سوڭعى كۇندەرى الەۋمەتتىك جەلىلەردە ەكىباستۇز قالاسىنىڭ «اتاعى» اسپانداپ تۇر. نەگە دەسەڭىز، شاحتەرلەر قالاسىنىڭ اكىمدىگى تاياۋدا «ايدى اسپاننان ءبىر-اق شىعارىپ»، حريتيانداردىڭ شوقىنۋ راسىمىنە ارناپ قازاقتىڭ كيىز ءۇيىن تىگىپ بەردى. وزدەرى «قوناقجايلىلىققا» بالاعان بۇل ارەكەتتى اكىم-قارالار سۋعا تۇسۋشىلەرگە استا-توك باۋىرساق، ياعني، ۇلتتىق تاعامىمىزدى تاراتۋمەن «اسپەتتەدى». وسىلايشا، رۋحاني جاڭعىرامىز دەپ جۇرگەندە، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى وزگە ءدىننىڭ قولجاۋلىعىنا اينالدىردى.

شوقىنۋ راسىمىنە تىگىلگەن كيىز ءۇي

كيىز ءۇي ىشىندەگى داستارحان

تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا، ەكىباستۇزدىڭ كرەششەنيەگە كيىز ءۇي تىگۋى ءبىرىنشى رەت ەمەس ەكەن. سولنەچنىي كەنتىندە ورنالاسقان ماەس-2 كاسىپورنى جارتىلاي جالاڭاشتارعا جىل سايىن كيىز ءۇيدى پانالاتىپ ۇيرەنگەن كورىنەدى.

جالپى، وسىنداي ورەسكەل ادەتتەردى ەكىباستۇزدىق شەنەۋنىكتەردىڭ بويىنان بۇرىننان بايقاپ كەلەمىز. بۇلاردىڭ قۇربان ايت پەن رامازان ايىنىڭ اۋىزاشارىنا جۇرتتى شاقىرعاندا، وزگە ءدىننىڭ شال-كەمپىرلەرىن، ناقتىراق ايتساق، بۇرىنعى قىزىل كوممۋنيستەردى قوسا جيناپ الاتىنى بار. ولار سوندا الاقاندارىن جايىپ يشارا تانىتىپ وتىرسا، ءبىرسارى. شاقىرام دەسە، ەكىباستۇز بەن ونىڭ ماڭىنداعى اۋىلداردا اۋزى دۋالى اقساقال نەمەسە جالعىزباستى قاريا قانشاما؟!

الەۋمەتتىك جەلىدەگى كيىز ءۇي داۋى سۋىماي جاتىپ، كەنشىلەر شاھارىندا تاعى ءبىر «قىزىق» بولدى. بۇل ەندى قالا اكىمى نۇرجان اشىمبەتوۆتىڭ اۋىل حالقى الدىنداعى ەسەپ بەرۋ جيىنىندا بولعان جايت.

اكىمدەرمەن بىرگە حالىق الدىندا جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ باسشىلارى دا ەسەپ بەرەتىنى بەلگىلى. بىلتىر وسىنداي ەسەپ كەزىندە ەكىباستۇز قالاسىنداعى جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ باستىعى ەلنۇر بۋكاەۆ بەسقاۋعا اۋىلى حالقىنىڭ الدىندا ورىس تىلىندە بايانداما جاسايمىن دەپ ۇياتقا قالعان. ونىڭ بايانداماسى اياقتالا بەرە جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ءبىرى: «تۇك تۇسىنسەم بۇيىرماسىن!» - دەپ، ەلدى كۇلكىگە قارىق قىلعانىن ۇمىتا قويعامىز جوق. ەسەسىنە ول جايت جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتى ماماندارىنىڭ جادىنان جىلدام وشكەنگە ۇقسايدى.

22 قاڭتار كۇنى وسى وڭىردەگى اقكول اۋىلدىق وكرۋگىندە ەلنۇر بۋكاەۆتىڭ ورىنباسارى ءسابيت قوجەلداقوۆ ورىسشا زۋىلداي جونەلمەسى بار ما؟ بىلە بىلسەك، شىدەرتى نەمەسە الكەي مارعۇلان اۋىلدارىنداعىداي ءتۇرلى ۇلت ارالاس اۋىل ەمەس، اقكول – قازاقىلىقتىڭ قايماعى قالقىپ تۇرعان اۋىل. ول جەردە ورىسشا سويلەۋدىڭ ءتىپتى قيسىنى جوق.

ءبىر جاقسىسى، قازىر جۇرتتىڭ ساناسى وياۋ ەمەس پە. اۋىل اقساقالدارىنىڭ ءبىرى – كەزىندە ءوزى دە مەملەكەتتىك قىزمەت سالاسىندا ەڭبەك ەتكەن قابىلقايىر رايىمقۇلوۆ ورنىنان تۇردى دا، پوليتسيا قىزمەتكەرىنەن «بىزگە ورىسشا بايانداماڭ قاجەت ەمەس!» - دەپ، وزگە تىلدەگى ەسەپتى تىڭداۋدان باس تارتتى. ال پوليتسيا قىزمەتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى قازاقشا بىلمەيتىن بولىپ شىقتى. اقىرى ەكىباستۇز قالاسىنىڭ اكىمى نۇرجان اشىمبەتوۆتىڭ ءتارجىماشى مىندەتىن اتقارۋىنا تۋرا كەلدى. مەملەكەتتىك قىزمەتشى مەن قاراپايىم حالىقتىڭ ءبىر-بىرىمەن ءوز تىلىندە ۇعىسا الماۋىنان سوراقى نە بار ەكەن؟!

«بۇرىنعى اكىمدەردى شوقىنۋ راسىمىنەن كورمەۋشى ەدىك قوي، اشىمبەتوۆ وندا نەعىپ ءجۇر؟!»

جالپى، قازىرگى ۋاقىتتا ەكىباستۇزدا مەملەكەتتىك ءتىل، ۇلتتىق ءداستۇر جايى وسىلايشا قوجىراپ تۇر. بۇل، ءسىرا، قالا اكىمىنىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەر جونىندەگى ورىنباسارى ناتاليا نەفەدوۆانىڭ سالعىرتتىعىنان بولسا كەرەك. ايتپەسە باسشىسىن قالىڭ ەلدىڭ الدىندا قارابەت قىلماي، كرەششەنيەنى شاتىر تىگىپ اتقاراتىن ءجونى بار ەمەس پە ەدى؟! «قىرىپ الاسىڭدار ما؟!» دەگەندەي بەدىرەيىپ دەگەنىن ىستەدى. ەندى، مىنە، ەكىباستۇزدا ءار ايالدامادا، ءار ۇيدەگى ۇستەل باسىندا كۇبىر-جىبىر، سول كيىز ءۇي تۋرالى اڭگىمە، «بۇرىنعى اكىمدەردى شوقىنۋ راسىمىنەن كورمەۋشى ەدىك قوي، اشىمبەتوۆ وندا نەعىپ ءجۇر؟!» دەگەن جاۋابى بەلگىسىز سۇراقتار...

ءتىل دەمەكشى، ەكىباستۇزدا ءتىل ماسەلەسى قاراڭ قالعالى قاشان. الىسقا بارماي-اق، اكىمدىكتە وتەتىن جيىنداردىڭ بىرنەشە جىلدان بەرى مەملەكەتتىك تىلدە وتپەي كەلە جاتقانىن اتاساق تا جەتكىلىكتى. تۇركىستاندى كوركەيتەم دەپ كەتكەن بۇرىنعى اكىم قايرات نۇكەنوۆتىڭ تۇسىندا دا سولاي بولعان. ونىمەن قاتار، كوشەلەر مەن مەكەمەلەردەگى ماڭدايشا ماتىندەرى تولى قاتە. ونى رەتتەيتىن نەفەدوۆانىڭ جايى الگىندەي. ءتىپتى الدا-جالدا الدىنا تازا قازاقشا جازىلعان قۇجاتتار مەن ەسەپتەر بارا قالسا، كوگەرىپ-سازارىپ قالاتىنى بار.

ءبىز بىلەتىن ەكىباستۇزداعى ءتىل ماسەلەسى وسىنداي. «ورىستانعان» دەگەن تاڭبادان ارىلا الماي جۇرگەندە، «شوقىنعان» اتانىپ كەتەمىز بە دەگەن قورقىنىش قوسىلىپ تۇر...

اسلان ومىرزاق، ەكىباستۇز

Abai.kz