«وتانداستار» قورىنىڭ پرەزيدەنتى
ن.ءا.ابىقاەۆتىڭ;

دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى
توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى
ز.ق. تۇرىسبەكوۆتىڭ نازارىنا!

ەلباسىمىزدىڭ 2019 جىلدى «جاستار جىلى» دەپ جاريالاۋى – جالپى جۇرتشىلىق اراسىندا كەرەمەت قولداۋعا يە بولدى.

مۇنداي اتاۋلى جىلدا جاستاردىڭ ءوز جاڭالىقتارىن جارقىراتىپ كورسەتۋىنە مۇمكىندىك تۋارى، قوردالانىپ كەلە جاتقان كوپ ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى شەشىلەرى شىندىق.

ءتىپتى، 23 قاڭتارداعى جاستار جىلىنىڭ سالتاناتتى اشىلۋ جينالىسىندا ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ استانا، الماتى جانە شىمكەنت قالالارىندا جۇمىس ىستەيتىن جاستار ءۇشىن جىلىنا ءبىر مىڭنان كەم ەمەس پاتەر سالۋدى بىردەن تاپسىردى.  بۇل دەگەنىڭىز – ۇكىمەت قىزمەتىندە جۇرگەن جاستار ءۇشىن كەرەمەت قولداۋ ەكەنىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى باسى ارتىق ءسوز.

ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «قايدا جۇرسە دە قازاقتىڭ تاريحي وتانى بىرەۋ-اق. ول – قازاقستان» دەگەن بولاتىن.

ءبىز – قاراشاڭىراقتا – قازاقستاندا بولىپ جاتقان وسىنداي تاريحي وقيعالاردان،  داتالى جيىنداردان شەتتەگى قانداستارىمىزدى شەت قالدىرماۋىمىز كەرەك! «جاستار جىلى» – شەتەلدەگى ەتنيكالىق قازاق جاستارىن وتانعا تارتۋدىڭ تابىلماس ورايى بولعالى تۇر.

قۇدايعا تاۋبە، ەلىمىزدە شەكارا سىرتىنداعى قانداس جاستارىمىزدىڭ اتاجۇرتىنا ورالۋىنا، ءبىلىم الۋىنا، قونىستانىپ قالۋىنا تولىق زاڭنامالىق نەگىز قالانعان.

اتاپ ايتار بولساق، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 66-بابىندا شەت ەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ ءبىلىم الۋ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن جازىلعان باقانداي ءۇش تارماق بار:

1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامداردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بار.

2. مەملەكەت شەت ەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ ءبىلىم الۋ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋعا جاردەمدەسەدى.

3. شەت ەلدەگى قازاق دياسپوراسى ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىن قۇرۋ جانە وعان قارجىلىق-ماتەريالدىق كومەك كورسەتۋ حالىقارالىق شارتتاردا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن جۇزەگە اسىرىلادى.

ول از دەسەڭىز، «تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك، ورتا بىلىمنەن كەيىنگى جانە جوعارى ءبىلىمنىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن ىسكە اسىراتىن ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنا وقۋعا ءتۇسۋ كەزىندە قابىلداۋ كۆوتاسىنىڭ مولشەرىن بەكىتۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2012 جىلعى 28 اقپانداعى № 264 قاۋلىسىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامدار ءۇشىن – 4 پايىز جەڭىلدىك قاراستىرىلعان.

ونىڭ سىرتىندا، «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭنىڭ 33-بابىندا وسى جەڭىلدىكپەن وقۋعا تۇسكەن ەتنيكالىق قازاق ستۋدەنتتەرى ءۇشىن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ جاتاقحانالارىنا ۋاقىتشا تىركەلۋگە, تۇراقتى تۇرۋعا جانە جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن (تىركەۋ تارتىبىمەن) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ تۋرالى ءوتىنىشحات بەرۋگە قۇقىق بەرىلگەن.

سونداي-اق، الدا قايتا قارالاتىن «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭنىڭ «ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ قۇزىرەتى» دەگەن 13-بابىنا «3-1)» ەتىپ، شەتەلدەگى قازاق جاستارىن اقىلى وقۋعا شاقىرۋ ءۇشىن جاڭا تارماق قوسۋ تۋرالى ۇسىنىس بەرىپ قويدىق. قابىلدانادى دەگەن سەنىمدەمىز.

وكىنىشكە وراي، تاۋەلسىز وتانىنىڭ بەرىپ وتىرعان وسى مۇمكىندىگىن ءبىزدىڭ شەتتەگى قانداس جاستارىمىز ءوز دەڭگەيىندە تولىق پايدالانىپ وتىرعان جوق! ونىڭ وزىندىك سەبەپتەرى دە بار!

ەڭ باستى سەبەپ، دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايلارى قارساڭىندا بولماسا، اتقارۋشى بيلىكتىڭ بارلىق سالاسى شەتتەگى قانداستارىمىزدى اتاۋلى وقيعالار مەن داتالى جيىندار كەزىندە كوبىندە ۇمىتىپ كەتەدى.

ەكىنشىدەن، قازاقتىڭ ىرگەلى ءبولىمى قونىستانعان مەملەكەتتەردەگى ساياسي جاعداي ۇلتى قازاق جاستاردىڭ شەتكە شىعۋىنا بارىنشا كەدەرگى جاساپ وتىر.

ودان قالا بەردى جات جەردە تۋىپ، انا تىلىندەگى مەكتەپ بولماعاندىقتان وزگە تىلدە وقىعان جاستاردىڭ قالعىپ كەتكەن ۇلتتىق ساناسى دا كەسىرىن از تيگىزىپ جاتقان جوق...

مىنە، تاعى قايتالاپ ايتايىن، «جاستار جىلى» – شەتەلدەگى ەتنيكالىق قازاق جاستارىن وتانعا شاقىرۋدىڭ تابىلماس ورايى بولماق.

«وتانداستار» قورى مەن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى بۇل مۇمكىندىكتى بارىنشا تولىق پايدالانىپ قالۋى كەرەك!

ال، ول ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟!

2015 جىلى 24 جەلتوقساندا «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ «ميراس» قوعامدىق كەڭەسى كەزەكتى جينالىسىن كوشى-قون جانە شەتتەگى قانداستار ماسەلەسىنە ارناپ، زيالى قاۋىم وكىلدەرىن جيىپ، تالقى جۇرگىزگەن بولاتىن.

مەن سول جينالىسقا ساراپشى رەتىندە قاتىسىپ، الدىمەن «اشىق ەسىك» اكتسياسىن وتكىزۋ تۋرالى جوبا ۇسىندىم. ودان بەرى دە ءتورت جىلدىڭ ءجۇزى بولدى، سول ۇسىنىس اياقسىز قالدى.

«جاستار جىلى» قارساڭىندا شەتتەگى قازاق جاستارىن ەسكە الا وتىرىپ، ءبىر كەزدە «نۇر وتان» پارتياسى جانە ونىڭ «ميراس» قوعامدىق كەڭەسىنە ۇسىنعان ءوتىنىشىمدى بۇگىن قانداستارىمىزبەن تىكەلەي جۇمىس اتقارىپ وتىرعان «وتانداستار» قورى مەن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى باسشىلارىنا ىقشامداپ، قايتا ۇسىنۋدى ءجون كوردىم.

الدىمەن «اشىق ەسىك» كەرەك
(https://abai.kz/post/42897 )

الداعى جەردە «نۇر وتان» پارتياسى جانە ونىڭ «ميراس» قوعامدىق كەڭەسى وسى «اشىق ەسىك» اكتسياسىنا باسا نازار اۋدارسا، تياناقتى جوبا جاساپ، ۇكىمەتكە زاڭنامالىق كۇشى بار قۇجات قابىلداتۋعا ىقپال ەتسە ەكەن دەيمىن.

مىسالى، شىعىستاعى كورشىمىز قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىندا، سوڭعى ساناق مالىمەتى بويىنشا، 1 542 600 ەتنيكالىق قازاق تۇرادى. ونىڭ 60 مىڭى كاسىپتىك ورتا جانە جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرى. سول الپىس مىڭنىڭ 15 مىڭى قىتايدىڭ ىشكى ولكەلەرىندە ءار ءتۇرلى ماماندىقتا وقيدى ەكەن. ءبىر قۋانارلىعى، وسى ون بەس مىڭ ستۋدەنتتىڭ ءوز بەتتەرىمەن قۇرعان «قىتاي قازاق ستۋدەنتتەر بىرلەستىگى» دەگەن ۇيىمى بار. ءوز ىشىنەن سايلانعان توراعاسى، 22 ولكە مەن ورتالىققا تىكە قارايتىن ءۇش ۇلكەن قالادا بولىمشەسى جۇمىس ىستەيدى. ءار جىلى قۇرىلتايلار ۇيىمداستىرىپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەيتىن شارالار وتكىزىپ كەلەدى. بيىل «قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن، حاكىم ابايدىڭ 170 جىلدىعىن شاما-شارقىنشا اتاپ وتكەنىن مەن جاقسى بىلەم. ناۋرىز مەرەكەسىن دە جىل قۇرعاتپاي تويلاپ وتىرادى. «توعىز قۇمالاقتان» سپورتتىق جارىستار وتكىزىپ تۇرادى...

ولار قىتايداعى قازاقستان ەلشىلىگىمەن تىعىز بايلانىستا. ەلىمىزدەن ساپارلاي بارعان ۇكىمەت باسشىلارىنا ءتىلماش بولىپ جۇرگەندەرى دە بار. مىسالى، جاقىندا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باقىتجان ساعىنتاەۆقا ءمارمار قاناتقىزى دەگەن قارىنداسىمىز اۋدارماشى بولدى.

دەمەك، وسىنداي قازاق ستۋدەنتتەر ماڭعوليا مەن وزبەكستاندا، رەسەي مەن باتىس ەلدەرىندە دە كوپ... ولاردىڭ دا وسى تەكتەس ستۋدەنتتىك ۇيىمدارى بار بولۋى ابدەن مۇمكىن!

ەگەر قازاق كوشىن كولىكتى ەتەم دەسە، قازاقستان تاراپى ەڭ الدىمەن وسى جاستارمەن جۇمىس ىستەگەنى ءجون.

ول ءۇشىن، وسى جاستاردان جازعا قاراي قازاقستانعا ارنايى 100 ادامدىق جاستار دەلەگاتسياسىن ۇيىمداستىرۋ كەرەك.

دەلەگاتتسيا قۇرامى جاي ستۋدەنتتەر ەمەس، عىلىمدا اشقان جاڭالىعى بار، ۇزدىك وقيتىن، ءوز ورتاسىندا بيىك بەدەلى بار قىز-جىگىتتەردەن جاساقتالسىن. ولاردىڭ قازاق ءتىلىن ءبىلۋ-بىلمەۋىنە شەك قويىلماسىن. ستۋدەنت جاستار وزدەرى تاپقان، پاتەنتتەگەن عىلمي جوبالارىن، مۇمكىندىك بار، بىرگە الا كەلەتىن بولسىن...

كەلگەن بەتتە، ولاردى «نۇر وتان» پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى نەمەسە «جاس وتان» جاستار قاناتىنىڭ توراعاسى قابىلداپ، پارتيانىڭ باس شتابى ورنالاسقان عيماراتتى ارالاتۋى، ءوز كەڭسەسىنە كىرگىزىپ، فوتوعا تۋسۋگە مۇمكىندىك بەرۋى، باس پارتيا جونىندە تۇسىنىك جاساۋى، ماعلۇمات جەتكىزۋى ءتيىس.

سوسىن، بۇل توپ پارلامەنتتىڭ قوس پالاتاسىندا قوناقتا بولسىن. قوس توراعانىڭ دا كابينەتتەرىن كورسىن، تانىسسىن. ءبىر-ەكى دەپۋتات قابىلداپ، كەڭەس وتكىزسىن. سەنات توراعاسى ق.توقاەۆتىڭ ءوز ەلدەرىندە شىققان كىتاپتارىن الا كەلىپ، اۆتورلىق قولتاڭبا جازدىرىپ السىن.

ودان ارعى جەردە، ۇكىمەت ءۇيىن ارالاپ، پرەمەر-ءمينيستردىڭ كرەسلوسىنا وتىرىپ كورسىن.

ارى قاراي، بۇل ساپار اقوردادا جالعاسسىن. ەلباسىمىزدىڭ كابينەتىن، كىتاپحاناسىن، جينالىس زالدارىن تاماشالاسىن.

سوسىن نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنە بارىپ، ءوز قۇربىلارىمەن كەزدەسسىن، تانىسسىن، پىكىرلەسسىن!..

ارنايى ۋاقىت ءبولىپ، قارجى سالاسىندا وقىپ جاتقان جاستارمەن قر قارجى ءمينيسترى، بولاشاق دارىگەرلەرمەن دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى، پەداگوكتارمەن ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى، ەكونوميستەرمەن ەكونوميكا، ەنەرگەتيكتەرمەن ەنەرگەتيكا مينيسترلەرى... جەكە-جەكە كەزدەسىپ، اڭگىمەلەسسىن.

سونىمەن قاتار، «استانا وپەرا» مەملەكەتتىك وپەرا جانە بالەت تەاترىنان ارنايى قازاق مۋزىكاسىنىڭ جاۋھارى – «ءبىرجان – سارا» وپەراسىن كورسىن.

ساپار سوڭىنا تامان استانانىڭ، قازاقستاننىڭ كورىكتى جەرلەرىن ارالاسىن.

ءبىر ەستە بولاتىن نارسە، ولاردىڭ بارعان جەرلەرىندە سمارتفوندارىمەن  فوتوعا تۇسۋىنە، ۆيديوعا جازۋىنا رۇقسات بەرىلسىن!

مۇنداي ءداستۇر دامىعان ەلدەردە بار. مىسالى،  گەرمانيا كانتسلەرى انگەلا مەركەل اشىق ەسىك كۇندەرىن وتكىزىپ، ءوز رەزيدەنتسياسىن حالىققا كورسەتىپ تۇرادى (https://www.youtube.com/watch?v=MABDUyxJy68 ).

جات جەردە جۇرگەن قانداستارىمىزدىڭ بىرەن-سارانى عانا ءوزى تۇرعان ەلدەرىنىڭ پرەزيدەنت سارايلارىن مىقتاعاندا سىرتىنان تاماشالاعان بولار. مينيستر اتاۋلىنىڭ قولىن الۋ بىلاي تۇرسىن، قاراسىن دا كورمەگەنى شىندىق...

قازاق ايتادى عوي، «مىڭ ەستىگەننەن، ءبىر كورگەن ارتىق» دەپ.

وتانىمىزدى الەمگە ودان ارى تانىتا ءتۇسۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن مەملكەت قۇراۋشى ۇلت – قازاقتىڭ ءوزى تەرەڭ تانىعانى ءجون ەلىمىزدى!

ءسويتىپ، «جاستار جىلىنىڭ» ارقاسىندا شەتتەگى قازاق جاستارى دا ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ ءوز قولىمەن قۇرعان ۇلى دالا ەلىن، ونىڭ 28 جىلدا قول جەتكىزگەن ۇشان-تەڭىز جەتىستىگىن ءوز كوزدەرىمەن ءبىر كورسىن!

ۇلى مەملەكەتىنىڭ بار ەكەنىنە كوزدەرىن جەتكىزىپ، كوڭىلدەرىن مارقايتسىن!!

عاسىردا ءبىر تۋاتىن نۇرسۇلتان نازارباەۆتاي ارقاتىرەگىنىڭ بولعانى ءۇشىن كەۋدەلەرىن ماقتانىش سەزىمىنە تولتىرسىن!!!

ءسويتىپ، الەمدەگى بار قازاقتىڭ بارار جەرى – قازاقستان ەكەنىن ايتىپ، وسى باستان ولاردىڭ «قۇلاعىن بۇراي بەرۋ» كەرەك قوي!

دەمەك، جوعارى دەڭگەيدە، جاقسى ۇيىمداستىرا بىلسەك، وسى شارا-اق شەتەلدە جۇرگەن قانداستارىمىزدىڭ ۇلى دالا ەلىنە دەگەن كوزقاراسىن تۇبەگەيلى وزگەرتەتىنىنە مەنىڭ سەنىمىم كامىل.

ايتپاقشى، بۇل ساپارلاردى وتاندىق باق كەڭ كولەمدە تاراتىپ وتىرسىن.

كەلۋشى اعايىنداردىڭ وزدەرى دە WhatsApp, Facebook, Twitter, Instagram جەلىسى ارقىلى ءبىزدىڭ سول باق-تان ءبىر كەم حابار تاراتپاسى تاعى انىق...

سوسىن، ەلىمىزگە ەشقايدا كەتپەيتىن ناعىز ۇلتتىق ينۆەستورلار تارتىلادى، قارجى دا قۇيىلادى، ماماندار دا اعىلدى.

بالاسى كەلسە، ارتىنان ارۋانا سەكىلدى اتا-اناسى دا جەتەدى.

ال، كەتەردە الىستان كەلگەن ءىنى-قارىنداستارىنا استانا قالاسىنىڭ اكىمى قوناقاسى بەرىپ، شىعارىپ سالسىن. اسپا-توك داستارحاننىڭ كەرەگى جوق، پەيىلمەن بەرگەن ءبىر شىنى ءسۇتتى شاي جەتكىلىكتى.

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz