قازاق حالقىنىڭ قوعامدىق ساناسىنىڭ تانىمدىق قاباتىندا بۇگىنگى كۇنى كۇردەلى وزگەرىستەر ءجۇرىپ جاتىر. قازاقتىڭ ءداستۇرلى دۇنيەتانىمىنداعى بۇل وزگەرىستەر ەرتەڭگى كۇنگى قازاقتىڭ قانداي حالىققا اينالاتىنىن، ءبىرتۇتاس حالىق بولىپ تاريح ساحناسىندا قالادى ما، جوق الدە ءتۇرلى ەتنيكالىق بىرلىكتەرگە ءبولىنىپ، سالت-ءداستۇرى مەن مادەنيەتى بولەك حالىقتارعا اينالادى ما، بولماسا ءبىر-بىرىمەن قىرقىسىپ، مۇلدە جوق بولىپ كەتەدى مە؟ – دەگەن كۇردەلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەتىن بولادى. قازاق دۇنيەتانىمىنداعى بۇل وزگەرىستەر تاۋەلسىزدىكپەن بىرگە كەلگەن «دەيدەولوگيزاتسيا» ۇدەرىسىمەن بىرگە كەلدى. ءوزىنىڭ ۇلتتىق يدەولوگيالىق ۇستانىمىن ايقىنداماعان مەملەكەت حالقى سىرتقى كۇشتەر باعىتتاپ وتىرعان ءدىني-رۋحاني ەكسپانسيانىڭ قۇرباندىعىنا اينالدى.

ولار وزدەرىنىڭ رۋحاني ەكسپانسياسىن رۋحاني ءومىردىڭ بار سالاسىنا باعىتتادى. ءدىن، مۋزىكا، مودا ت.ب. سالالارىن تۇگەلگە جۋىق قامتىدى. ءسويتىپ قازاق رۋحانياتى تالاۋعا ءتۇستى. كەشەگى كەڭەس وكىمەتى كەزەڭىندەگى قازاق حالقى مەن قازىرگى قازاقتىڭ اراسىندا ات پەن تۇيەدەي ايىرماشىلىق بار. ول كەزەڭدە قازاق رۋحاني-مادەني تۇتاستىعى بار، ءبىرتۇتاس حالىق ەدى. قازىرگى قازاقتا سول تۇتاستىق جوعالدى. ونىڭ جوعالۋىنا ىقپال ەتكەن جوعارىدا ايتىلعان  ۇدەرىستەر بولعانىن قايتالاپ جاتۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇلاردىڭ ىشىندە ءدىني اعىمداردىڭ ىقپالى، اسىرەسە، ۋاححابيلىك-سالافيلىك اعىمنىڭ ىقپالى بارىنەن دە جوعارى بولدى. بۇل باعىتتاعى ىقپالدىڭ پارمەندى بولۋىنا سول كەزەڭدەگى قمدب باسشىلىعى بەلسەندى ارەكەت ەتكەنىنە ءبارىمىز كۋامىز. ول كەزەڭدە قمدب ءبىر جاعىنان، قاۋىپسىزدىك ورگاندارىمەن بىرىگىپ سوپىلارمەن كۇرەسسە، ەكىنشى جاعىنان قمدب قۇران كىتابىن اتاقتى  سəلəفيلىك ءتəپسىرشى اس-سااديگە  (ساۋد مەملەكەتىنىڭ ەكس-ءمۇفتيى ءۋسايميننىڭ ۇستازى) سۇيەنىپ اۋدارعان ەلمير كۋليەۆتىڭ ورىسشا اۋدارماسىن ون مىڭ تيراجبەن(10 000) باستىرىپ، پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ سىيلىعى دەپ قازاقستان مەشىتتەرىنە تاراتۋى بولدى. http://www.gorodpavlodar.kz/News_1013_4.html). قازىرگى كۇنى ول كىتاپتىڭ زياندى ەكەنى انىقتالىپ، قولدانىستان شىعارىلدى. بىراق ول كىتاپتان قالعان تانىم-تۇسىنىك قمدب يمامدارىنىڭ ساناسىندا ساقتالىپ قالدى. ۋاعىزدارىن سول باياعى سارىنمەن جۇرگىزىپ كەلەدى.

راس. قازىر مەشىتتەر «حانافي مازحابىندامىز» – دەپ ايتاتىن بولدى. وندا دا تەك، ناماز وقىعاندا «ءاميندى ىشتەن ايتىڭدار»، «اياقتى تالتايتىپ تۇرماڭدار» ت.س.س. سىرتقى فورماعا نازار اۋدارىپ، ىشكى مازمۇنعا وزگەرىس ەنگىزگەن جوق. سول باياعى ۋاححابيلىك-سالافيلىك تانىممەن ساباقتاس اراب داستۇرشىلدىگىن ساقتاپ قالدى. اراب داستۇرشىلدىگى مەن ۋاححابيلىك-سالافيلىك تانىم اراسىندا ايتارلىقتاي ايىماشىلىق جوق. سولاي بولعاندىقتان ءالى سول باياعى ارۋاقپەن كۇرەسۋ، اللاعا سەرىك قوسپاۋ تۋرالى ۋاعىزدار جالعاسىپ كەلەدى. قمدب اتىنان شىعىپ، وسى جولدى ۋاعىزداعان ا.سمانوۆ، ا.قۋانىشباەۆ سياقتى ۋاعىزشىلار قانشاما جاستىڭ تانىم-تۇسىنىگىن قازاقتىڭ رۋحاني بولمىسىنان الشاقتاتتى. جىراۋلارىمىزعا جىن جەتەكتەتتى، اۋليلەرىمىز باسىنداعى شىراقشىلاردى «ەسەكباستارعا» اينالدىردى. ول ۋاعىزشىلار ءبىراز ۋاقىتتان بەرى سىرتقا ىسىرىلعانداي بولىپ ەدى، سوڭعى كەزدەرى قايتا ەفيرگە شىعا باستاپتى. قمدب باعىتىنىڭ قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءدىني تانىمىنا ساي كەلمەيتىنى تۋرالى قانشاما ماقالالار جازدىق، دالەلدەدىك. بىراق، قمدب سول باياعى اۋەنىنەن باس تارتاتىن ءتۇرى جوق (سوڭعى كەزدە ءبىر كۇدىك پايدا بولا باستادى. قمدب-عا باس تارتۋعا مۇمكىندىك بەرمەي وتىرعان باسقا ءبىر كۇش بار سياقتى. ايتپەسە، قمدب-نىڭ قازىرگى باسشىلىعىندا قازاقتىڭ ءداستۇرلى دىنىنەن حابارى بارلىعىنا كۇمانىم جوق).

وتكەن جىلى ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسىنان كەيىن قازاقتىڭ باسىن قايتا بىرىكتىرەتىن كۇن تۋعانداي بولىپ كورىنىپ ەدى. سونى ارقالانىپ، قازاقتىڭ باسى بىرىكسە ەكەن دەگەن ۇمىتپەن بىرنەشە ماقالا جازىپ تا تاستادىق. ازداپ قازاق رۋحانياتىنا بەتبۇرىس جاسالعانداي بولىپ، ءدىنباسىن اۋىستىرىپ، اۋليەلى جەرلەر تۋرالى دەرەكتەردى جيناپ، وتكەندى ەسكە الىپ دەگەندەي سىلكىنىپ قالىپ ەدىك. ءتىپتى وتكەن جىلدان بەرى كەيبىر قالالار مەن وبلىستاردا مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىندا جىر-داستاندار جاتتاتىپ، سايىس وتكىزىپ، قوماقتى جۇلدەلەر تىگىپ، قازاقتى قايتادان ءوز رۋحاني ارناسىنا بۇرۋدى قولعا الدى. بۇل وتە قۋانارلىق جاعداي. بىراق سول قۋانارلىق جاعدايدا ءبىزدى قۋانتا قويمايتىن تاعى ءبىر كىلتيپانىمىز بار. ول - ەلىمىزدەگى رۋحانياتتىڭ دىڭگەگى بولىپ سانالاتىن مەشىتتەرىمىزدىڭ ارۋاقتى جوققا شىعاراتىن باعىتىنان اينىماۋى. ولار قازاقتىڭ سان عاسىرلىق رۋحاني دىڭگەگى بولعان ءداستۇرلى ءدىني تانىمىنىڭ نەگىزى – سوپىلىقتى، سول نەگىزدە سان عاسىر بويى قالىپتاسقان قازاق رۋحانياتىنىڭ جاۋھارلارىن جوققا شىعارۋدان تانار ەمەس. ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋىندا» استى سىزىپ ايتىلعان «ۇلتتىق سالت-ءداستۇرىمىز، ءتىلىمىز بەن مۋزىكامىز، ادەبيەتىمىز، جورالعىلارىمىز، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ۇلتتىق رۋحىمىز بويىمىزدا ماڭگى قالۋى ءتيىس» دەگەن سوزدەرىن دە قاپەرگە المايتىن سياقتى. مۇنىڭ ءوزى قازاق اراسىندا ويى بار ازاماتتاردى دىننەن باس تاتۋعا دەيىن اپارىپ جاتقانىنا كۋا بولا باستادىق. مىسالى، فەيسبۋك پاراقاسىندا مىنا ءبىر جازبانى وقىپ، كوشىرىپ الىپ ەدىم، (اۆتورىنىڭ اتىن كوشىرمەپپىن) ەندى سونى نازارلارىڭىزعا ۇسىنايىن: «ميلارى دىنمەن ۋلانعان ءدىني ءدۇبəرəلاردى كورسەم قۇسقىم كەلەدى بار عوي. ءبىزدىڭ ەلدە وڭ وزگەرىستىڭ بولماي تۇرعانى وسىنداي دۇمشەلەردىڭ كەسىرىنەن. كەشەگى دەنە شىنىقتىرۋ مۇعالىمىنىڭ ارەكەتىن قوس قولداپ قولدار ەدىم ءوز باسىم. سول ناماز وقىپ جاتقان وقۋشىلار ەرتەڭ وزىنە دە، ەلگە دە زياندى ءدۇبəرə بولىپ شىعاتىنىنا ەش كۇمانىم جوق. وتكەندە سايراگۇل قاماۋدان بوساپ شىققان كۇنى تۇندە الاتاۋ رەستورانىندا ابزال قۇسپاننىڭ وسى سايراگۇلدى شىعارىپ الۋعا حيۋمان رايتس حالىقارالىق ادام قۇقىعىن قورعاۋ ۇيىمىنىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگىن ايتا كەلىپ "مەن ءۇشىن بۇل ادامداردىڭ دارەجەسى كەز-كەلگەن مۇسىلماننىڭ دارەجەسىنەن كەم ەمەس" دەدى. ابزالدىڭ وسى سوزىمەن تولىق كەلىسەمىن. ءوز باسىم اسىرەدىنشىلدەردى بىلاي قويعاندا حانافي ماسحابىن دارىپتەيمىز دەپ جۇرگەن ءوزىمىزدىڭ ءدىني باسقارمانىڭ ايتىپ جۇرگەن دىنىنەن الدەقاشان بەزىپ كەتكەنمىن. بىراق قۇداي مەن پايعامباردان بەزگەن جوقپىن. ەگەر ءبىزدىڭ ءدىنىمىز ءبىزدى وركەنيتكە باستاماسا ونداي ءدىندى قابىلدامايمىن. ءبىزدىڭ ءدىني باسقارما جاستاردىڭ بويىنداعى وتانسۇيگىشتىك قاسيەتتى جويىپ جىبەرۋدە. ال نەگىزىندە مۇسىلمان ادام وتانسۇيگىش بولۋى كەرەك. مۇسىلمان ادام قازاقى باۋىرمال بولۋى كەرەك. مۇسىلمان ادام ادىلەتسىزدىكپەن كۇرەسۋى كەرەك. مۇسىلمان ادام ءوزىن عانا ەمەس باسقا ادامداردىڭ دا پروبلەماسىن ويلاۋى كەرەك ەدى. وسىنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ ەلدە كەرىسىنشە بولىپ جاتىر. ەندەشە ءوزىمىزدى مۇسىلمانبىز دەپ الداماي-اق قويايىق». مىنە، كورىپ وتىرسىزدار، بۇل جازبانى قازىرگى ەلىمىزدەگى مەشىتتەردىڭ ۇستانعان باعىتىنا بەرىلگەن باعا دەپ قابىلداۋىمىزعا بولادى. ال، بۇدان دا سوراقى پىكىرلەر بار. سولارعا دا كەزەك بەرىپ كورەلىك. فب-دا ميحاەل شەرىمبەك اتپەن بەلگىلى ازامات ءوزىنىڭ پاراقشاسىندا بىلاي دەپتى: «عيباداتتار نە ءۇشىن قابىل بولمايدى ياكي دارەت العاندا كوتتى قالاي جۋ كەرەك؟
ديسكلەيمەر: ۇلى مارتەبەلى ....  شايحىلارىڭىزدىڭ 5 جىل ليتسەنزيالانعان مەدرەسەدە وقىپ، "يسلام شاريعاتى" كۋرسىن تامامداپ، اراب ءتىلىنىڭ "سارف" ءھام "ناھۆ" كىتاپتارىن دا اياقتاپ، قۇران كارىمنىڭ 4 پاراسىن جاتقا بىلەتىنىن الدىن-الا تاعى دا ەسكەرتىپ وتكىم كەلەدى. سوندىقتان، ... جاساعىسى ياكي ءدىنيتىشۋ سيندرومىمەن پىكىر قالدىرعىسى كەلەتىن ءدىندارلار* ارى ويناسىن. ۇلى شايحىنىڭ قاھارىنا ۇشىرايسىڭدار، تەگى! راحمەت.
________________________________
جالپى، كەز-كەلگەن دىنگە جاڭادان كەلگەن ادام جاراتۋشىمەن بايلانىس جاعدايىنا جاقىنداپ عيبادات جاساۋىنىڭ العاشقى قادامدارىن دارەتتى دۇرىس الۋ ەرەجەلەرىنەن باستايدى. بىزدە دە سولاي بولدى. دارەتحاناعا كىرگەن كەزدە، «ءاۋزۇ ءبيللاھي ءمينال حۋبسي، ءۋال حابايستى» بار نيەتپەن ايتىپ كىرىپ، بارىنشا تازا بولىپ شىعۋعا تىرىساتىنبىز. نەگە؟ ويتكەنى، ىشكيىمىڭدە ءناجىس قالىپ كەتسە، عيباداتىڭ قابىل بولمايتىنىن مۇعالىمدەر قاتاڭ ەسكەرتەتىن. مەنىڭ بار قورقىنىشىم سول بولاتىن» دەپ كەلىپ، ارى قاراي بىلاي دەپ جالعاستىرادى: «كەي-كەيدە كۇلىپ الماق ماقساتىندا ءھام بۇگىنگى مۇسىلمان قوعامىنىڭ بەيشارا حالىنە كەزەكتى رەت كوز جەتكىزۋ ءۇشىن يسلامي سايتتار مەن فورۋمداردى قاراپ تۇراتىن ادەتىم بار, -دەپ باستايدى دا، ءارى قاراي سايتتارداعى جازىلاتىن ماسەلەنىڭ سول دارەت پەن سول سياقتى ۇساق-تۇيەكتەن اسا الماعاندىعىن تىلگە تيەك ەتەدى. سوڭىن بىلاي قورتىندىلايدى: «ءدىننىڭ قاي جاعىنان جۇرەك تىنىشتىعىن ىزدەپ، كەلگىڭ كەلسە دە، تۇبىندە وسى كوتتىڭ دارەجەسىنە قايتا ورالا بەرەسىڭ، ورالا بەرەسىڭ...
جاي عانا يسلامي سايتتار مەن مەشىتتەردىڭ رەسۋرستارىنا كىرسەم، جۇمادا تالقىلاناتىن ماڭگىلىك تاقىرىپتار بار. "تالاقتىڭ دىندەگى ۇكىمى", "ورازانىڭ 10 ارتىقشىلىقتارى", "عايباتتىڭ ۇكىمى", "يسلامداعى 4 ايەل الۋدىڭ ۇكىمى", "ساداقا ماسەلەسى", "ايەلدىڭ ءھام ەركەكتىڭ اقىسى"… مەن مەشىتكە بارعىم كەلمەيدى. تىزەسى شىققان بارشا ادام جالىققان تاقىرىپتار عوي، ءبارى دە...
- نەگە؟ نەگە مەشىتتەردە پروگرەسسيۆتى مۇسىلماننىڭ قازىرگى قوعامداعى ورنى تۋرالى، يسلامداعى عىلىم تۋرالى، مۇسىلماننىڭ تەحنولوگيا جەتىستىكتەرىن قولدانۋ شارتتىلىقتارى تۋرالى، مۇسىلماننىڭ الەمدىك ىزگىلىكتەرگە قوسۋى ءتيىس ۇلەسى جايلى جاقسى ۋاعىزداردىڭ ورنىنا ۇنەمى كوتتى قالاي جۋ تۋرالى ۋاعىز ەستۋىمىز كەرەك؟ – دەپ قورتىندىلايدى.

ايتىپ وتىرعانىندا شىندىق بار ما؟ بار! وكىنىشكە وراي، ءبىزدىڭ قمدب قوعام ىشىندەگى مۇنداي نارازىلىقتارعا مويىن بۇرار ەمەس. ونىڭ سەبەبىن ءبىز سول قمدب ۋاححابيلىك-سالافيلىك باعىتتان باس تارتقانىمەن، اراب داستۇرشىلدىگىنەن باس تارتپاۋىنان  دەپ تۇسىنەمىز. سونىڭ سالدارىنان قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءدىني تانىمى مەشىتتەرگە ازىرگە باس سۇعا الماي كەلەدى. باسقاشا ايتقاندا، قازاقتىڭ بار رۋحاني-مادنەني بولمىسىنىڭ وزەگى بولعان ءدىني تۇسىنىك-تانىمدار قمدب مەشىتتەرى ءۇشىن جات.

ەندى وسى جەردە قىسقاشا قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءدىنى مەن اراب داستۇرشىلدىگىنە قاتىستى قىسقاشا ءتۇسىندىرىپ ءوتۋ قاجەتتىگى تۋىنداپ وتىر. ويتكەنى، دىننەن حابارسىز كوپشىلىك يسلام ءدىنى ءبىر ەمەس پە دەپ ويلاۋى مۇمكىن. ءدىن ءبىر بولعانىمەن سول ءدىندى قابىلداۋ، ءتۇسىنۋ ءارتۇرلى بولىپ كەلەدى. مىسالى، قازاقتىڭ يسلامدى قابىلداۋىندا مىناداي ەرەكشەلىك بار. ءبىز يسلامنىڭ ءوزىن ءدىن جانە شاريعات دەپ، ەكىگە ءبولىپ قاراستىرامىز. شاريعات – ادامنىڭ تانىنە، جالپى ماتەريالدىق دۇنيەگە قاتىستى ماسەلەلەردى قاراستىراتىن زاڭدار جۇيەسى. ءدىن بولسا ادامنىڭ رۋحىنا، رۋحاني بولمىسىنا قىزمەت ەتەدى. سوندىقتان دا قازاقتا رۋح-ارۋاق قازاقى ءدىني تانىمنىڭ وزەگى دەسە بولادى. قازاق ءۇشىن رۋحتى مويىنداماۋ – دىنسىزدىكپەن تەڭ. ۇلى ابايدىڭ:

اقىل مەن جان ءوزىم، ءتان مەنىكى،

مەن مەنەن مەنكىنىڭ ماعىناسى ەكى.

مەن ولمەككە تاعدىر جوق اۋەل باستان،

مەنىكى ولسە ءولسىن، وعان بەكى, - دەۋىنىڭ  استارىندا ۇلكەن ءمان جاتىر. ويتكەنى، قازاق جان مەن ءتاندى تەڭ كورمەيدى. جاندى (رۋحتى) اركەزدە جوعارى قويادى. ءتاندى ۋاقىتشا، جاندى-رۋحتى ماڭگىلىك كاتەگوريا دەپ بىلەدى. اباي اتامىزدىڭ مىنا ولەڭىندە بۇل ماسەلە بىلاي تۇجىرىمدالادى:

«تابيعات ولسە ولەر، ادام ولمەس،

بىراق ول قايتا كەلىپ ويناپ، كۇلمەس.

مەن مەنەن مەنىكىنىڭ ايرىلعانىن،

ءولدى – دەپ، ات قويىپتى وڭشەڭ بىلمەس». دەمەك، ادامنىڭ ءتانى ولسە دە، جانى ولمەيدى. ول ەكى دۇنيەدە قاتار ءومىر سۇرەتىن ماڭگىلىك جاراتىلىس. سوندىقتان دا  قازاقى ءدىني تانىم وتكىنشى ءومىردى ەمەس، ماڭگىلىكتى، ەكى دۇنيەنى قاتار قويادى. ەڭ باستىسى قازاقى ءدىني تانىمدا عيبادات باستى ورىنعا قويىلمايدى. باستى ورىنعا ادامنىڭ كىسىلىك بولمىسى قويىلادى. بۇل ءدىننىڭ تالاپتارىنا ساي كەلەدى مە؟ ءيا، ساي كەلەدى. قۇراندا «اسىر» سۇرەسىندە ادام بالاسىنان ەڭ الدىمەن يماندى بولۋىن، جاقسى امالدار جاساۋىن، ادىلەتتى بولۋىن، ءارى بار نارسەگە سابىرمەن قاراۋىن تالاپ ەتەدى. اباي اتامىز قۇراننىڭ وسى سۇرەسىن بىلاي دەپ تاپسىرلەگەن ەكەن:

«ماحابباتپەن جاراتقان ادامزاتتى،

سەن دە ءسۇي ول اللانى جاننان ءتاتتى.

ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي باۋىرىم دەپ،

جانە حاق جول وسى دەپ ادىلەتتى.

وسى ءۇش ءسۇيۋ بولادى يماني گۇل،

يماننىڭ اسىلى ءۇش دەپ سەن تاحيق ءبىل،

ويلان داعى ۇشەۋىن تاراتىپ باق،

باستى بايلا جوىنا مالىڭ تۇگىل.

ءدىن دە وسى، شىن ويلاساڭ تاعات تا وسى،

ەكى دۇنيە بۇل تاسديق –حاقتىڭ دوسى.

وسىلاردى بۇزاتىن جانە ءۇش ءىس بار:

پايدا، ماقتان، اۋەسقوي – ونان شوشى.

رۋزا، ناماز زەكەت، حاج – تالاسسىز ءىس،

جاقسى بولساڭ، جاقسى تۇت ءبارىن تەگىس.

باستاپقى ءۇشىن بەكىتپەي، سوڭعى ءتورتتى

قىلعانمەنەن تاتىمدى بەرمەس جەمىس». دەمەك، دىنگە بەت بۇرۋ تەك تاعات-عيبادات ەمەس، الدىمەن ادام ءوزىنىڭ ادامي بولمىسىن قالىپتاستىرۋى. قازاقتىڭ بارلىق رۋحاني قازىناسى ادامنىڭ وسىنداي ادامي، كىسىلىك بولمىسىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. سونىڭ ارقاسىندا عانا قازاق دالاسىندا تۇرمەلەرى بولمادى، جەسىرىن جىلاتپادى، جەتىمىن قاڭعىتپادى. بۇگىن كەلىپ سول رۋحاني قازىنا قوعامنىڭ رۋحاني بەينەسىن، ادامي بولمىسىن  قالىپتاستىرۋدان  تىس قالىپ وتىر. ونىڭ ورنىن قازىرگى كۇنى ارابتىڭ تانىم تۇسىنىگى باستى. «بەس پارىزدى ورىنداساڭ بولدى، ءجانناتتىڭ ءتورى سەنىكى» دەيتىن ۋاعىزشىلار شىقتى. بىراق، بۇل جەردە ول تۋرالى ءسوز قوزعامايمىز. ول جەكە، ارايى ماقالانىڭ تاقىرىبى.

الايدا، مەشىتتەردەگى وسى اراب داستۇشىلدىگىنە نەگىزدەلگەن ءدىني ۋاعىزدار قازاق حالقىنىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن باسقا دىنگە بەت بۇرۋىنا ىقپال ەتىپ وتىر. مەشىتتەردەگى قازاق رۋحانياتىنا قارسى ايتىلىپ جاتقان ۋاعىزداردان شارشاعان حالىق تۇركىنىڭ كونە ءدىنى تاڭىرشىلدىككە بەت بۇرا باستادى. ەڭ وكىنىشتىسى – ولاردىڭ قاتارىندا قازاق زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ كوپتىگى دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس. سوندا مىنا قازاق قوعامى قايدا بارا جاتىر؟ بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن بەرۋ وڭاي ەمەس. بۇل سۇراقتىڭ ارتىندا بىرنەشە سۇراق تۇر. ءبىرىنشىسى، قمدب ۇستانعان باعىت نەلىكتەن قازاق بولمىسىنا بەت بۇرمايدى؟ – دەگەن سۇراق. ەكىنشىسى، تاڭىرلىك دىنگە بەت بۇردىق – دەپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ويىندا نە بار؟ بۇل دا قازاقتى ىشتەي ىرىتۋگە باعىتتالعان كەزەكتى «پروەكت» ەمەس پە؟- دەگەن سۇراقتىڭ باسى قىلتيادى. بىراق، قانشا قيىن بولسا دا بۇل سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىلۋى ءتيىس. ەگەردە بۇل سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىلمەيتىن بولسا، وندا ەرتەڭگى كۇنى قازاق حالقىنىڭ تاريح ساحناسىندا حالىق رەتىندە قالۋ-قالماۋ ماسەلەسى تۋىنداعالى تۇر. ويلانايىق.

زىكىريا جانداربەك

Abai.kz