پەدياتريا جانە بالالار حيرۋرگياسى  عىلىمي ورتالىعىندا «كلينيكالىق زەرتتەۋلەردىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى ءرولى» تاقىرىبىندا بريفينگ ءوتتى.

قر پارلامەنت سەناتىندا كلينيكالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ بويىنشا جاڭا زاڭ جوباسى ماقۇلداندى.

اتالمىش زاڭ جوباعا وراي، بۇگىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن مەديتسينالىق عىلىمي ورتالىقتىڭ وكىلدەرى ءوز پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ، قوعامدا ءجيى قويىلاتىن سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى. بريفينگتە سپيكەرلەر وتاندىق مەديتسينادا كلينيكالىق زەرتتەۋلەردىڭ ىسكە اسىرۋ ماڭىزدىلىعى، زاڭدىق جوبانىڭ قاجەتتىلىگى تۋراسىندا ءسوز ەتتى.

پەدياتريا جانە بالالار حيرۋرگياسى  عىلىمي ورتالىعىنىڭ باسشىسى ريزا بورانباەۆانىڭ پىكىرىنشە، جاڭا زا جوبا بالالار ءولىم-ءجىتىمىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

- «سوڭعى جىلدارى ەمدەۋدىڭ جاڭا باعدارلامالارىن، جوعارى تەحنولوگيالاردى،  دياگنوستيكالاۋدىڭ يننوۆاتسيالىق ادىستەرىن ەنگىزۋدىڭ ارقاسىندا كوپتەگەن ونولوگيالىق دەرتكە، سيرەك اۋرۋلارعا شالدىققان بالالاردىڭ ءومىر ءسۇرۋىن ۇزارتتىق، قان اۋرۋىنا، گەموفيليامەن اۋىراتىن بالالاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىردىق. 10 جىل بۇرىن وسىنداي اۋرۋمەن اۋىرعان بالالار ۇزاق ءومىر سۇرمەيتىن. قازىرگى تاڭدا قاتەرلى دەرتكە شالدىققان بالالاردىڭ ومىرشەڭدىگى 70-80% جەتتى.  بۇگىندە الەمدىك مەديتسينا قارقىندى دامۋدا، جىل سايىن ءتۇرلى جاڭا دارىلەر شىعارىلۋدا. بالالاردىڭ اراسىندا ستاندارتتى ەمدەۋ تەراپياسىن جۇرگىزۋگە كەلمەيتىن كاتەگورياعا جاتاتىن ناۋقاستار بار. ولار ەكسپەريمەنتتى ادىستەردى جۇرگىزۋدى قاجەت ەتەدى. ويتكەنى، ول ءومىر سۇرۋگە دەگەن جالعىز مۇمكىندىك (شانس). ول تەك كلينيكالىق زەرتتەۋلەردى جۇرگىزۋ اياسىندا عانا مۇمكىن. الەمدە كلينيكالىق زەرتتەۋلەر ناتيجەلەردى نەگىزگە الا وتىرىپ، قاتاڭ تۇردە دالەلدەنگەن عىلىمي دەرەكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ جۇرگىزىلەدى. الەمنىڭ دامىعان ەلدەرىندە كلينيكالىق زەرتتەۋلەر جاساۋ بۇرىننان جولعا قويىلعان. ماسەلەن، اقش، ەۋروپا مەملەكەتتەرىندە. كورشى رەسەيدە دە بۇل باعىتتا جۇمىس جۇيەلى جۇرگىزىلەدى. اقش-تا جىلىنا ون مىڭ كلينيكالىق زەرتتەۋ جۇرگىزىلسە، بۇل كورسەتكىش كورشى رەسەيدە 1000-عا جەتەدى. بىزدە بۇعان دەيىن مۇنداي مۇمكىندىك بولعان جوق. ەندى كلينيكالىق زەرتتەۋلەر تۋرالى زاڭ قابىلدانعاننان كەيىن مول مۇمكىندىكتەر اشىلادى. زەرتتەۋلەردى جۇرگىزگەندە ەڭ باستىسى، حالىقارالىق تالاپتاردى ساقتاۋىمىز كەرەك»، دەيدى ر.بورانباەۆا. ونىڭ ايتۋىنشا، دارىگەرلەر سوڭعى جىلدارى دەنساۋلىق ساقتاۋ ورگاندارى تاراپىنان قولدانۋعا رۇقسات بەرىلگەن، ناتيجەسى جاقسى دەپ تانىلعان ءدارى-دارمەكتەردى، كلينيكالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلمەگەندىكتەن پەدياتريادا قولدانا المايدى. «بۇل جۇمىستار قولعا الىنسا، كوپتەگەن ناۋقاس بالالاردى ەمدەۋدە كومەگى تيەر ەدى»، دەپ اتاپ ءوتتى ر.بورانباەۆا.

- «ەگەر ءبىز قازاقستاندىق زاڭنامانى حالىقارالىق تالاپتارعا سايكەستەندىرەمىز دەسەك، كلينيكالىق زەرتتەۋلەردى  وتكىزۋىمىز قاجەت. ناۋقاستار ونى ءتۇسىنىپ بارىپ، كەلىسىمىن بەرۋ كەرەك. ەگەر ولار زەرتتەۋلەرگە قاتىسپاسا، ءبىز ولارعا كومەكتەسە المايمىز. قازاقستاندا كلينيكالىق زەرتتەۋلەر نە ءۇشىن قاجەت؟ بۇگىنگى ءبىزدىڭ فارماتسەۆتيكالىق ونەركاسىپ گەنەريكتەردى، ياعني ارنايى زەرتتەۋدەن وتكەن پرەپاراتتاردى عانا قولدانادى. ەڭ باستىسى ول ەمەس، ءبىز ءدارى-دارمەكتى قولدانعاندا ول ءار ادامعا ءار ءتۇرلى اسەر ەتەتىنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. ماسەلەن، امەريكاندىققا جاقسى اسەر ەتەتىن ءدارى، قازاققا باسقاشا اسەر بەرەدى، ءتىپتى بەرىلۋ مولشەرى دە ارقيلى.  سوندىقتان، ساپالى مەديتسينالىق كومەك بەرەمىز دەسەك، كلينيكالىق زەرتتەۋلەردى جۇرگىزۋىمىز كەرەك. مەديتسينالىق كومەك بەرۋدە ەلدى-مەكەننىڭ، قازاقستان تۇرعىندارىنىڭ تۇرعىلىقتى جەرىنىڭ ەرەكشەلىگى ەسكەرىلۋى كەرەك. زەرتتەۋلەردى جۇرگىزۋدىڭ ءوزى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ دامۋ كورسەتكىشى بولىپ تابىلادى.  بۇل زەرتتەۋلەردە ارينە قاتەرلەر بار،  بىراق ونسىز عىلىمي ۇدەرىس تەجەلەدى»، دەدى س.د.اسفەندياروۆ اتىنداعى قازۇمۋ-دىڭ زەرتتەۋلەر بويىنشا پرورەكتورى باۋىرجان ءجۇسىپوۆ.

اكۋشەرلىك، گينەكولوگيا جانە پەريناتولوگيا عىلىمي ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ عىلىمي قىزمەتتەر جونىندەگى ورىنباسارى ايگۇل تەرلىكباەۆانىڭ پىكىرىنشە ادامنىڭ قاتىسۋىمەن كلينيكالىق سىناقتىڭ بيوەتيكالىق اسپەكتىلەرى وتە ماڭىزدى: بۇل اك اقپارات العان ناۋقاستىڭ ەرىكتى تۇردە كەلىسىمى، ناۋقاستىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىن ساقتاندىرۋ تۋرالى شارت. - «كەز كەلگەن دارىلىك پرەپاراتتى جۇكتى ايەلدەرگە قولدانۋ اسا قاجەت بولعان جاعدايدا، پرەپاراتتىڭ تيىمدىلىگى قولدانۋدان بولۋى مۇمكىن تاۋەكەلدەن اسقاندا عانا ورىندى. دارىلىك پرەپاراتتىڭ نەگىزگى ساپاسى ولاردىڭ تيىمدىلىگى مەن قاۋىپسىزدىگى – بۇل ولاردى قولدانۋدىڭ باستى بەلگىلەرى. دارىلىك زاتتارعا كلينيكالىق زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ازاماتتاردىڭ ساپالى دا، ءتيىمدى ەم الۋعا دەگەن مۇددەسىنىڭ قورعالۋىنىڭ كەپىلى ەكەنى بەلگىلى جانە وعان ءار ادامنىڭ قۇقىعى بار. كلينيكالىق سىناقسىز كەز كەلگەن دارىلىك زاتتى قولدانۋ جانە ەنگىزۋ مۇمكىن ەمەس. بارلىق ۇدەرىستەر زاڭنامالارمەن (زاڭدار، دسم بۇيرىقتارى) بەكىتىلۋى قاجەت، كلينيكالىق تاجىريبەگە ءتيىستى GCP (Good clinical practice) ستاندارتىنداعى حەلسينكي دەكلاراتسياسىنا سايكەس ستاندارتتالۋى كەرەك»، دەدى ءوز سوزىندە ا.تەرليكباەۆا.

- «مەن قازاقستانداعى گەموفيلياعا شالدىققان ناۋقاستار، مۇگەدەكتەر قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى رەتىندە ەلىمىزدە كلينيكالىق زەرتتەۋلەردى جۇرگىزۋدى تولىقتاي قولدايمىن. گەموفيليانىڭ ەكى ءتۇرى بار ا جانە ۆ. گەموفيليانىڭ ا ءتۇرى 80%-دى قۇرايدى بۇل 8 فاكتور تاپشىلىعى، گەموفيليانىڭ 20%-ى – 9 فاكتور تاپشىلىعى، بۇل اۋرۋدىڭ ينگيبيتورلىق تۇرىنە شالدىققان جاعدايى اۋىر بالالار. ناۋقاس بالالار ءۇشىن وسى زاڭ جوباسىنىڭ قابىلدانۋى وتە ماڭىزدى. قابىلداناتىن دارىلىك زاتتاردىڭ سانى مەن قىمباتتىلىعىن ەسكەرسەك ەلىمىز ءۇشىن ەكونوميكالىق جاعىنان ءتيىمدى. بىزدە گەموفيليانىڭ اۋىر تۇرىمەن اۋىراتىن ءبىر ناۋقاس بالامىز بار. 6 جىل بويى وسى اۋرۋمەن كۇرەسىپ كەلەدى، ەلىمىزدە تىركەلگەن دارىمەن ەمدەلدى. ەش نارسە كومەكتەسپەگەندىكتەن، ول رەسەيدىڭ ءبىر ەمەس، بىرنەشە مەكەمەلەرىنە وتىنىشپەن شىعىپ، كلينيكالىق زەرتتەۋگە قاتىستى. وعان ارەڭ دەگەندە ءبىر كلينكا كەلىستى. قازىر جاعدايى جاقسى، جاڭا پرەپارات وڭ اسەر ەتتى. بالا قازىر مەكتەپكە بارىپ ءجۇر. وسى سىندى بالالاردى ەمدەۋگە 150 ملن-نان اسا قاراجات كەتەدى. بىزدە  ءتيىمدى ەمدەۋدى ءبىلۋ ءۇشىن كلينيكالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلسە، قانشاما مىڭ قاراجات ۇنەمدەلەتىن ەدى. ۇنەمدەلگەن قاراجاتقا ماسەلەن، ەلىمىزدە كوپتەگەن گەماتولوگيالىق ورتالىقتار سالۋعا بولادى نە باسقا قاجەتتى سالاعا جۇمساۋعا بولار ەدى»، دەپ اتاپ ءوتتى قازاقستانداعى گەموفيلياعا شالدىققان ناۋقاستار، مۇگەدەكتەر قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى تامارا رىبالوۆا.

مۋكوپوليساحاريدوزعا شالدىققان ناۋقاستار قق ديرەكتورى رۋسلان سارمۋرزاكوۆ: - «مەن وسىنداي زاڭ جوباسىنىڭ قابىلداناتىنىنا قۋانىشتىمىن.  قوعامداعى كوپشىلىكتىڭ پىكىرى دۇرىس ايتىلماۋى مۇمكىن. كلينيكالىق زەرتتەۋلەرگە قاتىسۋ،  وتاندىق مەديتسينانىڭ دامۋىنا اسەر ەتەدى. اقش زاڭناماسىندا  كلينيكالىق زەرتتەۋلەردى جۇرگىزۋ جونىندەگى قۇجاتتار مەن ونىمەن اينالىساتىن ارنايى ورگاندار بار. بۇل زاڭ جوباسىن قابىلداۋ الەمدىك قوعامداستىقپەن بىرىگۋگە مۇمكىندىك بەرەدى» دەدى.

«مۋكوۆيستسيدوزعا شالدىققان ناۋقاستار، مۇگەدەك بالالار» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ديرەكتورى ينديرا ءىزباساروۆانىڭ ايتۋىنشا، رەسپۋبليكادا 113-كە جۋىق بالا مۋكوۆيستسيدوزبەن اۋىرادى. «ەمدەۋدە قولدانىلاتىن دارىلىك پرەپاراتتاردىڭ شەكتەۋى بار. ولار ومىرلىك ماڭىزى بار، اسا قاجەتتى دارىلەر. ءبىز دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ جاڭا باعىتىنا قۋانىشتىمىز. اتا-انا رەتىندە كومەكتەسۋگە جانە قاتىسۋعا ءازىرمىز. ءبىز بۇل باعدارلامانى قولدايمىز»، دەدى.

ال، «Help Today»  قوعامدىق قورىنىڭ ديرەكتورى ەلميرا اليەۆا:

- «ءبىزدىڭ قورعا كوپتەگەن اتا-انالار وسى كلينيكالىق زەرتتەۋلەردى سىنايتىن شەتەلدىك قانداي دا ءبىر كلينيكالاردى تاۋىپ بەرۋ جونىندە وتىنىشپەن كەلەدى. سەبەبى، بىرنەشە جىل بويى كەڭەستەر مەن  ناتيجەسىز ەمدەۋلەردەن شارشاعان، شاراسىز اتا-انالار كەز-كەلگەن ەكسپەريمەنتالدى ەمدەۋگە دە، زەرتتەۋگە دە دايىن. ءبىزدىڭ قازاقستاندا وسىعان دەيىن ونداي مۇمكىندىكتەردىڭ بولماعانى وكىنىشتى. ولار وسى ۋاقىتقا دەيىن وزدەرى اقشا جيناپ، شەت ەلگە ءوز قاراجاتتارىمەن بارىپ، كلينيكالىق زەرتتەۋلەردەن ءوتىپ كەلەدى.  قوعامدىق قور اتىنان جانە بارشا بىزگە حابارلاسقان اتا-انالار اتىنان بۇل زاڭ جوبانى قولدايتىندىعىمىزدى بىلدىرەمىز جانە تەزىرەك قابىلدانعاندىعىن قالايمىز»، دەدى ە.اليەۆا.

جوبانى ىسكە اسىرۋدا عىلىمي ورتانىڭ، ناۋقاستار مەن ولاردىڭ اتا-انالارىنىڭ، ۇكىمەتتىڭ، جالپى وسى ماسەلەگە قاتىسى بار بارشا ۇيىمداردىڭ اشىق پىكىر الماسۋى الداعى ۋاقىتتا  ءدارى-دارمەكپەن ەمدەۋ تەراپياسىن جاقسارتۋعا، كوپتەگەن باسقا دا اۋرۋلاردى ەمدەۋ ادىستەرىن جەتىلدىرۋگە، ءبىر سوزبەن ايتقاندا ورتاق ماقساتىمىزعا جەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، دەيدى بريفينگ سپيكەرلەرى.

«پەدياتريا جانە بالالار
حيرۋرگياسى  عىلىمي ورتالىعى»
ءباسپاسوز قىزمەتى

Abai.kz