ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ» اتتى جاڭا جولداۋىنا قاتىستى بىرقاتار پىكىرلەردى وقىرمان نازارىنا ۇسىنامىز.

ءالىمجان قۇرتاەۆ، پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى:

ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ جولداۋىنداعى باستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋ بولىپ تابىلادى. نەگىزىنەن، شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى قولداۋ ماسەلەسىنە ەلباسى ەرەكشە توقتالىپ ءوتتى. ورتا جانە شىعىن كاسىپكەرلىككە سالىقتىق جەڭىلدىكتەر جاساۋ، قارجىلىق قولداۋ اياسىندا تەڭگەمەن نەسيەلەر بەرۋ ماسەلەلەرى كاسىپكەرلەردىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ وتىرعانى انىق. ودان كەيىن ەڭ تومەنگى ەڭبەكاقىنى 28 مىڭنان 42 مىڭعا دەيىن كوتەرۋ، بۇل دا تۇرمىسى تومەن وتباسىلارىن قولداۋدىڭ ءبىر پاراسى بولىپ تابىلادى.

جولداۋداعى باستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن دامىتۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن تەرەڭ وڭدەۋ سالاسىن ودان ءارى دامىتۋ. سودان كەيىن، ەكسپورتقا شىعارىلاتىن تاۋارلاردىڭ ءتۇرىن كوبەيتۋ، ەلىمىزدەگى تاۋار وندىرۋشىلەردى دە، ولاردىڭ ونىمدەرىن دە قولداۋ ماسەلەلەرى تۋرالى دا ايتىلدى. بۇل ەكونوميكانى جان-جاقتى دامىتۋعا، ەلىمىزدىڭ باسەكەگە قابىلەتتى ءونىم ءوندىرۋ مۇمكىندىكتەرىن ۇلعايتا تۇسەدى.

ءالي بەكتاەۆ، پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى:

پرەزيدەنتىمىزدىڭ ەڭ باستى قاعيداسى – حالقىمىزدىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنە وڭ اسەر ەتەتىن ەكونوميكانىڭ ءتۇرلى سالالارىن دامىتۋ. بيىلعى جولداۋدا ەكونوميكانىڭ نەگىزگى باعىتتارىن دامىتۋعا باسىمدىق بەرە وتىرىپ، سونىڭ ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ءتۇرلى سالالارىنا نازار اۋدارىلدى. سونداي-اق الەۋمەتتىك سالالاردى دامىتۋعا، ءبىلىم بەرۋگە، دەنساۋلىق ساقتاۋعا، سپورتقا جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋعا قاتىستى ماسەلەلەر قامتىلدى.

اسىرەسە، تومەن ايلىق الاتىن ورتا بۋىن مامانداردىڭ ايلىعىن كوتەرۋ تۋرالى تاپسىرمالار كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ وتىر. ۇستازداردىڭ مارتەبەسىنە، ولاردىڭ بالالارعا بەرگەن بىلىمىنە، تاربيەسىنە ءبارىمىزدىڭ بولاشاعىمىز تىكەلەي بايلانىستى. سوندىقتان ۇستازداردىڭ مارتەبەسى تۋرالى ارنايى زاڭ قابىلداۋ تۋرالى تاپسىرماسى بولاشاقتا ۇستازدارعا قاتىستى كوپتەگەن ماسەلەلەردى شەشەدى دەپ ويلايمىن.

سارسەنباي ەڭسەگەنوۆ، پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى:

ەلباسىنىڭ بيىلعى جولداۋى دا ەلدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا جانە قازاقستان حالقىنىڭ تۇرمىسى مەن ءال-اۋقتىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى كەلەلى ماسەلەلەردى قامتىپ وتىر. ايتىلعان ماسەلەلەردىڭ ءبارى اسا ماڭىزدى. سونىڭ ىشىندە شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ، اسىرەسە، اۋىل كاسىپكەرلىگىن دامىتۋ ماسەلەلەرى كوڭىلگە قۋانىش ۇيالاتادى. سەبەبى، حالقىمىزدىڭ 40 پايىزىنان استامى اۋىلدىق جەردە تۇرادى دەسەك، سونىڭ ىشىندە ەل ەكونوميكاسىنىڭ ۇلكەن ءبىر سالاسى – بالىق شارۋاشىلىعى. قازىرگى كەزدە بالىق ونىمدەرىن وڭدەۋ شارۋاشىلىقتارىن دامىتۋ كەرەك. سەبەبى، بالىق ونىمدەرى ەكسپورتقا شىعارىلادى، وعان شەت ەلدەردە سۇنرانىس جوعارى.

پرەزيدەنتتىڭ بۇگىنگى جولداۋىندا ايتىلعان باستامالاردىڭ قارجىمەن نەگىزدەلۋى اۋىلدىق جەردەگى شاعىن كاسىپورىنداردى، ونىڭ ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەۋگە ۇلكەن سەرپىن بەرەدى دەگەن ويدامىن.

تاعى ءبىر ۇلكەن ماسەلە – ىشكى ءتۋريزمدى دامىتۋ. ەلىمىزدە ونىڭ مۇمكىندىكتەرى زور بولعانىمەن، ءبىز ونىڭ الەۋەتىن، وكىنىشكە وراي، ءالى تولىق پايدالانا الماي وتىرمىز. شەتەلدىكتەر ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىنداعى سۇلۋ تابيعاتتا دەمالعىسى كەلەدى. مىسالى، تەك اتىراۋ وبلىسىنداعى قۇرمانعازى اۋدانىنىڭ شەكاراسىنداعى ەدىل وزەنىنىڭ كاسپيگە قۇيار ساعاسىنا  ەۋروپادان، گەرمانيادان، فرانتسيادان، گوللانديادان اڭشىلار كەلەدى. بۇكىل رەسەيدىڭ بالىقشىلارى كەلەدى. نەگە وسىنى ودان ءارى دامىتپاسقا؟ بۇل قوسىمشا جۇمىس ورنى، مەملەكەتكە قوسىمشا كىرىس بولار ەدى.

تاعى ءبىر ۇلكەن ماسەلە – بۇل الەۋمەتتىك سالا. جولداۋدا ەلباسى مەملەكەتتىڭ، ۇكىمەتتىڭ جۇمىسى نەگىزگى ءۇش باعىتتا ءجۇرۋى كەرەك، الەۋمەتتىك سالا، ينفراقۇرىلىم، قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى دەدى. سوندىقتان، كەلەسى جىلدان باستاپ، تومەنگى ەڭبەكاقى مولشەرىنىڭ 20 پايىزعا ءوسۋى حالىقتىڭ كۇتىپ جۇرگەن ماسەلەسى. 1,5 ميلليونعا جۋىق ادامنىڭ ەڭبەكاقىسى كەلەسى جىلدان باستاپ وسسە، ونىڭ ءۇش ءجۇز مىڭعا جۋىعى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر. اسىرەسە، كاسىبي ءوتىلى از، جاڭادان قىزمەتىن باستاعان ماماندار ءۇشىن بۇل وتە ۇلكەن قولداۋ بولادى دەپ ويلايمىن.

بەرگەن بەسپالينوۆ، قر مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ اقمولا وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى، ادەپ جونىندەگى كەڭەس توراعاسى:

ەلباسى ءوزىنىڭ بيىلعى «قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىر ساپاسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان 6 ناقتى قادامدى اتاپ ءوتتى.

وسى ورايدا اتالعان ماڭىزدى قادامداردىڭ ءبىرى ازاماتتارىمىزدىڭ سۇرانىستارىنا باعىتتالعان مەملەكەتتىك اپپاراتتى قۇرۋ بولدى.

«جاڭا فورماتسيانىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرى مەملەكەت پەن قوعام اراسىنداعى الشاقتىقتى قىسقارتۋعا ءتيىس. بۇل ارقىلى تۇراقتى كەرى بايلانىس ورنىعىپ، مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ناقتى شارالارى مەن ناتيجەلەرى قىزۋ تالقىلانىپ، جۇرتشىلىققا تۇسىندىرىلەدى.» - دەپ پرەزيدەنت ءوز جولداۋىندا اتاپ ءوتتى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە حالىقپەن ساپالى جانە شۇعىل كەرى بايلانىستى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان «قوعامدىق باقىلاۋ كارتاسى» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋدا. اقمولا وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى ءۇشىن اتالعان جوبا ىسكە قوسىلعان ۋاقىتىنان باستاپ اق ءوتىنىم جىبەرۋدىڭ وزىندىك ءبىر «ناۆيگاتورىنا» اينالدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ اقمولا وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنە وسى كۇنگە دەيىن 90-نان استام ءوتىنىش كەلىپ ءتۇستى. كوبىنەسە جۇمىستىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ بويىنشا ۇسىنىم سيپاتىنداعى حابارلامالار ءتۇسىپ، بۇل ءوز كەزەگىندە ازاماتتاردىڭ جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ساياساتقا بەلسەندى ارالاسۋىنىڭ ءبىر كورسەتكىشى.

اقمولا وبلىسىندا حالىقپەن كەرى بايلاىس جۇرگىزۋ جۇيەسىنىڭ تاعى ءبىر ءتيىمدى جانە تۇراقتى مودەلى وڭىرلىك ارنايى مونيتورينگتىك توپتار ارقىلى ىسكە اسۋدا. ءوز ءوتىنىشىن قالدىرۋدى، نە بولماسا قانداي دا ءبىر ماسەلەلەر بويىنشا شۇعىل كەڭەس الۋدى قالايتىن ازاماتتار ءوز وڭىرىندەگى اتالعان توپتىڭ مۇشەلەرىنە حابارلاسا الادى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوز سوزىندە مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە ەڭبەكاقى تولەۋدىڭ جاڭا جۇيەسىن ەنگىزۋدىڭ جوعارى ناتيجەلەر كورسەتكەنىن اتاپ ءوتتى: «بارلىق پيلوتتىق جوبالار جاقسى ناتيجەلەر كورسەتىپ وتىر. مەملەكەتتىك قىزمەتكە قىزىعۋشىلىق ارتتى، اسىرەسە وڭىرلىك دەڭگەيدە ونىڭ وزەكتىلىگى جوعارى».

جاعىمدى ناتيجەلەرگە قاراماستان، تىندىرار ءىس ءالى كوپ. ەلباسى اتاپ وتكەندەي، ەڭ باستىسى – ولار مۇنى تەك جالاقىنى كوبەيتۋ عانا ەمەس، بارىنەن بۇرىن، جۇمىستارىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ دەپ ءتۇسىنۋى كەرەك. وسى ورايدا ول ەڭبەككە تولەنەتىن قارجىنىڭ ءوسىمى بيۋدجەت شىعىسىن، سونىڭ ىشىندە  باعىنىشتى مەكەمەلەردىڭ شىعىستارىن وڭتايلاندىرۋ جانە ۇنەمدەۋ ەسەبىنەن وتەلۋىن باقىلاۋدا ۇستاۋدى تاپسىردى.

جانە، ارينە، سىبايلاس جەمقورلىقپەن بەلسەندى كۇرەس ماسەلەسى نازارسىز قالعان جوق. كورسەتىلەتىن مەملەكەتتىك قىزمەتتەر اياسىندا مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ تۇرعىندارمەن تىكەلەي قارىم-قاتىناسىن ازايتۋ سىبايلاس جەمقورلىقتى تۇبەگەيلى جويۋعا ىقپال ەتەدى. جىل باسىنان باستاپ اقمولا وبلىسىندا 2 865 184 مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتىلسە، ولاردىڭ 82% ەلەكتروندىق فورماتتا كورسەتىلدى. بۇل ەلەكتروندىق ۇكىمەتتىڭ تيىمدىلىگىن حالىق اراسىندا بەلسەندى ناسيحاتتاۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسى. مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى كورسەتۋ ۇدەرىستەرىن اشىق، ال قىزمەتتەردىڭ ءوزىن ساپالى ەتۋ، اكىمشىلىك بوگەتتەرگە شەك قويۋ – الدىمىزدا وسىنداي مىندەتتەر تۇر. وسىنىڭ بارلىعى تۇبىندە سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن جويۋعا جول اشادى.

سونىمەن قاتار ەلباسى قاراماعىنداعى قىزمەتكەرلەر سىبايلاس جەمقورلىققا قاتىستى قۇقىقبۇزۋشىلىق جاساعان جاعدايدا ءبىرىنشى باسشىلاردىڭ جەكە تارتىپتىك جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتۋ ماسەلەسىن پىسىقتاۋ قاجەت دەپ ەسكەرتتى. باسشىلار وزدەرىنىڭ كاسىبي قىزمەتىندە اشىقتىق، قولجەتىمدىلىك جانە جاريالىلىق ساياساتىن ۇستانۋى، سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن جويۋى، ۇجىم ىشىندە مەريتوكراتيا قاعيداتىنىڭ ۇستانىلۋىن قامتاماسىز ەتۋى، بولەك قىزمەتشىلەرگە قاتىستى قولدامپازدىق پەن بىرجاقتى جاعىمسىز قاتىناستىڭ ورىن الۋىنا جول بەرمەۋى، مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى اۆتوماتتاندىرۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋى ءتيىس.

بۇگىنگى ەلباسىنىڭ جولداۋى حالىق اراسىندا كەڭ قولداۋعا يە بولدى. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – قىسقا ۋاقىتتا اتالعان تاپسىرمالاردى جۇزەگە اسىرۋ.

جارقىن بولاشاعىمىزدى دوستىقتا، كەلىسىمدە جانە بىرلىكتى قۇرۋدىڭ قاجەتتىگىن تۇسىنەتىن ۋاقىت كەلدى. سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسۋدە قوعامنىڭ قولداۋ كورسەتۋى بۇدان دا ارتىق ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋگە جانە الەمنىڭ دامىعان 30 مەملەكەتىنىڭ قاتارىنا كىرۋگە ءوز سەپتىگىن تيگىزەتىنىنە كامىل سەنىمدىمىن.

Abai.kz