20 ناۋرىزدا قر پارلامەنتى پالاتالارىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسىمىن ەل ەسىندە ماڭگى ساقتاۋ ءۇشىن ەلوردانىڭ اتاۋىن نۇرسۇلتان قالاسى دەپ وزگەرەتۋدى جانە وبلىستىق قالالاردىڭ باستى كوشەلەرىنە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسىمىن بەرۋدى ۇسىنعان بولاتىن.

جاڭا پرەزيدەنتتىڭ بۇل باستامالارى بيلىك تاراپىنان تەز قولداۋ تاۋىپ، اينالاسى ەكى-ءۇش كۇندە ناقتى شەشىم شىعارىپ ۇلگەردى. ءتىپتى شەندىلەر ناۋرىز مەرەكەسىنە دە دەمالماي جۇمىس ىستەپ، كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ راستاۋىمەن اتا زاڭعا دا وزگەرىس ەنگىزدى. ءسويتىپ، وسى اپتادان باستاپ استانامىز نۇر-سۇلتان قالاسى اتاندى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ «وبلىستىق قالالاردىڭ باستى كوشەلەرىنە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسىمى بەرىلسىن» دەگەن ۇسىنىسىن جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ جەرگە تۇسىرمەي قاعىپ العانى سونشا، ۇسىنىس ايتىلعان كۇنى-اق قانداي كوشەلەردىڭ اتىن اۋىستىراتىندارىن جاريالاي باستادى. ماسقاراسى سول، جوعارىعا جاعىمپازدانامىز دەپ ءجۇرىپ كوزدەرى قارايعان جەرگىلىكتى شەندىلەر اباي، تولە بي، ابىلقايىر حان، ساتپاەۆ اتىنداعى كوشەلەردى ۇلى تۇلعالاردان «تارتىپ الدى».

توقاەۆتىڭ ۇسىنىسىنا ءۇن قوسقان بىرقاتار وبلىس، قالا ەلباسىنىڭ ەسىمى بەرىلەتىن ورتالىق كوشەلەردىڭ ءتىزىمىن جاريالادى دەدىك. قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى قولداپ، نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسىمىن بەرمەكشى بولعان كوشەلەر ءتىزىمى مىناداي:

شىمكەنتتەگى - استانا كوشەسى، تارازداعى - تولە بي داڭعىلى، قىزىلورداداعى - جىبەك جولى كوشەسى، پەتروپاۆلداعى - مير كوشەسى، وسكەمەن، تالدىقورعان جانە پاۆلودارداعى - تاۋەلسىزدىك داڭعىلى، اقتوبەدەگى - ابىلقايىر حان داڭعىلىنىڭ جارتى بولىگى، ورالداعى - دوستىق داڭعىلى، قوستانايداعى - اباي داڭعىلى، اتىراۋداعى - ساتپاەۆ كوشەسى، قاراعاندىداعى - بەيبىتشىلىك بۋلۆارى مەن نارمانبەت تولەپوۆ كوشەسى، كوكشەتۋداعى - گوركي كوشەسى.

بۇل تىزىمگە قاراپ وتىرساق، كوشە اتاۋلارىنىڭ كوبى كونەرگەن پەتروپاۆل مەن كوكشەتاۋدىڭ جەڭىل قۇتىلعانىن بايقايمىز. ونسىز دا اتىن اۋىستىرۋدى كۇتىپ تۇرعان مير، گوركي كوشەلەرىن ەلباسىنىڭ ەسىمىمەن اتاماقشى. بۇلاردان بولەك، شىمكەنت، ورال، قىزىلوردا، وسكەمەن، تالدىقورعان جانە پاۆلودار قالالارى دا جاقسى جول تاپتى. سوڭعى ۇشەۋى قاسيەتتى تاۋەلسىزدىك اتىن وزگەرتتى دەمەسەڭىز، وزگەلەرى جاي عانا «قۇرتتىڭ اتىن مالتا قويىپ» قۇتىلىپ كەتتى.

بۇل جەردە قارا باسىپ، تۋرا جولدان جاڭىلعان تاراز، اقتوبە، اتىراۋ مەن قوستاناي بولدى. بۇل قالالاردىڭ باسشىلارى قىزدى-قىزدىمەن ۇلت تاريحىنداعى ۇلى تۇلعالاردىڭ اتىنداعى داڭعىلدارعا اۋىز سالدى. بۇگىن اباي مەن تولە ءبيدى ۇلىقتاي الماي وتىرعان وسىنداي باسشىلاردىڭ ەرتەڭ ەلباسىنىڭ اتىنا بەرگەن كوشەلەرىن قايتا قىزعانىپ جۇرمەسىنە كىم كەپىل؟!

ابىروي بولعاندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ جانىنداعى رەسپۋبليكالىق ونوماستيكالىق كوميسسيا ۇلىلار اتىنداعى كوشەلەردىڭ اتاۋىن اۋىستىرۋدى قولدامادى. اتالعان كوميسسيا جەرگىلىكتى ءماسليحاتتاردىڭ شەشىمدەرىن قايتا قاراپ، اتىراۋ، اقتوبە، قوستاناي، جامبىل وبلىستارىنىڭ اكىمشىلىك ورتالىقتارىنداعى قايتا اتاۋ ءۇشىن ۇسىنىلعان كوشەلەردى وزگە وبەكتىلەر مەن كوشەلەردى انىقتاي وتىرىپ، قايتا قاراۋدى ۇسىندى.

بىراق، رەسپۋبليكالىق ونوماستيكالىق كوميسسيانىڭ مۇنداي شەشىم شىعارۋىنا حالىقتىڭ قارسىلىعى سەبەپ بولعانى ءسوزسىز. ەگەر كوپشىلىك الەۋمەتتىك جەلىدە جاپپاي نارازىلىق بىلدىرمەگەندە، ونوماستيكالىق كوميسسيا دا ساياساتتىڭ سۇراپىل دوڭعالاعىنا قارسى تۇرا الماس ەدى. ايتپەسە، ەلدەگى ۇلكەن ساياسي تولقىنعا ساي جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر مەن ءماسليحات دەپۋتاتتارى دايىنداعان شەشىمگە قارسى شىعاتىن كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ باسى ەكەۋ دەيسىز بە...

وزدەرىنىڭ نە ىستەپ، نە قويعانىن انىق بىلمەيتىن، وزىنەن ءبىر ساتى جوعارى ورىن شاش ال دەسە باس الۋعا دايىن تۇراتىن جەرگىلىكتى باسشىلار جوعارىعا ەسەپ بەرۋ ءۇشىن نە ىستەمەيدى؟ "ورتالىق كوشەنى ەلباسىنىڭ اتىمەن اتاڭدار" دەگەندى تۋرا ماعناسىندا ءتۇسىنىپ، تاريحي تۇلعالاردىڭ اتىنا جارماسقان جاعىمپازدارعا نە دەۋگە بولادى؟!

20 ناۋرىز كۇنى جامبىل وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ كەزەكتەن تىس حححIII سەسسياسىندا تاراز قالاسىنداعى تولە بي داڭعىلىنا قر تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسىمى بەرىلدى. مۇنداي ۇسىنىس تاراز قالاسى اكىمدىگى مەن ءماسليحاتىنىڭ بىرلەسكەن شەشىمى نەگىزىندە جولدانعان.

تولە بي داڭعىلىنىڭ ۇزىندىعى – 6 شاقىرىم. كوشە بويىندا تۇڭعىش پرەزيدەنت ساياباعى، «ماڭگىلىك ەل» مونۋمەنتى، ق.رىسقۇلبەكوۆ اتىنداعى ساياباق، ورتالىق «دوستىق» الاڭى، وبلىستىق قازاق دراما تەاترى، ورتالىق مەشىت جانە تاعى باسقا بىرقاتار ماڭىزدى نىساندار ورنالاسقان.

ءدال سول كۇنى قوستاناي وبلىستىق اكىمدىگىنىڭ قاۋلىسى مەن جەرگىلىكتى ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ ۇسىنىسىنا ساي اباي داڭعىلى نۇرسۇلتان نازارباەۆ داڭعىلى بولىپ وزگەرتىلدى. تاۋەلسىزدىك العالى وتىز جىل بولسا دا ءالى قازاقىلانا الماي وتىرعان قوستانايدا اتىن اۋىستىرۋدى قاجەت ەتەتىن كونە كوشەلەر جەتىپ ارتىلادى. سولاي بولا تۇرا تورعايلىق شەندىلەر باسقا-باسقا ۇلى اباي اتىنداعى كوشەگە كوز قاداعان.

اباي داڭعىلىنىڭ ۇزىندىعى – 10 شاقىرىم. داڭعىل بويىندا ش.قابىلباەۆ اتىنداعى ءىىم اكادەمياسى، ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى قمۋ عيماراتى، قالالىق مەشىت جانە كوپتەگەن ساۋدا-بيزنەس ورتالىقتارى بار.

ال اقتوبە قالالىق ءماسليحات دەپۋتتاتتارى ابىلقايىر حان داڭعىلىنىڭ ءاليا مولداعۇلوۆا داڭعىلىنان بوكەنباي باتىر كوشەسىنە دەيىنگى ارالىعىنا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەسىمىن بەرمەكشى بولدى. ەگەر حالىق نارازىلىق بىلدىرمەگەندە، 1997 جىلعا دەيىن لەنين داڭعىلى دەپ اتالعان بۇل كوشەگە ەندىگى نازارباەۆتىڭ اتى بەرىلەر ەدى. زامان اۋىسقان سايىن اتى اۋىسىپ وتىراتىنداي بۇل كوشەنىڭ نە جازىعى بار ەكەنىن كىم ءبىلسىن؟!

ابىلقايىر حان داڭعىلىنىڭ ۇزىندىعى - 5,5 شاقىرىم. اتالعان داڭعىل بويىندا وبلىس اكىمشىلىگىنىڭ عيماراتى، كازتەلەكوم كەڭسەسى، ورتالىق ساياباق، اقتوبە ورتالىق مەشىتى، «نۇرداۋلەت» ساۋدا ورتالىعى، اقتوبە قوناق ءۇيى، وقۋشىلار سارايى، «قونىس» سپورت سارايى، «جۇلدىز» كينوتەاترى، ورتالىق ستاديون، «مادەنيەت» ساۋدا ءۇيى ورنالاسقان.

پرەزيدەنت ۇسىنىسىنا ءۇن قوسقان اتىراۋ قالالىق مادەنيەت جانە تىلدەردى دامىتۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى اقىلبەك رىسقاليەۆ ساتپاەۆ داڭعىلىنا نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسىمىن بەرۋدى ۇسىنعان. قالالىق ءماسليحاتىنىڭ سەسسياسىندا دەپۋتاتتار بۇل ۇسىنىستى ءبىراۋىزدان قولداپ، شەشىم شىعارعان.

قانىش ساتپاەۆ اتىنداعى داڭعىل. ۇزىندىعى — 2 شاقىرىم. كوشە بويىندا «نۇر وتان» پارتياسى وبلىستىق فيليالى، ن.تىلەنديەۆ اتىنداعى كىشى ونەر اكادەمياسى، تشو كەڭسەسى مەن بىرنەشە قارجىلىق قۇرىلىم جانە الەۋمەتتىك-مادەني نىساندار ورنالاسقان.

ۇلى اباي ايتقانداي «وزىندە وي جوق» بولعان سوڭ ءبىزدىڭ ەلدەگى كوپ باسشى تەك بۇيىرىق ورىنداۋمەن عانا اينالىسىپ ءجۇر. جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراۋدى، تاريح پەن بولاشاققا كوز تاستاۋدى بىلمەيتىن شەندىلەر ۇنەمى وسىلاي وت باسىپ جۇرەدى. اسىعىس شىعارعان شەشىمدەرى نە حالىقتىڭ نارازىلىعىنا، نە وزىنەن ۇلكەن باستىقتىڭ سىنىنا ۇشىراپ جاتاتىنى سوندىقتان. بۇنىڭ بارىنە وڭ-سولىن ويلاتپايتىن جاعىمپازدىق كىنالى...

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz