ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوزىنىڭ ەكونوميكانى تۇراقتاندىرۋعا باعىتتالعان رەفورمالارىنىڭ ارقاسىندا قازاقستاندى دامۋدىڭ جاڭا ساتىلارىنا كوتەردى. پرەزيدەنت جىل سايىن حالىققا جولداۋ ارناپ، كەلەشەكتە اتقارىلۋى ءتيىس ىستەردى جوسپارلايدى. مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق، قارجىلىق جانە الەۋمەتتىك سالالار بويىنشا ستراتەگياسىن ايقىنداپ، ىشكى-سىرتقى ساياسي ۇستانىمىن بەلگىلەيدى.

«قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ» اتتى ەلباسىنىڭ بيىلعى جولداۋى الدىڭعى جولداۋلاردىڭ زاڭدى جالعاسى. دەگەنمەن، بۇل قۇجاتتا جاڭادان كوتەرىلگەن ماڭىزدى ماسەلەلەر از بولمادى. حالىقتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن تالاي الەۋمەتتىك پروبلەمالار قوزعالدى. اسىرەسە، قارجى سەكتورىن دامىتۋعا باسا نازار اۋدارىلدى. ويتكەنى، بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەتتىڭ العا جىلجۋى، قاراپايىم ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى تابىس پەن قارجىعا كەلىپ تىرەلەتىنى جاسىرىن ەمەس.

ەڭ باستىسى، ەلباسىنىڭ كورەگەندى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا بۇرىنعى كەڭەستەر وداعىنىڭ قۇرامىندا بولىپ، ەلەۋسىز كۇي كەشكەن قازاق ەلى ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ كىندىگىندە ساياسي تۇراقتى، ەكونوميكاسى مىقتى مەملەكەتكە اينالىپ كەلەدى. وسى ماقساتقا جەتۋ جولىندا حالقىمىز ايانباي ەڭبەك ەتۋدە. بۇل رەتتە جولداۋ قازاقستان جۇرتشىلىعىن ورتاق ىسكە جۇمىلدىرۋشى، حالىقتىڭ كۇش-جىگەرىن اسىل مۇراتتارعا باعىتتاۋشى رولگە يە. بۇگىندە ءبىز ەلىمىزبەن ماقتانامىز. قازاقستان ەكونوميكالىق، ساياسي قيىندىقتارعا قاراماستان الەمدىك وركەنيەتتىڭ كوشىنەن قالماي، دامۋدىڭ جارقىن ۇلگىسىن كورسەتۋدە. تاۋەلسىزدىك العان جىلدار ىشىندە بارلىق سالا بويىنشا ەلىمىزدە ىلگەرىلەۋشىلىك بايقالۋدا. ونەركاسىپ قايتا قولعا الىنىپ، يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسى ارقىلى كوپتەگەن جاڭا كاسىپ- ورىندار پايدا بولدى. قازاقستاندا تسيفرلاندىرۋ ءداۋىرى باستالىپ، ۇمىت قالعان رۋحاني قۇندىلىقتار قايتا جاڭعىرىپ جاتىر.

ەلىمىز ەكونوميكالىق، قارجىلىق قيىندىقتارعا توتەپ بەرۋ ءۇشىن كاسىپكەرلىك سالاسى مىقتى بولۋى كەرەك. شاعىن جانە ورتا بيزنەسى دامىعان مەملەكەتتەر كەز كەلگەن داعدارىسقا قارسى تۇرا الادى. سوندىقتان دا ءبىزدىڭ ەلدە جەكە كاسىپكەرلىكتىڭ قاناتىن كەڭگە جايۋىنا بار جاعداي جاسالۋدا. الايدا، جالپى ىشكى ونىمدە شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ الار ۇلەسى ءالى دە كوپ ەمەس. سول ءۇشىن دە مەملەكەتتىڭ ەندىگى ماقساتى جەكە كاسىپكەرلەر سانىن ارتتىرۋ بولىپ وتىر. ويتكەنى، كاسىبىن اشقان ازاماتتار كوبەيسە، بيۋدجەتكە سالىق ەسەبىندە تۇسەتىن كىرىستەر دە مولايا تۇسەدى. ال، مەملەكەت قازىناسى قوماقتى بولسا، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋگە قارجى تاپشىلىعى قولبايلاۋ بولمايدى.

پرەزيدەنت بيىلعى جولداۋىندا سالىققا بايلانىستى ۇكىمەتكە بىرنەشە تاپسىرما جۇكتەدى. سونىڭ ىشىندە كەلەسى جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ سالىق زاڭناماسىن بۇزعاندارعا كورىلەتىن شارالاردى كۇشەيتىپ، ايىپپۇل كولەمىن 50 مىڭ ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىن ءوسىرۋدى تاپسىردى. سونىمەن بىرگە، سالىقتىڭ نەگىزگى سوماسى تولەنگەن جاعدايدا ءوسىم مەن ايىپپۇلداردى الىپ تاستاپ، شاعىن جانە ورتا بيزنەس وكىلدەرىنە «سالىق امنيستياسىن» جۇرگىزۋدى مىندەتتەدى. سونداي-اق، كولەڭكەلى ەكونوميكامەن قاتاڭ كۇرەسۋگە شاقىردى. وسىعان بايلانىستى ۇكىمەتكە ەكونوميكاداعى كولەڭكەلى اينالىمدى كەم دەگەندە 40 پايىزعا قىسقارتۋ جونىندە تاپسىرما بەردى. «قولما-قول اقشاسىز ەكونوميكاعا» كوشۋ تۋرالى ماسەلەگە كوڭىل اۋداردى. سەبەبى، كولەڭكەلى بيزنەس ەلدى تابىستان ايىراتىن قىلمىستىق ارەكەتتەردىڭ ءبىرى. بۇعان قاراماستان، جىلدا بيۋدجەت كولەمى ارتىپ، جۇمىستار ويداعىداي اتقارىلىپ كەلەدى.

وسى رەتتە مەملەكەت قازىناسىنىڭ بيىلعى تۇسىمدەرىنە توقتالساق، تۇركىستان وبلىسى بويىنشا مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتى 2018 جىلدىڭ 10 ايىنىڭ قورىتىندىسىمەن مەملەكەتتىك بيۋدجەت جوسپارىن تولىعىمەن ورىندادى. ون ايعا بەكىتىلگەن مەملەكەتتىك بيۋدجەت جوسپارى 109,9 ملرد. تەڭگە بولسا، بيۋدجەتكە ناقتى 111,6 ملرد. تەڭگە ءوندىرىلىپ، جوسپار 1,7 ملرد. تەڭگەگە ارتىق نەمەسە 102 پايىزعا ورىندالدى. ونىڭ ىشىندە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت 101 پايىزدى قۇرادى جانە 0,5 ملرد. تەڭگە ارتىق ءتۇسىم ءتۇستى (جوسپار – 67,2 ملرد. تەڭگە بولسا، ناقتى ءتۇسىم – 67,7 ملرد. تەڭگەگە جەتتى). ال، جەرگىلىكتى بيۋدجەت 103 پايىزعا ورىندالىپ، قوسىمشا ءتۇسىم 1,2 ملرد. تەڭگەگە ارتتى (جوسپار 42,7 ملرد. تەڭگە بولسا، ناقتى ءتۇسىم 43,9 ملرد. تەڭگەنى قۇرادى).

بيىلعى 10 ايلىق كورسەتكىشتى 2017 جىلدىڭ ءتيىستى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا، مەملەكەتتىك بيۋدجەت تۇسىمدەرى 109 پايىزعا نەمەسە 9,5 ملرد. تەڭگەگە وسكەن. ونىڭ ىشىندە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۇسىمدەرىنىڭ ءوسۋ قارقىنى 112 پايىزدى نەمەسە 7,4 ملرد. تەڭگەنى قۇراسا، جەرگىلىكتى بيۋدجەت تۇسىمدەرى 105 پايىزعا ءوسىپ، 2,1 ملرد. تەڭگە ءتۇسىم ارتىق ءتۇستى.

2018 جىلدىڭ 10 ايىندا سالىقتار مەن كەدەندىك تولەمدەردى اكىمشىلىكتەندىرۋ ناتيجەسىندە مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە قوسىمشا انىقتالعان رەزەرۆتەر ەسەبىنەن ءبارىن قوسقاندا 9,5 ملرد. تەڭگە ءوندىرىلدى. ونىڭ 8,9 ملرد. تەڭگەسى رەسپۋبليكالىق، 0,9 ملرد. تەڭگەسى جەرگىلىكتى بيۋدجەتكە تيەسىلى. قوسىمشا كىرىس كوزدەرىن انىقتاۋ بىرنەشە باعىت بويىنشا جۇرگىزىلدى. اتاپ ايتقاندا، باقىلاۋ-ەكونوميكالىق (سالىقتىق تەكسەرۋ) جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە 468 ملن. تەڭگە، كامەرالدىق باقىلاۋدا 4 ملرد. تەڭگە، ماجبۇرلەپ ءوندىرۋ شارالارى بويىنشا 542,3 ملن. تەڭگە، كەدەندىك قۇندى تۇزەتۋدە 4 ملرد. 463 ملن. تەڭگە، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق شەڭبەرىندەگى جاناما سالىقتاردى اكىمشىلىكتەندىرۋ قورىتىندىسىمەن 28,8 ملن. تەڭگە انىقتالدى.

15 قاراشا – ۇلتتىق ۆاليۋتا كۇنى مەن قارجى سالاسى ماماندارىنىڭ كاسىبي مەرەكەسى. وسى ورايدا وبلىس تۇرعىندارىن جانە قارجىگەرلەردى بۇگىنگى ايتۋلى مەرەكەلەرىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن! قارجى سالاسىندا تەر توگىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ەل ءۇشىن جاساپ جاتقان ەڭبەكتەرى قاشان دا زور. سوندىقتان ولارعا قانداي قۇرمەت كورسەتىلسە دە جاراسادى. ال، ءتول تەڭگەمىزدىڭ تاۋەلسىز ەلىمىز ءۇشىن ورنى ەرەكشە ەكەنى بەلگىلى. ەندەشە، ۇلتتىق ۆاليۋتامىز تۇرعاندا ازات ەلدىڭ ايبىنى ارقاشان بيىك بولارى ءسوزسىز.

الىبەك تىلەگەنوۆ، تۇركىستان وبلىسى بويىنشا مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى

Abai.kz