باكەننىڭ استانادان كەلگەنى بۇگىن عانا ەدى. ءتۇنى بويى جولدا ءجۇرىپ شارشاعانىن جانىنداعىلارعا كورسەتكىسى جوق. كەرىسىنشە، «قالاي دا وسەم، بولام» دەگەن نامىسىن ودان سايىن قامشىلايتىنداي. كەيدە ءوز بەتىمەن وڭاشا قالعاندا مازا بەرمەيتىن ارمان ويلار، كينو لەنتاسىنداي سىرعىپ وتكەن جارقىن ەستەلىكتەرى وتاعاسىن قيال تۇكپىرىنىڭ الىس بۇرىشىنا جەتەلەپ، قۇس توسەككە شالقايا بەرگەنى سول ەدى قالتا تەلەفونى بەزىلدەدى... ءار جاعىنان شاراسىزدىقتان باز كەشكەن مۇنىڭ جايىنا الاڭداعان بايبىشەسى شىرىلداپ جاتىر:

- سول باياعى ولگەن سيىردىڭ جىرى عوي... الباستى باسقىردى قىڭق دەگىزبەي، بايەكەڭنىڭ ەسىگىنىڭ الدىنا بايلاپ كەتكەنىڭ از بولعان ەكەن. نە ەسەلەرى كەتتى دەپ ويلايدى وسى بىزدەردە، نە ىستە دەيدى ەكەن سوندا؟! ءوي، مىنا ءبىر جۇگىرمەكتەر دە تىڭداۋسىز كەتكەن، بالا قۇساپ ءبىر ويناۋدى بىلمەيدى. بەر دەيمىن تەلوفونىن اكەڭە!...

بۇل ەپتەپ ورنىنان تۇردى دا «قويا قويىڭىڭدارشى، ءبىر نارسە قىلىپ شىعارمىز، مەن تۇرعاندا ساسپاڭدار» دەگەندەي كەۋدەسىن تىك كوتەرىپ، كەلگەندەگىدەي ەمەس، ءاپ-ساتتە كەيپىن وزگەرتىپ الدى.

تاڭ بوزارىپ اتىپ كەلەدى. باكەن جولساپارعا دايىندىق ۇستىندە. كۇن تارتىبىندە شارۋا قوجالىق وكىلدەرى مەن جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ جىلداعى كەزدەسۋى. مۇنىڭ نەگىزگى قىزمەتى مالدارىگەرى بولعانىمەن ەپتىلىگىن بايقاعان قوجالىق يەسى – بايمىرزانىڭ  ارالاستىرمايتىن شارۋاسى جوق. اقىر اياعىندا اۋىلدىق كەڭەسپەن بىرلەسىپ شەشەتىن جينالىستى دا بۇعان جۇكتەپ قويدى.

ەپتەپ ورنىنان تۇردى. جۋىنىپ-شايىنىپ، اسۇيگە بەتتەدى. جاتار الدىندا سارى بايبىشە قامداعان ونى-پۇنىنى جاۋكەمدەپ، جولعا دايىندالعان كيىم-كەشەكتەرىمەن اۋرە بوپ جاتقاندا قالتا تەلەفونى بەزىلدەدى. جينالىس وتەتىن كيروۆ اۋىلىنىڭ ينجەنەر-ەلەكتريگى ەكەن:

- باكە، كلۋبقا توق تارتىلدى، جاڭا ترانسفورماتوردى انا جەرگە اپارۋعا باستىق رۇقسات بەرمەدى. باياعىشا ەپتەپ جالعاعان بولدىق...

- دۇرىس بولمادى، باستىسى جارىق بار دەيسىڭدەر عوي. جىلى بولسا بوپتى وندا. مالشىلار كەشەگى سيىردى نە ىستەيتىن بولدى؟

- مال بولمايتىنىن ءوز كوزىڭىزبەن كوردىڭىز (ەلەكتريك بولعانىمەن مۇنىڭ دا ارالاساتىن جەرى وسى بوپ تۇر. باكەننىڭ باستىعىنان العان تاجىريبەسى-اۋ).

- ەندى... كوز بايلانا سويا بەرەرسىزدەر... بايلانىس اياسى ءۇزىلدى. ايتكەنمەن، جاعدايدىڭ شەت جاعاسى ءبىرشاما پىسىقتالىپ قالعان سياقتى بولدى.

ساعات ونداردىڭ شاماسى. اۋىل القاسى الدەقاشان شاقىرىلعان. توردە اۋىل اكىمى قوپاش پەن بايمىرزا. ولارعا جاعالاي جاناي جايعاسقان باكەن مازاسىزدانىپ بەت ورامالىنا قول جۇگىرتە بەرەدى. ويىنان كەشەگى قارا سيىردىڭ ءحالى كەتەر ەمەس. «قاپ، وبال بولاتىن بولدى-اۋ بەيشارا جانۋارعا!» - دەدى ىشتەي كۇبىرلەپ.

ءتۇس قايتا باستاعان شاق ەدى. بۇلار جانىندا اۋىلدىڭ اگرونومى بار ءشوپ ناۋقانىن قالايدا اياقتاپ، وراقتىڭ جاعدايىن اقىلداسىپ تۇرعان. ەسىكتىڭ الدىندا ساماۋرىن بۇرقىراپ قايناپ جاتىر. وتاعاسى ورالحاننىڭ كەلىنشەگى جامال ءۇي مەن جەر وشاقتىڭ اراسىندا زىر جۇگىرىپ جۇرگەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس ەدى. انا جاقتا ءبىر توپ بالا الاڭسىز دوپ قۋىپ الەك. ورالحان  شەكپەنىنىڭ ءتوس قالتاسىنان  «قازاقستان» سيگارەتىنىڭ قورابىن الىپ شىقتى دا ىشىنەن ەكى تال تەمەكى الدى، ءبىرىن بۇعان ۇسىندى. ءۇستى باسى اباجاداي بوپ، ءتىسى اقسيىپ، ءتىلى سالاقتاپ ءۇي يەسىنىڭ جانىنان ءبىر ەلى قالمايتىن سارى توبەت قۇلاعىن تىكتەپ الدەنەگە ەلەڭدەدى. قاقپا سىرتىنداعى شۋ ەستىلگەن جاققا ابالاپ جۇگىرە جونەلدى. بۇلار دۋالدىڭ ەسىگىنەن جارقىننىڭ سۇلباسىن كوز شالدى. ۇشەۋى  مال بازاسىنا بارىپ، قارا سيىردىڭ زورعا تۇرعانىن سوندا كورگەن ەدى...

كەشە عانا كوز الدىندا ورىن العان وسى جايدى ەسكە الىپ  وتىرعان باكەننىڭ ويىن جيىندا ءجارىسسوز العاندار بۇزدى:

- مەكتەپتىڭ جايى نە بولعالى تۇر ەكەن، وقۋ جىلى بولسا باستالىپ كەتتى؟ قويما بىتكەن وتىن-سۋدان بوس تۇر...

مەكتەپ ديرەكتورى ساعيدىڭ ۋاجىنە ۇيرەنشىكتى ادەتپەن سامارقاۋ قاراپ، ەل اعالارىنىڭ پىسقىرماي كەلە جاتقانىن وسى تۇستان تاعى دا اڭعارۋعا بولاتىنداي ەدى:

- قاشانعى تۇسىندىرە بەرەمىز سىزدەرگە؟ بولادى دەدىم عوي، بولادى. بايەكەڭنىڭ اماندىعىن تىلەڭدەر ودان دا...

اكىمنىڭ جاۋابى الگىندەي قىسقا دا نۇسقا. سارى ۋايىممەن باز كەشىپ وتىرعان باكەننىڭ جينالىستان ەسىندە قالعانى وسى جاي. اۋىل كەڭەسى تاراتىلىپ، قوجالىق مۇشەلەرى جەكە قالعان كەزدە بايمىرزا ورشەلەنە تۇسكەن:

- مال-مۇلىكتىڭ قامىن وسى باستان ويلاستىرا بەرىڭىزدەر. باستان كەلەر جىلعا مول شىعىن بولماۋىن قاداعالارسىزدار. ۋاقىتىندا مال ازىعىن  قامداپ العان سياقتىمىز، تاك، جامان ەمەس... الگى ەسەپشى قايدا ءجۇر. جۇمساپ جىبەرە قويساڭ ىلعي وسى...

قاراپتان-قاراپ كوڭىل-كۇيى سىلتىدەي تاعى بۇزىلعان ءتارىزدى. جوق، سابىرعا كەلە باستادى:

- الداعى وراق ناۋقانىنا دايىن شىعارمىز دەپ ويلايمىن، - دەدى بۇعان ەندى تەسىرەيە قاراپ.

- ارينە دايىنبىز، تەك اۋا-رايى قۇبىلماسا ناۋقاندى ەرتەرەك اياقتاۋعا تەحنيكامىزدىڭ قاۋقارى جەتەدى...

شارۋا بارىسىن ودان ءارى جالعاي بەرگەندە ىشكە الاسا بويلى، ارىقشا كەلگەن اۋىلدىڭ ماڭدايالدى مەحانيزاتورى توكەن كىردى. ىلە-شالا تەحنيكا تورابىنىڭ ءبىر-ەكى مامانى مەن شارۋاشىلىقتىڭ ەسەپشىسى عالىم دا جەتتى. شيكىل سارى، قوڭقاق مۇرىندى اسقار بريگادير رۇقسات سۇراعانداي يشارا ءبىلدىرىپ، قولىن كوتەردى. «ايتارىمدى ايتىپ الايىن» دەپ وسى ءۇزىلىستى پايدالاندى ما ەكەن ەپتەپ ورىنان تۇرەگەلدى:

- باسەكە، رۇقسات بولسا جول جۇرگەلى جاتىر ەدىم...

- ويباي-اۋ، نە بولدى بۇگىن ءبارىڭدى قارا باسىپ؟

- قارا باسقانى سول، اۋىلدا ەنەم قايتىس بولىپ...

- وسىنداي قارا تالاسقاندا نەگە قايتادى ەكەن...؟ قالاي باراسىڭ قىرۋار شارۋانى تاستاپ؟

ءبارى شاراسىز قالعان بريگاديردىڭ جۇزەنە ءبىر، مىسى ەلىرە باسىپ وتقان باسەكەڭنىڭ بەتىنە ءبىر قاراپ تۇك تۇسىنبەگەندەي بولدى. ءسوز وسىمەن ءبىتتى. جاعداي پىسىقتالدى. جينالىستان شىعىپ بارا جاتىپ باكەننىڭ قالتا تەلەفونى تاعى بەزىلدەدى. حابارلاسىپ تۇرعان ماناعى اۋىلدىڭ ەلەكتريگى:

- جارقىن، سەنبىسىڭ؟ قازىر بارامىن سويۋعا دايىنداي بەرىڭدەر، - دەدى بۇل ءمان-جايدى تەز بايقاتىپ. جينالىستان شىعىپ دىتتەگەن جەرىنە بۇل دا جەتتى، بايمىرزا دا بۇلاردىڭ ۇستىنەن تۇسكەندەي بولدى. بۋراداي بۋىرقانىپ ەكى كوزى اتىزداي بوپ كەتكەن:

- مەنىڭ رۇقساتىمسىز نە ىستەگەلى تۇرسىڭدار؟

- جىگىتتەر ەسكەرتتىك دەپ ەدى سىزگە. بۇدان حابارىڭىز جوق پا ەدى، اعا؟!

- وزدەرىڭ مەنىمەن جۇمىس ىستەيسىڭدەر مە، جوق ىستەمەيسىڭدەر مە؟  اقىلداسىپ شارۋا ىستەۋدى قويعانسىڭدار تۇگە... كەتەم دەسەڭدەر رۇقسات. ۇستامايمىن...

اشۋعا بوي الدىرعاندا بايەكەڭنىڭ وسىلاي اۋزى باسىنان تۇكىرىگى شاشىراپ نە ايتىپ، نە قويعانىن بىلمەي قالاتىنى بار. كوڭىلدى ساتىندە بۇدان ۋادەشىل ادام جوق شىعار. باسىڭدى قۋ سوزبەن التىنمەن قاپتاپ قوياتىنىن قايتەرسىڭ؟!

ءسويتىپ كارى قارا سيىر سويىلماعان كۇيىندە ارام قاتتى، تاڭ اتا الىس اۋىلداعى جيىنعا ءوز كولىگىن تاستاپ باكەنمەن كەلگەن بايمىرزا بىرەۋدىڭ اتىنا مىنگەسىپ ۇيىنە جەتتى. ەندىگى ەرەگىس-تارتىس باكەنمەن بولماق...

ايبەك ءجۇزباي

Abai.kz