ماڭگى حالىق جادىندا ەكەنىن كوسەتىپ وتىر. قازىر ارداقتى انامىز تۋرالى ەل اراسىنداعى اڭىز-اڭگىمەلەر، جىر-شەجىرەلەر، عىلىمي-زەرتتەۋ ەڭبەكتەر جيناستىرىلۋ ءىسى باستالىپ تا كەتتى.

اۋىلدا اسىق ويناپ جۇرگەن كەزىمىزدە ۇلكەندەردەن: «انالاردىڭ اناسى-قارقابات انا» دەگەن ءسوزدى جيىرەك ەستيتىن ەدىك. ونىڭ سەبەبى، ەل باسىنا كۇن تۋعان قيلى كەزەڭدەردە اقىلىمەن دە، قايراتىمەن دە اۋىلدى، اعايىندى، قالا بەردى تۇتاستاي رۋدى اۋزىنا قاراتقان، اعايىن ىرگەسى سوگىلمەۋىن، تاتۋلىعىن ويلاعان انا-ارۋلاردى ونەگە ەتىپ وتىراتىن. وسى جولداردىڭ اۆتورى مەن ءوزىم «سۇرشاقىز» ءانىنىڭ شىعۋ تاريحى، وسى وڭىردە بولعان «اراپ-كۇنبوپە» وقيعاسىن زەرتتەي ءجۇرىپ، ويىما سول قارقابات انا  بەينەسى ءجيى ورالا بەرگەن ەدى. سۇرشاقىزدى (شىن اتى - كۇنبوپە) وسى ارعى ۇلى اناسىمەن ويشا سالىستىرۋمەن بولدىم. اتالعان كىتاپتا (193-197 بەتتەر) مىناداي دەرەكتەر كەلتىرۋمە سەبەپكەر بولعان دا سول: «...قارشاداي قىزدىڭ  (كۇنبوپە بودەقىزىنىڭ) ءۇيىرلى قاسقىردىڭ اپانىنا تۇسكەندەي كۇي كەشىپ، ايگىلى «ءاندىر جاقىپ» باستاعان اناۋ قىزىل كورگەن قۇزعىنداي ۇيمەلەگەن قىزىلكوز تورەلەر ورداسىنان،... شىنجىر بالاق، شۇبار ءتوس مۇسا-شورمان تۇقىمىنان ابرويىن اياققا باستىرماي امان قۇتىلۋى، قۇتىلىپ قانا قويماي، وجەتتىكپەن ءدۇيىم جۇرتتى مويىنداتىپ باسىنا بوستاندىق الىپ، ءوزى قالاعان ادامعا تۇرمىسقا شىعۋى بۇرىن قازاق قىزى جاساماعان ەرلىك!  مۇمكىن، سول كەزدەگى ورىس يمپەرياسىنىڭ زاڭىمەن بوستاندىق العان تۇڭعىش قازاق قىزى دا وسى كۇنبوپە بولار-اۋ! رۋلى ەلگە ۇران بولعان ارعى ۇلى اناسى - قارقابات ارۋاعىن تاعى ءبىر ەسكە سالار ونەگە!» دەي كەلە، بىلايشا تۇيىندەگەن ەدىك:

«بىراق قالاي دەسەك تە، قارقابات ەڭ الدىمەن، قازاقتى قازاق قىلعان وشاقتىڭ ءۇش بۇتىنداي اناۋ اتاقى ءۇش ءبيدىڭ ءبىرى - قاز داۋىستى قازىبەكتىڭ ارعى ۇلى اناسى. ياعني، قازىبەكتىڭ ارعى اتاسى قاراكەسەكتى  (بولاتقوجانى) دۇنيەگە اكەلگەن انا!  ال وسىنداي ۇلىستى ۇيىستىرعان، رۋعا ۇران بولعان ۇلاعاتتى انانى ەسكە سالار ءبىر بەلگى - ەسكەرتكىش بار ما، وسىناۋ ۇلانعايىر ۇلى دالا جەرىندە!؟.. تاپپايسىز! ۇرپاق الدىندا ۇيالار جان بولسا قانەكي؟! وكىنىشتى... » - دەپ جازىلعان ەدى سول كىتاپتا.

ءسىرا، زيالى قاۋىمنىڭ كوپتەن كوكەيىندە جۇرگەن ايتار ورتاق اتالى ءسوزى دە وسى بولار. قارقابات انا تۋرالى العاشقى ماقالا جاريالانسىمەن-اق، بىردەن جەر-جەردەن كوپتەگەن ازاماتتار، سونىڭ ىشىندە قر ۇعا اكادەميكتەرى سەيىت قاسقاباسوۆ پەن ديقان قامزابەكۇلى، ەلگە تانىمال جازۋشى حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى سوفى سماتاەۆ، بەلگىلى قوعام قايراتكەرى ءارى كاسىپكەر امانگەلدى ەرمەگياەۆ، فيلولوگ-عالىم، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى سەرىك نەگيموۆ، شەجىرەشى-عالىم ماقسات الپىسبەس، اقىن، «الماتى وبلىسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» باقىتجان توباياقوۆ، قازاقتىڭ ۇلتجاندى ءبىرتۋار ازاماتى، عارىشكەر توقتار اۋباكىروۆ باستاعان بىرقاتار زيالى قاۋىم وكىلدەرى قولداۋ ءبىلدىرىپ، ءتىپتى ىنتالى توپ قۇرۋعا ىنتالى بولعانىن ريزاشىلىقپەن جەتكىزە كەتۋدىڭ دە ارتىقتىعى بولماس.

ماقالامىزدى  اقىن جۇبان اعامىزدىڭ:  «مەن قازاقپىن، مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن» دەپ كەلەتىن ايگىلى ولەڭ جولدارىمەن باستاۋىز دا تەگىن ەمەس. ۇلت تاعدىرى سان مارتە قىل ۇستىندە قالتىراپ، تالاي جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتۋ قاۋپى تونگەن قيىن-قىستاۋ تۇستاردا ەرلەرمەن بىرگە اتقا قونعان قاھارمان قىزدارىمىز، اقىل-پاراساتىمەن ۇلىتتى ۇيىتىپ، ۇرۋلى ەلگە ءسوزى جۇرگەن ابزال انالارىمىز ۇلانبايتاق قازاق دالاسىنىڭ ءار وڭىرىندە دە از بولماعان.

وزگە تۇركى حالىقتارىندا،ءتىپتى كۇللى شىعىس حالىقتارىندا دەۋگە دە بولار، ءدال قازاق قىزدارىنداي جاۋىنگەر-باتىر قىزدار، الگىندەي ءىرى تاريحي تۇلعاعا اينالعان انالار از.ءتىپتى جوق دەسە دە بولادى. اتتەڭ...سولاردى ۇلكەن ەكرانداردان ءالى كورسەتە الماۋىمىز، قازىرگى جاس وسكىندەرگە ۇلگى-ونەگە ەتىپ ايتا الماۋىزدىڭ ءوزى بويداعى بوداندىق، توتاليتارلىق، قۇلدىق سانادان ارىلا الماۋىمىزدان، دەمەسكە امالىمىز جوق...

اسىرەسە، قىزدارىمىزدىڭ الۋمەتتىك جەلىلەردەن «قازاق قىزى» دەۋگە اۋىز بارمايتىن ابەس قىلىقتارى ابدەن اسقىنعان، ۇلت قامىن سىرىپ قويىپ، كورىنگەن «كوك اتتىنىڭ» ەتەگىنە جارماسىپ، شەت ەل اسۋى (سانىن ايتۋدىڭ ءوزى شوشىرلىق) تىم شەكتەن شىققان قازىرگى تۇستا انالار تاقىرىبى قاي كەزدەگىدەن دە وزەكتى. رۋحاني قاجەتتىلىك ەكەنى داۋسىز!

ءيا، عاسىرلار وتسە دە ەل قامىن جەگەن اسىلدار ولمەيدى. قارقابات انا ەسىمىن ماڭگى ەستە قالدىرۋ شارالارىن جۇزەگە اسىرۋعا (ەسكەرتكىش ورناتۋ، ەلدى مەكەندەرگە اتىن بەرۋ، كىتاپتار شىعارۋ جانە ت.ب.) جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرى، بارشا زيالى قاۋىم، كاسىپكەر ازاماتتار بەلسەنە  ات سالىسسا، ەلباسىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» باستاماسىن جۇزەگە اسىرۋعا قوسىلعان لايىقتى ۇلەس، ال، وبلىس جۇرتشىلىعى، قالا بەردى قازاق زيالى قاۋىمى ءۇشىن ەرەكشە عيبراتتى ءىس بولار ەدى دەپ سەنەمىز.

بولات جامكەنوۆ، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى،  ن.تورەقۇلوۆ  اتىنداعى ديپلوماتيالىق سىيلىقتىڭ، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى، قر مادەنيەت قايراتكەرى

Abai.kz