استانادا ءوتىپ جاتقان الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر 

سەزىنىڭ

 كوشباسشىلارى

Vءى سەزىنىڭ دەلەگاتتارىنا،

           سەزد توراعاسى، قر پرەزيدەنتى ن. نازارباەۆقا،

           سەزد جۇمىسىن كورسەتۋگە كەلگەن الەم باق وكىلدەرىنە

بيسميللاي راحماني راحيم

مەيىرىمدى، راحىمدى اللانىڭ اتىمەن باستايمىن. بارلىق ماقتاۋ مەن ماداق الەمدەردىڭ راببىسى اللاعا ءتان. ارداقتى پايعامبارىمىز مۇحاممەدكە (س.ع.س.), ونىڭ وتباسى جانە قادىرلى ساحابالارىنا اللاھ تاعالانىڭ نۇرى جاۋسىن!

بۇگىنگى اشىلعان الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى ءVى سەزى جۇمىسىنا تىلەكتەستىگىمدى بىلدىرە وترىپ ءوز تاراپىمنان سىزدەرگە مىناداي ەرەكشە جاڭالىقتى كورسەتە وتىرىپ، سۇيىنشىلەپ جەتكىزگىم كەلىپ وتىر.

ماعان سوڭعى ءتورت جىل كولەمىندە عايىپتان امال بولىپ اللا تاعالانىڭ قۇراندى پايعامبارىمىزعا ۋاحي ەتىپ تۇسىرگەنى سياقتى، سول قۇراننىڭ 114 سۇرەسىن ءتورت ءتۇرلى  تاپسىرمەن تۇسىندىرگەن - ەرەكشە عىلىم، «ءدىني ءىلىم كىتاپتارى» تۇسە باستادى. قازىر ەكى باسپادان جارىق كوردى، («اللاھتىڭ ماعان ايانى»، «ءبىر تۇتاس قۇران - مەنىڭ تاعدىرىم»، «ءىلىم - ەرەكشە عىلىم»، «جىلان تەرىسىنە جازىلعان ءدىني جىلناما»، «ءدىني ءىلىم - ەرەكشە عىلىم»، «جانناتقا جول»، «اسىلدان كەلگەن اق كىتاپ»، «اللاھتىڭ يا سين سۇرەسىن تاپسىرلەپ ءتۇسىندىرۋى»، «ءبىر اللاعا سيىنىپ، كەل قۇراندى وقىلىق»، «ەلباسىنا ءدىن تۋرالى ەكى حات»)   جالپى باسپا كولەمى 304 باسپا تاباق جانە وسى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن باسپادان شىعۋعا تاپسىرىلىپ قويعان 210 باسپا تاباق ءتورت كىتاپ («قىبىلا» ەكى تومدىعى مەن قۇران ءتاپسىرىنىڭ 3-ءشى تومى),  بۇعان قوسىمشا جابىرەيل مەن عىزىردىڭ ەكى تومدىق  ىلىم كىتاپتارى، ءپىر فاتىما انا مەن ءال ءفارابيدىڭ «رۋح تۋرالى» ەكى تومدىعى، «پەرىشتەلەر الەمى»، «يمان شارتتارى»، «قۇراندا ەسىمى بار پايعامبارلاردىڭ تاڭىرمەن تىلدەسۋ مۇراعاتتارى»، «قۇران قارىپتەرىنىڭ تاڭبالانۋ قاسيەتتەرى»، «اس سابۋر ءىلىمى»، «ءۇيسىن پاتشانىڭ ءتورت قۇبىلاسى مەن جەتى اتاسى تۋرلى ءىلىم»، «ءياسساۋيدىڭ جەر استىندا اللاھپەن تىلدەسكەن سارى كىتابى»، تاعى دا باسقا 150 باسپا تاباق امال-ءىلىم كىتاپتارى مۇراعاتىما كەلىپ تۇسكەنىن سۇيىنشىلەيمىن. ءتورت جىلدا مۇنشالىق كولەمدەگى ءىلىم كىتاپتارىن ءبىر ادامنىڭ عايىپتان قابىلداپ الۋى، ونى وسىنداي شاپشاڭدىقپەن وسىلاي باسپادان شىعارىپ ۇلگەرۋى، ادام بالاسىنىڭ باسىنا سيمايتىن مۇعجيزا تىرشىلىك. بىراق جارتۋشىمىز ءوزى نازار اۋدارسا  بۇدان دا زور تىرشىلىكتى جاساۋعا بولاتىن سياقتى...

الدىن الا ەسكەرتەر جايت، عايىپتان جەتكەن بۇل امال-ءىلىم مەنەن بۇرىن دا التى رەت اراب حالقىنا، جەتىنشى رەت 1913 جىلى تۇرىك ەلىنە تۇسىرىلگەندە ول ەلدەگىلەر تولىق قابىلداي الماي، قابىلداۋشىلارى تومەنگى دەڭگەيدە-اق ءناپسى جەتەگىندە كەتىپ قالعاندىعى، ماعان سەگىزىنشى رەت ءتۇسىپ وتىرعاندىعى ەسكەرتىلدى. كىتاپ – ءارىسى انتيكالىق، اريستوتەلدىك، پلوتوندىق، باتىستىق، شىعىستىق، بەرىسى ءحىح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىنداعى ورتا عاسىرلىق عۇلاما عالىمدار مەن بارلىق ءدىن قايراتكەرلەرىنىڭ ەڭبەكتەرىنە جاندى قوزعالىس الىپ كەلگەن، بۇگىنگى ءبىلىم مەن ءىلىم  يەلەرىن دە سەلت ەتكىزەر مۇعجيزا دۇنيە. بۇعان دەيىن جاراتۋشى تۋرالى، ءدىن تۋرالى، عايىپ تۋرالى، پەرىشتەلەر الەمى مەن پايعامبارلار تاعدىرلارى تۋرالى، جان جانە رۋح تۋرالى ءار قيلى تۇجىرىم ايتىپ كەلگەن وتكەندەگىلەر مەن بۇگىنگىلەر، اللانىڭ ءوزى تۇسىرگەن اشىق ايان تاپسىرىنەن كەيىن ءىلىم سالاسىندا بۇرىن سوڭدى ايتىلىپ كەلگەن تۇجىرىمدارعا باسقاشا بەتبۇرىس، باسقاشا كوزقاراسپەن قاراۋى مۇمكىن. ويتكەنى، جوعارىدا اتتارى اتالعان جاندى رۋحتاردىڭ اللاھتىڭ امىرىمەن ارتىندا قالدىرعان ۇرپاقتارى ءۇشىن، بىزدەر ءۇشىن، سوڭعى ءدىن يسلام ءۇشىن، قانداي جۇمىستار ىستەي الاتىندىعىن، ولاردىڭ ءبىر جاراتۋشى ماڭىنا قالاي شوعىرلانعاندىعىن، ولار جەتكىزگەن ايان اڭگىمەلەرىن وقىعان وقىرمان ءوز دارەجەسىندە ۇعىنا جاتار...

سوندىقتان مەنىڭ ازان شاقىرىپ ايتارىم; «ەي، بۇكىل الەم پاندالەرى، ءدىن قايراتكەرلەرى مەن عۇلاما عالىمدار، كوز مايلارىڭدى تاۋىسىپ سەندەر ىزدەگەن سول ۇلى جاراتۋشى مەن سول جاراتۋشىسىن ىزدەپ تىرشىلىكتەن وتكەن پايعامبارلارمەن، ساحابالارمەن، ءىلىم يەلەرىمەن جانە اللاھتىڭ سۇيىكتى پەرىشتەلەرمەن تىلدەسۋدە، اللانىڭ امىرىمەن ادەمى مۇمكىندىك تۋىپ وتىر.  اللاھ،  قۇراندا ايتقان - ءوز سەرتى، ءوز ۋادەسى بويىنشا، ءوزى جاراتقان قۇلدارىمەن اشىق تىلدەسۋگە و باستان بەت بۇرعان. قانە، قۇلاق قوي، ءبارىمىز، ءوزىمىزدى جاراتقان، جالعىز جاراتۋشى يەمىز، اللاھپەن تىلدەسەيىك، اللاھپەن اشىق سويلەسەيىك. ايان ارقىلى عايىپتىڭ حابارىن الۋ بۇعان دەيىن دە الەم مويىنداعان ءىلىم جولى. بۇكىل مۇسىلماننىڭ اسىل كىتابى قۇران-كارىم دە سوڭعى پايعامبارىمىز مۇحاممەد عالەيھي ۋا ساللامعا ۋاقي ارقىلى تۇسكەن. اللاھ بۇيىرتسا بىزگە تاعى دا عايىپتان 617 ءدىني كىتاپتىڭ تۇسەتىندىگى تۋرالى حابار جەتىپ وتىر. وسى ماسەلەنى قۇرىلتايعا دەلەگات بولىپ قاتىسىپ وتىرعان، اراب مەملەكەتتەرىنىڭ ليگاسى باسشىسىنا، «ءال-اسحار» باس يمامى شەيح مۇحاممەد احماد ات تاەبا، ەقىۇ باس حاتشىسى توماس گرەمينگەر، اسا قاسيەتتى پاتريارح فەوفيل ش، اسا مارتەبەلى كاردينال، قۇقىقتىق ماتىندەردى ينتەرپريتاتسيالاۋ جونىندەگى پاپالىق كەڭەستىڭ قۇرمەتتى توراعاسى فرانچەسكو كوككوپالمەريو، يزرايىلدىڭ باس سەفپارد ءراۆۆينى يتسحاكا يوسيف مىرزالاردىڭ نازارلارىنا ەرەكشە سالامىن. ەسىمدەرىن ەرەكشە اتاعان بۇل ءدىن عۇلامالارى  بۇگىنگى تاڭداعى ءدىن ءىلىمىن تەرەڭ سەزىنەتىن جاندار دەپ بىلەمىن.

بۇل  كىتاپتار – قۇران ەمەس، ءىلىم كىتابى. قۇران پايعامبارىمىز مۇحاممەدكە (س.ع.س.) كەزىندە ءتۇسىپ قويعان، ول قايتا تۇسپەيدى، تۇسپەك تۇگىلى جەكە قارپى دە وزگەرمەيدى. بۇل – اللاھتىڭ اماناتى بويىنشا، مەنىڭ جەكە باسىما، ۇرپاعىما، قۇراندى تاپسىرلەپ قاپتاپ ءسىڭىرىپ ءتۇسىندىرۋ امال كىتابى. كىتاپتاردىڭ ماقساتى – كۇللى مۇسىلمان نازارىن، بۇگىندە ءار ۇيدە تۇرعانىمەن، بەتى اشىلماي وقىلماي سانگە تۇرعان – اللاھ پەن ادامنىڭ اراسىنداعى جاراتۋشىنىڭ اسىل قازىناسى، قۇرانعا اۋدارۋ. قۇران –  سانگە قويۋ ءۇشىن تۇسىرىلگەن كىتاپ ەمەس، اللاھتىڭ سوڭعى ءدىنى يسلام جولىمەن ءجۇرۋدى، جاراتۋشىنى ەش ۋاقىتتا ەستەن شىعارماۋدى، ونىمەن كادىمگى اداممەن ادام سويلەسكەندەي ەركىن سويلەسە ءبىلۋدى، ءبىر جاراتۋشى يەڭە عانا باس ءيۋدى، ونىمەن دوس بولىپ جانناتقا ورالۋدى تۇسىندىرەتىن باعا جەتپەس قازىنا. ادامزات بالاسى اللاھ تاعالانىڭ قۇراندا قايتا-قايتا ءتۇسىندىرىپ ەسكەرتكەن وسى اماناتىن ۇمىتىپ بارادى.

بۇل كىتاپتاردىڭ ماعان جانە مەنىڭ ۇرپاقتارىما اماناتتاپ ءتۇسىرىلۋى مەن ءۇشىن ماقتانىش بولۋىمەن قاتار، اللاھتىڭ ءوزى قالاعان قۇلى رەتىندە سەنىم ارتقان  اماناتى، يىققا ارتقان سالماعى، «مۇسىلماندارعا جەتكىز»- دەپ تاپسىرعان سىناق قازىناسى. وسى جۇمىس تۋرالى سىزدەر قاتىسىپ وتىرعان سەزدە اڭگىمە جاساۋىما دا بولار ەدى، بىراق ۇكىمەتىمىز بەن سەزد حاتشىلىعى وعان مۇمكىندىك جاسامادى. بۇلاي ايتىپ وتىرعان سەبەبىم، بۇل عايىپتان قابىلدانعان قازىنا كىتاپتاردىڭ ءاربىرى باسپادان جارىق كورگەن سايىن ەلباسىنا، ۇكىمەتكە، بۇگىنگى ءوتىپ جاتقان سەزد حاتشىسى قاسىمجومارت توقاەۆ مىرزانىڭ ءوز اتىنا، رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنا ۋاقتىلى جىبەرىلىپ وتىردى.  بىزدىڭ ەلدە قازىر ەرەكشە عىلىم ءدىني امال-ءىلىمدى تۇسىنەتىن ءدىندارلار جوق. ءدىن وكىلدەرىنىڭ ەڭ مىقتىلارى سانالاتىندار قۇراندى جاتقا بىلەتىن، قاريلىق دارەجەدەن اسپايتىندار. ال ءىلىم -جارتۋشىمەن تىلەدەسە الاتىن قالاۋلى قۇلدارعا بەرىلەتىن سىي...

سوندىقتاندا بۇل كىتاپتار جەكە ماعان، مەنىڭ ۇرپاقتارىما عانا ەمەس، ەلىمىزگە، بارلىق ءمۇمىن مۇسىلماندارعا، كۇللى يسلام الەمىنە ايان رەتىندە كەلىپ جاتقان ەسكەرتۋ قازىنا ەكەنىن جەتكىزە وتىرىپ; «ەسىگىڭدى اش، الەم حالىقتارى، تورىڭە اللاھتىڭ ەرەكشە عىلىمى – ءدىني ءىلىم كەلىپ تۇر!»- دەپ سونى سىزدەرگە ەرەكشە شابىتپەن سۇيىنشىلەپ جەتكىزىپ وتىرمىن.

حابارلاسايىق، ءىلىم الماسايىق.  سۇيىنشى حاباردى يماني جۇرەكتەرىڭىزبەن قابىل الىڭىزدار!

سالەممەن باقتىباي اينابەكوۆ، ىلىمگەر جازۋشى

Abai.kz