Pediatriya jәne balalar hirurgiyasy  ghylymy ortalyghynda «Klinikalyq zertteulerding densaulyq saqtau salasyndaghy róli» taqyrybynda brifing ótti.

QR Parlament Senatynda klinikalyq zertteuler jýrgizu boyynsha jana zang jobasy maqúldandy.

Atalmysh zang jobagha oray, býgin ýkimettik emes úiymdar men medisinalyq ghylymy ortalyqtyng ókilderi óz pikirlerin bildirip, qoghamda jii qoyylatyn súraqtargha jauap berdi. Brifingte spiykerler otandyq medisinada klinikalyq zertteulerding iske asyru manyzdylyghy, zandyq jobanyng qajettiligi turasynda sóz etti.

Pediatriya jәne balalar hirurgiyasy  ghylymy ortalyghynyng basshysy Riza Boranbaevanyng pikirinshe, jana za joba balalar ólim-jitimin azaytugha mýmkindik beredi.

- «Songhy jyldary emdeuding jana baghdarlamalaryn, joghary tehnologiyalardy,  diagnostikalaudyng innovasiyalyq әdisterin engizuding arqasynda kóptegen onologiyalyq dertke, siyrek aurulargha shaldyqqan balalardyng ómir sýruin úzarttyq, qan auruyna, gemofiliyamen auyratyn balalardyng ómir sýru sapasyn arttyrdyq. 10 jyl búryn osynday aurumen auyrghan balalar úzaq ómir sýrmeytin. Qazirgi tanda qaterli dertke shaldyqqan balalardyng ómirshendigi 70-80% jetti.  Býginde әlemdik medisina qarqyndy damuda, jyl sayyn týrli jana dәriler shygharyluda. Balalardyng arasynda standartty emdeu terapiyasyn jýrgizuge kelmeytin kategoriyagha jatatyn nauqastar bar. Olar eksperiymentti әdisterdi jýrgizudi qajet etedi. Óitkeni, ol ómir sýruge degen jalghyz mýmkindik (shans). Ol tek klinikalyq zertteulerdi jýrgizu ayasynda ghana mýmkin. Álemde klinikalyq zertteuler nәtiyjelerdi negizge ala otyryp, qatang týrde dәleldengen ghylymy derekterge sýiene otyryp jýrgiziledi. Álemning damyghan elderinde klinikalyq zertteuler jasau búrynnan jolgha qoyylghan. Mәselen, AQSh, Europa memleketterinde. Kórshi reseyde de búl baghytta júmys jýieli jýrgiziledi. AQSh-ta jylyna on myng klinikalyq zertteu jýrgizilse, búl kórsetkish kórshi Reseyde 1000-gha jetedi. Bizde búghan deyin múnday mýmkindik bolghan joq. Endi klinikalyq zertteuler turaly zang qabyldanghannan keyin mol mýmkindikter ashylady. Zertteulerdi jýrgizgende eng bastysy, halyqaralyq talaptardy saqtauymyz kerek», deydi R.Boranbaeva. Onyng aituynsha, dәrigerler songhy jyldary densaulyq saqtau organdary tarapynan qoldanugha rúqsat berilgen, nәtiyjesi jaqsy dep tanylghan dәri-dәrmekterdi, klinikalyq zertteuler jýrgizilmegendikten pediatriyada qoldana almaydy. «Búl júmystar qolgha alynsa, kóptegen nauqas balalardy emdeude kómegi tiyer edi», dep atap ótti R.Boranbaeva.

- «Eger biz qazaqstandyq zannamany halyqaralyq talaptargha sәikestendiremiz desek, klinikalyq zertteulerdi  ótkizuimiz qajet. Nauqastar ony týsinip baryp, kelisimin beru kerek. Eger olar zertteulerge qatyspasa, biz olargha kómektese almaymyz. Qazaqstanda klinikalyq zertteuler ne ýshin qajet? Býgingi bizding farmasevtikalyq ónerkәsip generikterdi, yaghny arnayy zertteuden ótken preparattardy ghana qoldanady. Eng bastysy ol emes, biz dәri-dәrmekti qoldanghanda ol әr adamgha әr týrli әser etetinin úmytpauymyz kerek. Mәselen, amerikandyqqa jaqsy әser etetin dәri, qazaqqa basqasha әser beredi, tipti berilu mólsheri de әrqily.  Sondyqtan, sapaly medisinalyq kómek beremiz desek, klinikalyq zertteulerdi jýrgizuimiz kerek. Medisinalyq kómek berude eldi-mekennin, Qazaqstan túrghyndarynyng túrghylyqty jerining ereksheligi eskerilui kerek. Zertteulerdi jýrgizuding ózi densaulyq saqtau salasynyng damu kórsetkishi bolyp tabylady.  Búl zertteulerde әriyne qaterler bar,  biraq onsyz ghylymy ýderis tejeledi», dedi S.D.Asfendiyarov atyndaghy QazÚMU-dyng zertteuler boyynsha prorektory Bauyrjan Jýsipov.

Akusherlik, giynekologiya jәne perinatologiya ghylymy ortalyghy diyrektorynyng ghylymy qyzmetter jónindegi orynbasary Aygýl Terlikbaevanyng pikirinshe adamnyng qatysuymen klinikalyq synaqtyng bioetikalyq aspektileri óte manyzdy: búl AK aqparat alghan nauqastyng erikti týrde kelisimi, nauqastyng ómiri men densaulyghyn saqtandyru turaly shart. - «Kez kelgen dәrilik preparatty jýkti әielderge qoldanu asa qajet bolghan jaghdayda, preparattyng tiyimdiligi qoldanudan boluy mýmkin tәuekelden asqanda ghana oryndy. Dәrilik preparattyng negizgi sapasy olardyng tiyimdiligi men qauipsizdigi – búl olardy qoldanudyng basty belgileri. Dәrilik zattargha klinikalyq zertteu jýrgizu azamattardyng sapaly da, tiyimdi em alugha degen mýddesining qorghaluynyng kepili ekeni belgili jәne oghan әr adamnyng qúqyghy bar. Klinikalyq synaqsyz kez kelgen dәrilik zatty qoldanu jәne engizu mýmkin emes. Barlyq ýderister zannamalarmen (Zandar, DSM búiryqtary) bekitilui qajet, klinikalyq tәjiriybege tiyisti GCP (Good clinical practice) standartyndaghy Helisinky deklarasiyasyna sәikes standarttaluy kerek», dedi óz sózinde A.Terlikbaeva.

- «Men Qazaqstandaghy gemofiliyagha shaldyqqan nauqastar, mýgedekter qauymdastyghynyng preziydenti retinde elimizde klinikalyq zertteulerdi jýrgizudi tolyqtay qoldaymyn. Gemofiliyanyng eki týri bar A jәne V. Gemofiliyanyng A týri 80%-dy qúraydy búl 8 faktor tapshylyghy, gemofiliyanyng 20%-y – 9 faktor tapshylyghy, búl aurudyng ingibitorlyq týrine shaldyqqan jaghdayy auyr balalar. Nauqas balalar ýshin osy zang jobasynyng qabyldanuy óte manyzdy. Qabyldanatyn dәrilik zattardyng sany men qymbattylyghyn eskersek elimiz ýshin ekonomikalyq jaghynan tiyimdi. Bizde gemofiliyanyng auyr týrimen auyratyn bir nauqas balamyz bar. 6 jyl boyy osy aurumen kýresip keledi, elimizde tirkelgen dәrimen emdeldi. Esh nәrse kómektespegendikten, ol Reseyding bir emes, birneshe mekemelerine ótinishpen shyghyp, klinikalyq zertteuge qatysty. Oghan әreng degende bir klinka kelisti. Qazir jaghdayy jaqsy, jana preparat ong әser etti. Bala qazir mektepke baryp jýr. Osy syndy balalardy emdeuge 150 mln-nan asa qarajat ketedi. Bizde  tiyimdi emdeudi bilu ýshin klinikalyq zertteuler jýrgizilse, qanshama myng qarajat ýnemdeletin edi. Ýnemdelgen qarajatqa mәselen, elimizde kóptegen gematologiyalyq ortalyqtar salugha bolady ne basqa qajetti salagha júmsaugha bolar edi», dep atap ótti Qazaqstandaghy gemofiliyagha shaldyqqan nauqastar, mýgedekter qauymdastyghynyng preziydenti Tamara Rybalova.

Mukopolisaharidozgha shaldyqqan nauqastar QQ diyrektory Ruslan Sarmurzakov: - «Men osynday zang jobasynyng qabyldanatynyna quanyshtymyn.  Qoghamdaghy kópshilikting pikiri dúrys aitylmauy mýmkin. Klinikalyq zertteulerge qatysu,  otandyq medisinanyng damuyna әser etedi. AQSh zannamasynda  klinikalyq zertteulerdi jýrgizu jónindegi qújattar men onymen ainalysatyn arnayy organdar bar. Búl zang jobasyn qabyldau әlemdik qoghamdastyqpen biriguge mýmkindik beredi» dedi.

«Mukovissidozgha shaldyqqan nauqastar, mýgedek balalar» qoghamdyq birlestigining diyrektory Indira Izbasarovanyng aituynsha, respublikada 113-ke juyq bala mukovissidozben auyrady. «Emdeude qoldanylatyn dәrilik preparattardyng shekteui bar. Olar ómirlik manyzy bar, asa qajetti dәriler. Biz Densaulyq saqtau ministrligining jana baghytyna quanyshtymyz. Ata-ana retinde kómektesuge jәne qatysugha әzirmiz. Biz búl baghdarlamany qoldaymyz», dedi.

Al, «Help Today»  qoghamdyq qorynyng diyrektory Elimira Aliyeva:

- «Bizding qorgha kóptegen ata-analar osy klinikalyq zertteulerdi synaytyn sheteldik qanday da bir klinikalardy tauyp beru jóninde ótinishpen keledi. Sebebi, birneshe jyl boyy kenester men  nәtiyjesiz emdeulerden sharshaghan, sharasyz ata-analar kez-kelgen eksperiymentalidy emdeuge de, zertteuge de dayyn. Bizding Qazaqstanda osyghan deyin onday mýmkindikterding bolmaghany ókinishti. Olar osy uaqytqa deyin ózderi aqsha jinap, shet elge óz qarajattarymen baryp, klinikalyq zertteulerden ótip keledi.  Qoghamdyq qor atynan jәne barsha bizge habarlasqan ata-analar atynan búl zang jobany qoldaytyndyghymyzdy bildiremiz jәne tezirek qabyldanghandyghyn qalaymyz», dedi E.Aliyeva.

Jobany iske asyruda ghylymy ortanyn, nauqastar men olardyng ata-analarynyn, ýkimettin, jalpy osy mәselege qatysy bar barsha úiymdardyng ashyq pikir almasuy aldaghy uaqytta  dәri-dәrmekpen emdeu terapiyasyn jaqsartugha, kóptegen basqa da aurulardy emdeu әdisterin jetildiruge, bir sózben aitqanda ortaq maqsatymyzgha jetuge mýmkindik beredi, deydi brifing spiykerleri.

«Pediatriya jәne balalar
hirurgiyasy  ghylymy ortalyghy»
baspasóz qyzmeti

Abai.kz