نارىنقول ەنشى الىپ، قايتادان اۋدان ورتالىعى بولعاندا قۋانباعان قازاق قالمادى. بەردىبەك پەن مۇقاعاليداي الىپتاردىڭ كىندىگى كەسىلگەن قاسيەتتى ولكەنىڭ قايتا گۇلدەنەرىنە سەنىم بەكىپ، "اقسارىباس" ايتىستىق. ارتىنشا ەل اراسىندا جاڭا اۋدانعا بارعان جاڭا اكىم جولان وماروۆتىڭ ىسكەرلىگى جايلى ءتۇرلى اڭىز اڭگىمەلەر تاراپ كوزىمىزدەن جاس ىرشىپ كەتتى. شەكارانىڭ وتىندەگى تۋعان اۋىلىمىزدىڭ تۇلا بويىنا قان جۇگىرىپ، ەلدىڭ جاعدايى جاقسارار، رۋحى اسقاقتار دەپ كۇتتىك. بىراق، سوڭعى كەزدەرى نارىنقولدا بولعان ءۇش وقيعا ىستىق كوڭىلگە سۋ سەپكەندەي اسەر ەتتى.

قىزىلشەكارا اۋىلىندا وتكەن جيىن

ءبىرىنشى وقيعا

قازان ايىنىڭ ءۇشى كۇنى رايىمبەك اۋدانىنىڭ اكىمى جولان وماروۆتىڭ تىكەلەي قاتىسۋىمەن سۇمبە اۋىلدىق وكرۋگىنە قاراستى قىزىلشەكارا اۋىلىنداعى ك.بايشىعانۇلى اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ ءماجىلىس زالىندا القالى جيىن ءوتىپتى.

جيىننىڭ ماقساتى كەلمەسكە كەتكەن كەڭەستىك وكىمەتتىڭ "جادىگەرىندەي" بولعان قىزىلشەكارا اتاۋىن وزگەرتۋ ەكەن. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2014 جىلعى 24 اقپانداعى «اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتەرگە، ەلدى مەكەندەردىڭ قۇرامداس بولىكتەرىنە اتاۋ بەرۋ، ولاردى قايتا اتاۋ، سونداي-اق ولاردىڭ اتاۋلارىنىڭ ترانسكريپتسياسىن ناقتىلاۋ مەن وزگەرتۋ كەزىندە ءتيىستى اۋماق حالقىنىڭ پىكىرىن ەسكەرۋ قاعيدالارىن بەكىتۋ تۋرالى» № 138 قاۋلىسىنىڭ 8-تارماعىنىڭ، 1), 2)-تارماقشالارىنا سايكەس قىزىلشەكارا اۋىلىنىڭ اتاۋىن وزگەرتۋگە ءبىراۋىزدان شەشىم شىعىپ، اۋىل اتاۋىن وزگەرتۋگە بايلانىستى قولدانىستاعى زاڭناماعا سايكەس ءتيىستى قۇجاتتار راسىمدەلىپ، وبلىستىق ونوماستيكالىق كوميسسياسىنا جولداناتىن بولىپتى.

اۋدان اكىمى جولان وماروۆتىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىندا جاريالانعان اقپارات

ەڭ ماسقاراسى سول جيىن قورتىندىسىندا قىزىلشەكارا اۋىلىنىڭ اتاۋىن «ۇلگىلى» اۋىلى دەپ اتاۋعا شەشىم شىققان.  

راس. ەندى ازداپ تاريحقا ۇڭىلۋگە تۋرا كەلەدى. قىزىل كوممۋنيستەر العاش وسى وڭىرگە ۇجىمشار قۇرا باستاعان تۇستا قازىرگى سۇمبە اۋىلدىق وكۋرگىنىڭ ماڭىندا شاعىن-شاعىن ءتورت كولحوز بولعان. ولار: "ۇلگىلى", "ىنتىماق", "بولشەۆيك", "قىزىلشەكارا" دەپ اتالعان. سول "قىزىلشەكارادان" قاشىپ، كوزگە كەڭەستىك كەزەڭنىڭ سۇيەلىندەي بولعان "ۇلگىلى" اتاۋىنا جارماسۋ تاۋەلسىز ەلدىڭ ازاماتتارىنىڭ ءىسى مە؟

"قىزىلشەكارانىڭ" اتاۋىن "ۇلگىلى" ەتۋ، نارىنقولدىڭ اتىن "وكتيابر" دەپ (كەڭەستىك كەزەڭدە نارىنقولدا "وكتيابر" ۇجىمشارى قۇرىلعان) وزگەرتكەنمەن بىردەي.

جولان وماروۆ باسقاراتىن اۋداننىڭ ازاماتتارى بۇل اۋىلعا "ۇلگىلىدەن" وزگە ءجونى ءتۇزۋ ءبىر ات تاپپاي قالعان با؟ ەندەشە، وسى اۋىلدىڭ تۋماسى رەتىندە ءوز تاراپىمىزدان جەر جاعدايىنا ءھام تۇلعالارعا بايلانىستىرىپ، بىرنەشە ۇسىنىس ايتايىق.

ءبىرىنشى نۇسقا. "قىزىلشەكارانى" بۇرىنعى اتالارىمىز - "ويباسەلكە" دەپ اتاعان. "ويباسەلكەسى" - "وي پوسيولوك" دەگەننەن شىقسا كەرەك.

ارينە، بۇل اتاۋدىڭ دا حالىقتىڭ قولداۋى ەكىتالاي. بىراق، "ۇلگىلىدەن" دۇرىس ات.

ەكىنشى نۇسقا. قىزىلشەكاراعا "جابىر" دەپ تاريحي ات قويۋعا بولادى. اۋىل جابىردىڭ جالپاق جوتاسىنىڭ ەتەگىندە تۇر. قايناردان باستالىپ، سۇمبەدەگى ۇيسىنتاۋعا بارىپ تۇيىقتالاتىن قىرقالار تىزبەگىن سان عاسىردان بەرى جابىر دەپ كەلەمىز. لاباسىدان باستالىپ، ورگە شىعىپ، ىلەگە اينالاتىن تەكەس وزەنىنىڭ اتاۋىن تەكەس اۋىلى عانا (تەكەستىڭ تاريحي اتى - سارىبەل) مەنشىكتەپ تۇرعاندا، جالپى جوتانىڭ اتىن نەگە قىزىلشەكاراعا بەرمەسكە؟ بىرىنشىدەن، جابىردا تۇرعانى راس. ەكىنشىدەن، جابىر جوتاسىنىڭ ەڭ بيىك جەرى - ومەكە. ومەكە دەگەن قىزىلشەكارانىڭ قاق تورىندە تۇر.

ءۇشىنشى نۇسقا - ەسىكارت. ماحمۇت قاشقاري سىزعان كارتادان قازىر ەل ەسەكارتقان دەپ اتايتىن اسۋدى "يسكارت" دەپ كورسەتكەن. "يسك" - قاسيەتتى، "ارت" -اسۋ دەگەن ءسوز. سول تاريحتى قايتا جاڭعىرتىپ، ەسىكارت اۋىلى دەۋگە ابدەن بولادى.

ارينە، جەردىڭ ءدال تاريحي اتى قالپىنا كەلىپ جاتسا، ەل دە ريزا، ءبىز دە ريزا بولار ەدىك. وي-اششى، قارامولا، زاراۋقا، جايىلما،ومەكە دەگەن اتتىڭ ءبارى "ۇلگىلىنى" ون وراپ الماي ما؟ وسىنشاما قۇلاققا جاعىمدى تاريحي نۇسقالار تۇرعاندا كەڭەستىڭ قاڭسىعىنا قۇمارتا قالۋ اقىلدى ادامنىڭ قىلىعى ەمەس.

ەندى تۇلعا اتاۋلارىنا قاتىستى ءۇش نۇسقا ۇسىنساق.

ءبىرىنشى نۇسقا - كودەك اۋىلى. قىزىلشەكارادا اقىن كودەك بايشىعانۇلى اتىنداعى ورتا مەكتەپ بار. اۋەزوۆ، جانسۇگىروۆتەردىڭ تاڭدايىن قاقتىرعان ارقالى اقىندى ۇلىقتاپ، اتىنا اۋىل بەرسەك، استىمىزداعى اتىمىزدى بىرەۋ سۇراپ الماس.

ەكىنشى نۇسقا - تۇرلىقوجا اۋىلى. قازىر سارىباستاۋ اۋىلىنىڭ اتى 1916 جىلعى كوتەرىلىس قاھارمانى ۇزاق باتىرعا بەرىلگەن. تۇرلىقوجا دا 1916-نىڭ قاھارمانى رەتىندە قۇرمەتتەۋگە لايىق تۇلعا.

ءۇشىنشى نۇسقا - جۇرىن اۋليە اۋىلى. قىزىلشەكارادا قاسيەتىمەن اڭىزعا اينالعان اۋليە بابامىزدىڭ اتىندا مەشىت بار. وسى اۋىل اۋماعىندا "جۇرىن ساي" دەگەن تاريحي جەر دە بار.

قوش! ماعان سالسا، بەردىبەك سوقپاقباەۆتىڭ اتىنا ءبىر-اق توقتار ەدىم. بەردىبەكتەي قازاقتىڭ كلاسسيك جازۋشىسى تۋىپ، ەڭبەك ەتكەن اۋىلعا (مۇعالىم بولعان) بەكەڭنىڭ اتىن بەرىپ، ارۋاقتى ريزا ەتسەك، نەسى سوكەت؟

مىنە، كوردىڭىزدەر! كەڭەستىك جۇيەدەن قالعان "ۇلگىلىدەن" باسقا مىڭ سان اتاۋ تابۋعا بولادى.

اۋدان اكىمدىگىنىڭ بۇل بىلمەستىگىن ارعى-بەرگى تاريحتى بىلەتىن ازاماتتار كەشىرە الماسى انىق. ەرتەڭ اۋىل "ۇلگىلى" اتالىپ كەتسە، ناعىز ماسقارا سوندا بولاتىنىن ەسكەرتىپ، ءبىرىنشى وقيعانى تامامدادىق.

ەكىنشى وقيعا

اۋدان اكىمدىگىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وسى جازدا بايگە ءوتتى. تالاي اقىننىڭ جىرىنا اينالعان شالكودە جايلاۋىنىڭ جەرى جىرتىلىپ، قانشاما جەر ءبۇلىندى.

قازاقتىڭ جەرىن وسىلاي قورلاۋعا كىمنىڭ ءداتى باردى؟ ءبىز ءسوزدى كوبەيتپەي ايتىسكەر اقىن ايبەك ەرەجەپوۆتىڭ مىنا جىرىن وقىرمانعا ۇسىنا سالساق دەيمىز. 

كوك مايسا، كوك كىلەمدى مارتەبەلى،
تراكتورمەن كۇرەدى شالكودەنى!
نادان، قىرت - دەپ ايتۋعا بولاتىنداي،
تۇرەن سالعان جايلاۋعا ءار تورەنى.

جەتىسۋدىڭ اكىمى الجاستى عوي،
جايلاۋىما- جاعاما جارماستى عوي.
باي اتىنىڭ باقايى سىنباسىن دەپ،
شالكودەمنىڭ شالعىنىن شاڭ باستى عوي!

شالعىنعا ەمەس تۇلپاردى شاڭعا ايداعان،
يىعىنا باس ەمەس شار بايلاعان.
بابامىز كۇرەك سالماي كەتكەن جەردى،
كۇرەۋ كەرەك،- دەپ شەشكەن قانداي نادان!

باس شۇلعىپ تۇرا بەرمەس اقىرعانعا،
بۇل كۇنى جۇرتتى ويلاعان باتىر بار ما؟
قورلاۋعا ەمەس قورعاۋعا ناق ءتيىستى،
نارىنقولدىق باسشى دا اقىل بار ما؟

ولەڭدى وقىپ وتىرىپ، قانىم باسىما شاپتى. اتام قازاق اتقا كوك مايساعا شاپپاۋشى ما ەدى؟ ەندى ەروزياعا ۇشىراعان بۇل جەر قاشان قالپىنا كەلەدى. تىكەنى مەن ءارامشوبى قاپتاپ، ەش كادەگە جاراماي قالاتىن وسى جەردىڭ سۇراۋىن كىمنەن الامىز؟

ءۇشىنشى وقيعا

جۋرناليستەر كۇنى وتە سالا ماعان اۋداندىق ء"حانتاڭىرى" گازەتىنەن جۋرناليستەر حابارلاستى. اۋدان اكىمى جولان وماروۆ اۋداننان شىققان جۋرناليست-جازۋشىلارمەن كەزدەسۋ وتكىزەدى-ءمىس. "اۋدان اكىمى شاقىردى ەكەن" دەپ الاقايلاپ شاپقىلايتىن ادام ەمەسپىز. سوندا دا "جاڭادان قۇرىلىپ، قارقىندى دامۋ جولىنا تۇستىك" دەپ ۇرانداپ جاتقان تۋعان جەرگە بارسام بارىپ قايتايىن، اۋدانعا قاتىستى ۇسىنىس-پىكىرلەر بولسا، ايتايىن" دەپ جولعا شىقتىم. اۋداننان شىققان اقساقال قالامگەرلەردىڭ ءبىرازى حابارلاسىپ، "مەنى وزىڭمەن الا كەت" دەپ قولقا سالدى. مەن الدىمەن سۇمبەدەگى قاراشاڭىراققا قونىپ، سوسىن نارىنقولعا كەلەتىنىمدى ايتىپ جولعا شىقتىم. 

كەگەنگە كەلگەن كەزىمدە جۋرناليست بالجان مۇراتقىزى حابارلاسىپ "اۋدان اكىمى جيىندى كەيىنگە قالدىرىپتى" دەدى. كەگەنگە كەلىپ العان مەن "حانتاڭىرىندەگى" جۋرناليستەرگە حابارلاستىم. "اۋدان اكىمى وبلىس اكىمىمەن كەزدەسۋگە كەتتى. جيىن كەيىنگە قالدى" دەيدى ولار دا. مەن عانا ەمەس، بىرنەشە قالامگەر اعالارىمىز جولعا شىعىپ قويعان ەكەن.

قوناققا ءبىر مەنى ەمەس، جۇزگە جۋىق قالامگەر شاقىرىلعان. اقىرى سول جيىن وتپەي قالدى. وسىلاي جەكە تۇلعالاردى اۋرەلەپ قويۋ اكىمگە لايىق ءىس پە؟

قوش!

ءتۇيىن

تۋعان جەردىڭ جاقسىلىعىن اسىرىپ، جاماندىعىن جاسىرۋعا بەيىلدى جان ەدىك. مۇنان وزگە بىرنەشە شەشىمىن تاپپاعان پروبلەمالار بار. ونى جازۋدى كەيىنگى قالدىرا وتىرىپ، كەڭەستىك كەزەڭنىڭ اتاۋىنا قۇمارتىپ، شالكودەنىڭ جايلاۋىن ءبۇلدىرىپ، اۋىلدان شىققان ازاماتتاردى مازاق ەتكەن جاڭا اۋدانعا "ەستەرىڭىزدى جيساڭىزدار" دەپ قويۋ بىزگە پارىز. ايتپەسە، سىزدەرگە ەرىك بەرسەك، نارىنقولدىڭ اتاۋى كوپ ۇزاماي "وكتيابر" دەپ وزگەرتىپ جىبەرەتىن سياقتىسىزدار. 

قانات بىرلىكۇلى

Abai.kz