الدىڭعى بۋىن تاۋەلسىزدىك العان 1990 جىلدارى حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ وتە تومەن بولعانىن ايتىپ جاتادى. الايدا، حالىق ول كەزدەگى قيىندىقتاردى ۋاقىتشا دەپ ءتۇسىندى. مەملەكەت قابىلداعان ءار باعدارلاماعا بالاداي قۋانىپ، يمانداي سەندى. سەبەبى، ەلدىڭ ەرتەڭگە دەگەن سەنىمى كۇشتى ەدى. ال، قازىر شە؟

قازىر مەملەكەت قانداي باعدارلاما قابىلداسا دا، ەلدى ەلەڭ ەتكىزە المايدى. سەبەبى، قوعامداعى جەمقورلىق پەن كوزبوياۋشىلىق حالىقتىڭ سەنىمىنە سەلكەۋ تۇسىرگەن. وعان جۇمىسسىزدىق پەن الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ تومەندەپ بارا جاتقانىن، ادام قۇقىعىنىڭ اياققا تاپتالۋىن قوسىڭىز. وسىنداي سەبەپتەردەن شەت ەلگە كەتكەن جانە كەتكىسى كەلەتىن قازاقستاندىقتاردىڭ سانى ارتقان.

ماسەلەن، وتكەن جىلى 9491 وتانداسىمىز ەۋروپا مەملەكەتتەرىندە تۇراقتى تۇردە قالۋعا مۇمكىندىك العان. ول دەگەنىڭىز حالقىمىزدىڭ سانى 10 مىڭعا جۋىق ادامعا كەمىدى دەگەن ءسوز. بۇل ونسىز دا حالىق سانى از قازاقستاننىڭ دەموگرافيالىق جاعدايىن ودان ءارى ۋشىقتىراتىنى بەلگىلى.

سونىمەن، قازاقستاندىقتار ءبىرجولا قونىستانعان ەۋروپا مەملەكەتتەرىنىڭ وندىعىن پولشا مەن ۇلىبريتانيا باستاپ تۇر. ياعني، 1934 قازاقستاندىق پولشاعا، 1729 وتانداسىمىز ۇلىبريتانياعا كەتكەن. بۇل ءتىزىم ءارى قاراي بىلاي جالعاسادى:  چەحياعا – 1527 ادام، گەرمانياعا - 1494 ادام، يسپانياعا  – 455 ادام، ۆەنگرياعا  – 328 ادام، فرانتسياعا  – 326 ادام، يتالياعا – 263 ادام، بولگارياعا  – 190 ادام، شۆەيتسارياعا – 171 ادام ءبىرجولا قونىس اۋدارعان.

ال، جىل سايىن ءبىلىم الۋ مەن اقشا تابۋ ماقساتىندا كەتىپ جاتقان جاستار قانشاما؟ ماسەلەن، بيىلعى جىلدىڭ 9 ايىندا 20 مەن 29 جاس ارالىعىنداعى 12 مىڭ ادام كورەياعا كەتكەن. جانە ولاردىڭ بارلىعى وتباسىن قۇرماعان بويداقتار ەكەن. ەگەر مەملەكەت سول 12 مىڭ جاستىڭ جاعدايىن ءوز ەلىندە جاساي العاندا، ولار شەكارا اسىپ، سەندەلمەس ەدى.

سونىمەن قاتار، شەت ەلدە ءبىلىم الىپ، قالىپ قويعان جاستار دا از ەمەس. دەمەك، بۇل شىن مانىندە الاڭداتارلىق قۇبىلىس. سەبەبى، ەلدىڭ ەرتەڭى بولار جاستاردىڭ شەكارا اسىپ،  شەت ەلدىك بولۋى ەلدىڭ بولاشاعىنا قاۋىپ توندىرەدى.

قورىتا ايتقاندا، ەلدەگى ەكونوميكالىق تۇيتكىلدەر شەشىلمەيىنشە، بۇل ماسەلە دە وزەكتىلىگىن جوعالتپايدى. ال، ەلدەن كەتۋ – ماسەلەنى شەشپەيدى. جانە، شەت ەلگە كەتكەندەردىڭ ءبارىن جايلى تۇرمىس، جاقسى ءومىر كۇتىپ تۇر دەۋ دە قاتە.

ءسىز نە دەيسىز؟

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz