اشۋلى اعايىندى ارانداتۋدان اباي بولايىق!
قاراعاندىداعى قايعىلى جاعدايدان كەيىنگى جالپىحالىقتىق نارازىلىقتى الەۋمەتتىك جەلىلەردەن ەستىپ-ءبىلىپ وتىر، جۇرت. رەسمي اقپارات 200-دەن اسادى دەيدى. بەيرەسمي اقپارات مىڭداعان ادام دەيدى. ايتەۋىر، 2-قاڭتاردان بەرى قاراعاندى حالقى كىسى قولىنان قايتقان ازاماتىنان جوقتاپ، كىنالىلەردى تاۋىپ، جازالاۋدى بيلىكتەن تالاپ ەتىپ كەلەدى.
كۇنى كەشە عانا قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمى ەرلان جاقانۇلى قوشانوۆتىڭ ءوزى باستاپ، كەشەگى جيىلعان جۇرتقا باسۋ ايتا باردى. «كىنالىلەر جازادان قۇتىلمايدى»، دەپ سەندىردى، سول جۇرتتى. قاندى قاقتىعىسقا قاتىستىلاردىڭ 9-ىن انىقتاپ، 8-ءىن تۇتقىنداعانىن، 1-ەۋىن حالىقارالىق ىزدەۋگە بەرگەنىن دە رەسمي اقپارات ايتتى. قايتالاپ جاتپايىق.
1-قاڭتاردىڭ تۇنىندە بولعان سول وقيعادان كەيىن-اق، جۇرت قاندىقول قاسكويلەردى جازالاۋدى تالاپ ەتتى دەدىك جوعارىدا. جۇرت جيىلعان سوڭ، ءبىزدىڭ قۇزىرلى ورگانداعىلار دا وياندى. ويانعاندا دا اقپاراتتىڭ اۋزىن بۋا باستادى. «مەيلى»، دەدىك تاعى. «ارانداتۋشى اقپاراتتان اۋلاق بولۋىمىزدى. رەسمي مالىمەتتى تاراتۋىمىزدى» تالاپ قىلدى. ايتپەگەندە، 174-باپتىڭ بارىن ايتىپ، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋىمىز مۇمكىن ەكەنىن دە ەسىمىزگە سالدى.
دۇرىس تا شىعار. ارانداتۋشىلىقتىڭ الدىن الۋ دا كەرەك-اق. سوندىقتان، كوندىك. ايتقانىنا سەندىك. ءبىز، اشۋلى اعايىندى ارانداتۋدان اباي بولايىق، ويباي، وتقا ايداپ سالمايىق، دەپ سانىمىزدى سيپاپ، سابىرشىلاپ وتىرعاندا، ارانداتۋدىڭ كوكەسى بولدى. مىنە، سول تۋرالى جازامىز ەندى.
«Armenianreport.com» دەيتىن سايت بار ەكەن. بۇرىن سوڭدى ءيتىم ءبىلىپ پە؟! جاڭاعى ارانداتۋدىڭ كوكەسىن وسى سايت جاساعان. قاراعاندىداعى جاعدايعا قاتىستى ونداعان ماقالا جاريالاپتى. ءبارىن ايتپاساق تا، مىنا بىرەۋىنىڭ اقپارىن قازاقشاعا قوتارىپ بەرگەندى ءجون كوردىك.
«وبىچنىي كازاحسكي ناتسيوناليزم: ۆ كازاحستانە ترەبۋيۋت كروۆي ارميان» دەپ اتالاتىن ماقالا جاريالانعان. تاقىرىبىنىڭ ءوزى مەنمۇندالاپ تۇر. قازاق ۇلتشىلدارى ارميان قانىن قالاپ وتىر دەيدى. ونىسى جانە «ءبىزدىڭ ساراپتاما» (ناشا اناليتيكا) دەيتىن ايدارمەن جاريالانعان.
ماقالانىڭ اۆتورى سول «Armenianreport.com» دەيتىن سايتتىڭ وكىلى – تەۆوس ارشاكيان دەيتىن بىرەۋ ەكەن. سايت، بۇل ماقالانىڭ بۇلىك شاقىرۋ ءۇشىن جازىلعانىن بىلگەندىكتەن دە بولار، «ماقالا اۆتورىنىڭ پىكىرى رەداكتسيانىڭ پىكىرى ەمەس» دەگەندى قوسا جازىپتى. ءسويتىپتى دە، ماقالاعا «ArmenianReport ۇندەۋى» دەپ جەلبىرەيتىپ ايدار تاعىپتى.
ءجا، ارشاكيان دەيتىن ارانداتۋشى تۋرالى كەيىنىرەك جازا جاتارمىز، ماقالاعا ورالايىق... ماقالانى تولىق اۋدارىپ جاتپادىق. ونداعى رەسمي اقپاراتتى ونسىز دا ەستىدىڭىزدەر. تەك، مىنا ءبىر شىلعي وتىرىك پەن تۇپ-تۋرا سوعىس شاقىراتىن سوراقى سويلەمدەردى قازاقشاعا قوتاردىق، بىلە ءجۇرىڭىز...
«قازاقتاردىڭ تابيعاتىن تاني تۇرا جانە قاپقازدىق تۇرىكتەرمەن ء(ازىربايجانداردى ايتىپ وتىر) تۋىستىعىن بىلە تۇرا، قازاقستاندا ارميان قانقاسابى (نەمەسە قىرعىنى) بولۋى ابدەن مۇمكىن» (ۋچيتىۆايا سۋششنوست كازاحوۆ ي كروۆنوە رودستۆو س زاكاۆكازسكيمي تۋركامي، ارميانسكيە پوگرومى ۆ كازاحستانە ۆپولنە موگۋت ستات رەالنوستيۋ) دەيدى الگى ارشاكيان.
بۇل سول ماقالاسىماق شيماي-شاتپاقتىڭ العاشقى ابزاتسى. ءارى قاراي، وسى ءبىر ويقى-شويقى ويدى جالعايدى... جالعايدى دا:
«قازاقستاننىڭ قاراعاندى قالاسىندا بولعان جاعداي، سوناۋ 1988 جىلدىڭ اقپانىندا ءازىربايجاننىڭ سۋمگايت قالاسىندا قانكوزدەنگەن قاپقازدىق تۇرىكتەر جاساعان ارميان قىرعىنىن ەسىمىزگە تۇسىرەدى. ارادا مىنە، 31 جىل ءوتتى دەگەندە، سول ارميان قىرعىنى كاسپيدىڭ بەرگى جاعاسىنداعى قاپقازدىق تۇرىكتەردىڭ تۋىسى – قازاقتار جاعىندا قايتالانۋى مۇمكىن. بۇل وكىنىشكە وراي، ءجاي دابىرا قاعۋ ەمەس، بۇل سول قالاداعى جانە جالپى قازاقستانداعى باس كوتەرگەن ناعىز فاشيزم مەن دالا جابايىلارىنىڭ ارميانوفوبياسىنىن ەسكەرگەندەگى بولجام» (سيتۋاتسيا ۆ كازاحستانسكوم گورودە كاراگاندا ۆسە بولشە ناچيناەت ناپومينات تراگيچەسكيە سوبىتيا ۆ ازەربايدجانسكوم گورودە سۋمگايت ۆ فەۆرالە 1988 گودا، گدە وزۆەرەۆشيە زاكاۆكازسكيە تۋركي ۋسترويلي ارميانسكيە پوگرومى. سپۋستيا پوچتي 31 گود پوگرومى ارميان موگۋت پوۆتوريتسيا ۋجە پو تۋ ستورونۋ كاسپيا سو ستورونى سوبراتەۆ زاكاۆكازسكيح تۋروك – كازاحوۆ. ي ەتو، ۋۆى، نە پانيچەسكي پروگنوز، ا كونستاتاتسيا پرويسحودياششەگو ۆ ەتوم گورودە ي ۆ تسەلوم، پو ۆسەمۋ كازاحستانۋ، گدە پودنيال گولوۆۋ سامىي ناستوياششي فاشيزم، پودوگرەۆاەمىە وگولتەلوي ارميانوفوبيەي ستەپنىح ديكارەي), دەيدى.
ارشاكيان دەيتىن ارانداتۋشى ماقالاسىماعىنىڭ ءۇشىنشى ابزاتسىن تولىق رەسمي اقپاراتقا ارناپتى. كىمدەر ۇستالدى، قانداي جازا قولدانىلادى، نە بولدى، نە قويدى دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرگەن. ءسويتىپ، بۇل جاعدايدى «تۇرمىستىق كيكىلجىڭگە» بالايدى. قاراعاندىداعى 23 ارمياننىڭ ەش سەبەپسىز ەلدەن قۋىلعانىنا قاپالانادى. قايعىرعاندا قان قۇسىپ، ەڭىرەگەندە ەتەگى جاسقا تولادى. «قايتسەم، قازاقتان ءوش الام» دەگەن ارشاكياننىڭ ارام ويى ميىنىڭ قىرتىس-قىرتىسىن ارالاپ ءجۇرىپ، اقىرى ارانداتۋشى ماقالا جازۋعا يتەرمەلەسە كەرەك.
ءارى قاراي: «انتيارمياندىق كوزقاراس قازاق قوعامىندا باسىلماق تۇگىلى، قايتا ۇدەپ، راديكالدى سيپاتقا يە بولدى. مىنە، وسىمەن نەشىنشى رەت، قازاقستانداعى ارمياندان قازاقتاردىڭ اسا قاتتى پانتۇركىلىك كوزقاراسىن سەزىنىپ كەلەدى. ءبارىمىزدىڭ ەسىمىزدە، وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ۇلتشىلدىقتىڭ شەگىنە شىققان قازاقتار قازاق سسر كومپارتياسى وح 1-حاتشىسى ميرزوياننىڭ اتىنداعى كوشەنى اۋىستىرۋدى تالاپ ەتتى. ولاردىڭ قازاقستاننىڭ رەسپۋبليكا بولىپ قالىپتاسۋىنا وراسان زور ۇلەس قوسقان، وتكەن عاسىردىڭ 30-جىلدارى مادەنيەتتەن جۇرداي بولعان، ساۋاتسىز قازاقتارعا مادەنيەتتى ۇيرەتكەن ميرزوياننىڭ ەڭبەگىنە تۇكىرگەنى بار. قازاقتار ءدال وسى ميرزوياننىڭ تۇسىندا قازاقستان جازۋشىلارىنىڭ ءبىرىنشى سەزى ازىرلەنىپ، وتكىزىلگەنىن، قازاق مۋزىكالىق تەاترىنىڭ، قازاق مەمفيلارمونياسىنىڭ، قازاقستان عىلىم اكادەمياسى بازاسىنىڭ اشىلعانىن، قازاق اقىنى ابايدىڭ اقتالعانىن ۇمىتقان. جانە ەڭ باستىسى ميرزوياننىڭ تۇسىندا 1936 جىلى قازاق اسسر وداقتىق مەملەكەت بولعانىن، ال 1937 جىلى ميرزوياننىڭ باسقارۋىمەن قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسياسى ازىرلەنگەنىن ۇمىتقان. ميرزويان اتىنداعى كوشەنى اۋىستىرۋدى تالاپ ەتۋمەن قاتار، قازاقستان قوعامىندا رەسپۋبليكانىڭ دامۋىنا وراسان زور ۇلەس قوسقان ارميانداردى قۋدالاۋ باستالدى» (نو انتيارميانسكيە ناستروەنيا ۆ كازاحسكوم وبششەستۆە نە ۋتيحايۋت. بولەە توگو، پريوبرەتايۋت ۆسە بولەە راديكالنىي حاراكتەر. ي ۋجە ۆ كوتورىي راز پروجيۆايۋششيە ۆ كازاحستانە ارميانە پوچۋۆستۆوۆالي نا سەبە ديكي پانتيۋركيزم كازاحوۆ. ۆسە مى پومنيم، كاك نەسكولكو لەت نازاد كازاحي ۆ ناتسيوناليستيچەسكوم ۋگارە ترەبوۆالي پەرەيمەنوۆانيا ۋليتس، نوسيۆشيح يميا بىۆشەگو 1-گو سەكرەتاريا تسك كومپارتي كازاحسكوي سسر لەۆونا ميرزويانا. يم بىلو پلەۆات نا وگرومنىە زاسلۋگي ميرزويانا ۆ دەلە ستانوۆلەنيا كازاحستانا كاك رەسپۋبليكي، ۆنەسشەگو وگرومنىي ۆكلاد ۆ وكۋلتۋريۆانيە پو بولشەي چاستي بەزگراموتنىح ي بەسكۋلتۋرنىح ك 30-م گودام پروشلوگو ۆەكا كازاحوۆ. كازاحي زابىلي، چتو يمەننو پري ميرزويانە بىل پودگوتوۆلەن ي پروۆەديون پەرۆىي سەزد پيساتەلەي كازاحستانا، سوزدان كازاحسكي مۋزىكالنىي تەاتر، كازاحسكايا گوسفيلارمونيا، كازاحستانسكايا بازا اكادەمي ناۋك، بىل رەابيليتيروۆان كازاحسكي پوەت اباي. نو، ساموە گلاۆنوە، پري ميرزويانە ۆ 1936 گودۋ كازاحسكايا اسسر بىلا پرەوبرازوۆانا ۆ سويۋزنۋيۋ رەسپۋبليكۋ، ا ۆ 1937 بىلا پرينياتا رازرابوتاننايا پود رۋكوۆودستۆوم ميرزويانا كونستيتۋتسيا كازاحستانا. نەت، ۆسە ەتو بىلو زابىلو. پاراللەلنو س ترەبوۆانيامي و پەرەيمەنوۆاني ۋليتس، نوسيۆشيح يميا ميرزويانا، ۆ كازاحستانسكوم وبششەستۆە ناچاليس گونەنيا نا ارميان، ۆنەسشيح وگرومنىي ۆكلاد ۆ رازۆيتيە رەسپۋبليكي), دەپ جازادى الگى ارانداتقىش ارشاكيان.
سويتەدى دە، «ەندى قازاقتار بولماشى تۇرمىستىق كيكىلجىڭگە بولا ارميان قانىن تالاپ ەتىپ وتىر» دەپ جازادى. ءسويتىپ، بۇل ىسكە پاشينيان ۇكىمەتى ارالاسىپ، قازاقستان بيلىگىنەن قازاقستانداعى ارميان دياسپوراسىن قورعاۋدى سۇراۋى كەرەك دەگەندى ايتادى.
«بىراق، سۋمگايتتەگى سويقان قايتالانباۋى ءۇشىن، اۋەلى ءبىزدىڭ ءسىم ءبىرىنشى كەزەكتە قازاقستاننىڭ ارمانياداعى ەلشىسىن شاقىرۋى كەرەك. سودان، نەلىكتەن ءوزىنىڭ جابايى ۇيىرلەستەرى تاراپىنان بۇگىنگى تاڭدا قازاقستانداعى ارميان بىرلەستىگى فيزيكالىق تۇردە جايىلىپ كەتۋ قاۋىپىنىڭ الدىندا تۇرعانىن سۇراۋ كەرەك. قازاقستانداعى جاعداي باسقارۋدان شىعىپ بارادى. جانە ونى ەرەۆاننىڭ توقتاتۋى جۇزدەگەن، مىڭداعان ادامنىڭ قانى توگىلۋىنە الىپ كەلەدى» (نو دليا ناچالا، دابى پرەدوتۆراتيت ۆوزموجنوە پوۆتورەنيە سۋمگايتسكيح سوبىتي، ناش ميد پروستو وبيازان ۆسىپات پو پەرۆوە چيسلو پوسلۋ كازاحستانا ۆ ارمەني. نۋجنو ستروگو سپروسيت س نەگو زا تو، چتو سەگودنيا ارميانسكايا وبششينا كازاحستانا وكازالاس پەرەد ۋگروزوي فيزيچەسكوگو ۋنيچتوجەنيا سو ستورونى ەگو ديكيح سوروديچەي. سيتۋاتسيا ۆ كازاحستانە ۋجە ستانوۆيتسيا نەۋپراۆلياەموي ي پرومەدلەنيە تۋت سو ستورونى ەرەۆانا موجەت ستويت جيزني سوتنيام ي داجە تىسياچام پرەدستاۆيتەليام سپيۋركا ۆ كازاحستانە), دەپ تۇيىندەيدى.
كورگەنىڭىزدەي، اشىق سوعىسقا ۇندەيدى. ەرەۆان ارالاسسا، جۇزدەگەن، ءتىپتى مىڭداعان قازاقتىڭ قانى توگىلەدى دەگەندى بۇقپانتايلاماي، اشىقتان-اشىق ايتادى. قازاقستاننىڭ رەسمي ورگاندارى ۇلتارالىق ارازدىقتىڭ الدىن الۋمەن الەكتەنىپ جاتقاندا، الىگ ارشاكيان مەملەكەتارالىق جانجالدىڭ شوعىن ۇرلەپ وتىر.
قۇداي اتقىر، مىنا ارشاكيان دەيتىن ارانداتقىشتىڭ اقىلىنىڭ جەتكەنى وسى ما ەدى؟
قاندى وقيعا بولعان، قازاق جىگىتى كىسى قولىنان قازا تاپقان سول 1-قاڭتاردان باستاپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن اتىڭوشكىر ميرزوياندى اۋزىنا العان، تىلىنە تيەك ەتكەن ءتىرى جان بار ما؟ قاي اقپارات جازدى؟ الدە ارشاكيان الجىعان ادام با؟
ايتپەسە، 1904 جىلى قايتىس بولعان قازاقتىڭ باس اقىنى ابايدى قازاقستان بيلىگىنە 1933 جىلى كەلگەن ميرزويان رەپرەسسيادان اقتاپ الدى دەگەندى اقىلدى ادام جازا ما؟ تىلەگەنى سوعىس بولعان تەۆوس ارشاكيان جالپى رەپرەسسيانىڭ قاشان باستالىپ، كىمدەردىڭ رەپرەسسيالانعانىن بىلە مە ەكەن؟.. ءاي، قايدام...
ميرزوياننىڭ قازاققا جاساعان جاۋىزدىعىن ارشاكيان بىلمەسە، ءبىز ايتايىق...
ميرزويان قازاقستانعا 1933 جىلدىڭ قاڭتارىندا كەلگەن. ول ساياسي قۋعان-سۇرگىننىڭ ناعىز كوسەۋشىسى ەدى. تاريحشى بەيبىت قويشىباەۆتىڭ دەرەگىنشە، 1937 جىلدىڭ 5-جەلتوقسانىنا دەيىن قازاق دالاسىندا 2500 ادام اتىلىپ، 5000 ادام تۇرمەگە توعىتىلۋى كەرەك بولعان. رەپرەسسيا 15-16 اي بويى جۇرگىزىلگەن. وسى كەزەڭدە №00447 بۇيرىقپەن بەلگiلەنگەن كۆوتا (وداق بويىنشا 268 095 ادامدى رەپرەسسيالاپ، ونىڭ iشiنەن 75 095 ادامدى اتۋ) بiرنەشە ەسە ءوسiرiپ ورىندالدى. 1 ملن. 770 مىڭداي جان رەپرەسسيالانىپ، ونىڭ 390 مىڭى اتىلدى.
قازاقستاندا بۇل كەزەڭدە 118 مىڭ ادام رەپرەسسيالانىپ، ونىڭ 25 مىڭدايى اتىلدى. ياعني، نكۆد-نiڭ قاسiرەتتi № 00447 بۇيرىعىندا كوزدەلگەن 7500 ادامدى جازالاۋ جوسپارى قازاقستاندا 15 ەسەدەن دە اسىرىپ ارتىعىمەن ورىندالعان. بۇيرىقتا 2,5 مىڭ ادامدى اتۋعا تاپسىرما بەرiلسە، ورىنداۋشىلار ونى ون ەسە ءوسiرiپ جۇزەگە اسىرعان.
ل.ي.ميرزوياننىڭ «حالىق جاۋلارىن» جازالاۋ ءۇشiن قوسىمشا ليميت سۇراپ، 1937 جىلى ستالينگە قۇپيا جەدەلحات جولداعانى، ءوتiنiشiنiڭ تەز ارادا قاناعاتتاندىرىلعانى جۇرتشىلىققا ءمالiم بولدى.
شىنىن ايتقاندا، قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتiنiڭ رەسپۋبليكا بويىنشا رەپرەسسيالانۋعا تيiس ادامداردىڭ سانىن 1-كاتەگوريا بويىنشا – 600, 2-كاتەگوريا بويىنشا 1000 ادامعا كوبەيتۋ جونiندە ۇسىنىس بەرگەنi انىق كورسەتىلگەن.
وتە قۇپيا جەدەلحات الماتىدان 1937 جىلعى 1 جەلتوقسان كۇنi كەشكi ساعات التى جارىمدا جولدانعان. وسىناۋ قۇپيا جەدەلحاتقا لەۆون يساۇلى «قازاقستان ك(ب)پ وك حاتشىسى ميرزويان» دەپ قول قويىپتى.
ءجا، ءتىپتى اڭگىمە ارشاكيان دەيتىن دولى كوڭىل ءدوڭمۇرىننىڭ ميرزوياندى ويلاپ، مازاسىنىڭ كەتكەنىندە دە ەمەس. ميرزوياننىڭ جازاسىن ءوز «قۇدايى» بەرگەن... ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز مىناۋ ەدى...
ارشاكياننىڭ «قازاقتار ارميانداردى قىرىپ جاتىر. پاشينيان ارالاسپاسا بولمايدى» دەپ دىبىرا قاعۋىنىڭ، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءوزى ىشىندەگى جاعدايعا ارالاسۋىنىڭ، ونىڭ ازاماتتارىن «مادەنيەتسىز، ساۋاتسىز جابايىلار» دەپ تىلدەۋىنىڭ، ونىڭ پرەزيدەنتىن «كارى-قۇتان» دەپ كەمسىتۋىنىڭ ءوزى ناعىز ارانداتۋشىلىق ەمەس پە؟
بۇل ازداي، الگى ارشاكيان جۇمىس ىستەيتىن «Armenianreport.com» دەيتىن سايتتىڭ قاراعاندىداعى جاعدايعا قاتىستى ونداعان نەگاتيۆتى، ارانداتۋشىلىق پيعىلداعى ماتەريالداردى جاريالاۋىنى قازاقستاننىڭ قۇزىرلى ورگاندارى كوز جۇما قاراعانى قايتكەنى؟
جاڭاعى ارشاكياننىڭ اقىلىن تىڭدادى ما، ارمانيا دەپۋتاتى ەدمون مارۋكيان دەيتىن بىرەۋ قازاقستاننىڭ ارمەنياداعى ەلشىسىن شاقىرتىپ، تۇسىنىكتەمە الۋ كەرەك دەپتى.
مىنا قىزىقتى قاراڭىز، جاڭاعى ارشاكيان «كانىگى تۇرمىستىق كيكىلجىڭ» دەپ وتىرعان قاراعاندىداعى جاعدايعا قاتىستى بۇكىل ارمەنيا بيلىگى بۇلقان بولعان كورىنەدى. «Armenianreport.com» دەيتىن سايت سولاي دەپ سيپاتتايدى. قاراڭىز:
- ەدمون مارۋكيان دەيتىن ارمەنيا دەپۋتاتى قازاقستان ەلشىسىنەن جاۋاپ الۋ كەرەك دەيدى.
- پرەمەر-مينيستر مىندەتىن اتقارۋشى نيكول پاشينيان: «قاراعاندىداعى جاعداي ۇلتارالىق سيپات المايدى» دەپ پىكىر ايتادى.
- ارمەنيا پوليتسياسىنىڭ باسشىسى ۆالەري وسيپيان قر ءىىم قالمۇحامبەت قاسىموۆپەن تەلەفون ارقىلى سويلەسىپتى.
- ارمەنيا ءسىم مىندەتىن اتقارۋشى زوگراب مناتساكانيان قر ءسىم بەيبىت اتامقۇلوۆپەن تەلەفون ارقىلى سويلەسكەن.
ءتۇيىن. ەكى ەلدىڭ اراسىنا سوعىس وتىن تۇتاتۋدى اشىق ناسيحاتتاپ وتىرعان سايت قازىر قازاقستاننىڭ اقپارات كەڭىستىگىندە ەركىن تاراۋدا. قيت ەتسە قازاقستاندىق اقپاراتتىڭ اۋزىن بۇعۋعا بەيىم ءبىزدىڭ ۇقك، ءىىم، ءسىم باسشىلارى نەگە شارا قولدانبايدى؟
قازىر كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا قازاقستاندا 30 مىڭنان استام ارميان دياسپوراسى بار. مىنا ءبىر بەيساۋات ماقالا ونسىز دا اشۋدىڭ بۋىندا وتىرعان جۇرتتى ارانداتاتىنى ءسوزسىز...
نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى
Abai.kz
