ادامزاتتىڭ، قازاقتىڭ ۇلدارى، دۋلاتتىڭ كەنجە ۇلى، شىمىردىڭ، ونىڭ ىشىندە شىلمەمبەتتەن تاراعان ءۇش جۇلدىزى تۇرار رىسقۇلوۆ، باۋىرجان مومىشۇلى جانە شەرحان مۇرتازا ەدى. ەندى ول دا ارامىزدا جوق. بۇل قايراتكەرلەردىڭ قاي-قايسىسى بولسا دا - قازاق ءۇشىن جانىن پيدا ەتكەن، قاسقايىپ كۇرەسكەن نار تۇلعالار.

ش.مۇرتازا ءوز عۇمىرىندا، قازاق حالقى ءۇشىن نە جازبادى،  نە ايتپادى دەيسىز. پارلامەنتتىڭ ەكى رەت دەپۋتاتى بولعان كەزەڭدەردە، اسىرەسە، ءتىل تاعدىرى شەشىلىپ جاتقاندا، اسقان باتىلدىقپەن «تەك جىلان عانا قوس ءتىلدى بولادى»،- دەگەن ەدى. ونى دا جۇرە تىڭدادىق. جەر ماسەلەسىنە كەلگەندە جەر انامىزدىڭ ماڭگىلىك ەكەنىن، جەردى ساتۋعا دا، شەتەلگە جالعا بەرۋگە دە بولمايدى دەپ كەسىپ ايتقان. شەرحاننىڭ بۇل سوزىنە دە قۇلاق سالىنبادى، سوڭىندا جەرگە موراتوريا جاسالىپ، ءالى دە زاڭمەن شەگەلەنبەي وتىر؟

باق سالاسىنداعى قىزمەتىندە قاشان دا ۇلتتىق مۇددەنى بارىنەن جوعارى قويىپ، وتكىر ماسەلەلەردى توتەسىنەن كوتەرە ءبىلدى. ماسەلەن، كامال سمايلوۆپەن بىرگە ەكەۋىنىڭ حالىقتىڭ مۇڭىن – مۇڭداپ، جوعىن – جوقتاعان اشىق اڭگىمەلەرى ءدۇيىم جۇرتقا ايان. فيلوسوفيالىق يىرىمدەرگە تولى «ءبىر كەم دۇنيە» ەڭبەگىنىڭ ءوزى قازاققا قانشاما وي سالدى، سىني ويلاۋعا تاربيەلەدى. بۇل شىعارما قازىرگى زامان برەندى بولىپ،  بۇكىل قازاق حالقىنىڭ بويىنا جاڭالىق بولىپ ەنە باستادى. شەرحان مۇرتازا - ۇلى ابايدان كەيىن قازاقتىڭ دا، بيلىكتىڭ دە تەرىس ءمىنىن - مىنەپ، تۇزەتۋگە، تۋرا جولعا سالۋعا اتسالىستى، اشىق ايتتى.

ءبىز الەمدە 6 تسيۆيليزاتسيانىڭ، ونىڭ ىشىندە ريم يمپەرياسى سياقتى جارتى الەمدى باعىندىرعان جويقىن كۇشى بار تۇركى يمپەرياسى بولدىق. قازىر قايدا سول تەك؟ سول تەكتىڭ سىنىعى، باتىرلىعى، ۇستانىمى شەرxان اعانىڭ بويىندا بولدى. ءبىز سونى جانداندىرۋىمىز قاجەت، اسىرەسە جاستارعا.

شەرحاننىڭ ومىردەن وزۋى بۇگىنگى قازاقتى وياتۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. جاھاندانۋ زامانىندا ەرتەڭ نە بولارى بەلگىسىز، الەم استاڭ-كەستەڭ ءتۇرلى داعدارىستاردى باسىنان كەشىرۋدە. اسىرەسە، رۋحاني داعدارىس بەلەڭ الدى. وسى تۇستا الەمدى قۇتقاراتىن، سونىڭ ىشىندە قازاقتى جاڭا وركەنيەتتەرگە باستايتىن، كەشەگى تۇركى وركەنيەتىنىڭ «سىنىقتارى» دەپ مەن اباي مەن شاكارىمدى، قالا بەردى شەرحان مۇرتازانى ايتار ەدىم. سەبەبى، ول حالقىمىزدىڭ وركەنيەتكە ۇلتتىق تامىرىمىزدى ساقتاي وتىرىپ قادام باسىپ، ەلىمىزدىڭ جاڭا بەلەسكە كوتەرىلۋى جولىندا ايانباي ەڭبەك ەتتى، وشپەس مۇرا قالدىردى. ابايشا سىناپ، كەمشىلىگىمىزدى كوزىمىزگە كورسەتتى. بۇگىنگى ۇرپاق جانە بيلىك تۇتقاسىنداعىلار وسى ابايدى جانە شەرحاندى تەرەڭىنە ۇڭىلە وقىسا دەيمىن، سوندا الماعايىپ زاماندا اداسپايتىنىمىز انىق. سەبەبى، شەرحان مۇرتازا «اباي كىتابىنان ەرەكشە ساۋلە شاشىپ تۇرادى» دەسە، ول ءوزى دە حالىقتىڭ شامشىراعى بولا ءبىلدى.

شەرحان اعانىڭ ۇلتجاندىلىعىنىڭ نەگىزىندە تەرەڭ ءبىلىم بار. تانىمى كەڭ، ورەسى بيىك ەدى. حالىق قازىناسىنان سۋسىنداپ، ءتول تاريحىمىز بەن ادەبيەتىمىزدى جان-جاقتى مەڭگەرگەن. ول ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ ءجۇرىپ ۆ.ۆەرنادسكي، م.لومونوسوۆ، د.مەندەلەەۆ، ل.تولستوي، ا.پۋشكيننىڭ ەڭبەكتەرىن تانىپ ءبىلدى. ارينە بۇل الەمدىك دەڭگەي. قازىر ءتۇرلى ديپلومدارىمىز كوپ، الايدا ءبىلىمىمىز تاياز بولىپ تۇر. كىتاپ وقيتىنداردىڭ قاتارى سيرەپ بارادى، ءبارىمىز «ينتەرنەتتىڭ قۇلى» بولىپ بارا جاتقان سياقتىمىز. ۇكىمەت پەن پارلامەنت بۇكىل قازاقتىڭ بەتىن كىتاپ وقۋعا بۇرۋ تۋرالى ءبىر كەشەندى قادام جاساۋ كەرەك. كەرەك بولسا ساياساتتىڭ ەڭ ۇلكەنى وسى.

كەيىنگى كەزدە قازاقتىڭ ار-ۇياتى بولعان س.زيمانوۆ، ت.كاكىشەۆ، گ.بەلگەر سياقتى ابىز-زيالىلارىمىزدان ايىرىلعان ەدىك. ەندى ولاردىڭ قاتارىنا شەرحان اعا دا قوسىلدى. «شەرحاننان كەيىن ەندى «قارا قىلدى قاق جارىپ» كىم ايتار ەكەن؟!» دەگەن حالىقتىڭ كوكەيىندە ساۋال تۇرعان سياقتى...

ورازالى سابدەن، اكادەميك 

Abai.kz