بىزدە قر پرەزيدەنتتىگىنە كانديداتتىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەنىن انىقتايتىن لينگۆيستيكالىق كوميسسيا بار. توراعاسى  - مىرزاتاي جولداسبەكوۆ. وندا پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەرلەر ءۇش كەزەڭ بويىنشا سىناق تاپسىرادى. ءبىرىنشى – جازباشا جۇمىس، ەكىنشى – ءۇش بەتتىك ءماتىن وقۋ، ءۇشىنشى – بەرىلگەن تاقىرىپقا قاتىستى ءوز ويىن ايتۋ. الايدا، بىزدەن باسقا ەشبىر مەملەكەت ءوز پرەزيدەنتىنىڭ ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەنىمەن باس قاتىرمايدى. 

ءيا، ءوز ءتىلىمىزدى تۇعىرعا قوندىرا الماي وتىرعان ەل ەكەنىمىز راس. بىراق، تاۋەلسىزدىك العان جىلدان بەرى قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن ادامدى مەملەكەتتىك قىزمەتكە الماعاندا، بيلىككە جاقىنداتپاعاندا وسىنداي مازاققا قالماعان بولار ەدىك. بۇل باسسىزدىقتىڭ بارىنە  وزىن زيالىمىز دەپ ەسەپتەيتىن ءتىل عالىمدارى دا تىكەلەي كىنالى.

ال، جولداسبەكوۆ باسقاراتىن بۇل كوميسسيانىڭ جۇمىسى قانشالىقتى تاۋەلسىز؟ مىرزاتاي مىرزا 30 جىل ىشىندە بۇگىنگى بيلىكتىڭ قازاق ءتىلىن ىسىرىپ قويعان كەيبىر ارەكەتتەرىنە سىني پىكىر ايتا الدى ما؟ پرەزيدەنتتىڭ حالىقارالىق مىنبەرلەردە ورىسشا سويلەگەنىنە جولداسبەكوۆ باستاعان كوميسسيا ءلام-ميم دەۋگە شاماسى جەتىپ پە ەدى؟ جوق! ولاي بولسا، تەك سايلاۋ الدىندا بولاشاق پرەزيدەنتتەن ەمتيحان الۋى قانشالىقتى ادىلەتتى؟

ايتپاقشى، جولداسبەكوۆ مىرزا 2015 جىلى قازاقشاسى شالا-پۇلا ع.قاسىموۆتان قاتە تاپپاي ەلدىڭ مازاعىنا قالعان-دى. “قالاي؟” دەگەن سۇراققا جولداسبەكوۆ “ونىڭ باعى جاندى ما، وڭتايلى سۇراقتار كەلدى مە، تىڭعىلىقتى دايىندالدى ما، ايتەۋىر سىناقتان سۇرىنبەي ءوتتى” دەگەن. وسىدان-اق، جولداسبەكوۆ تىزگىندەگەن كوميسسيانىڭ بيلىكتىڭ ىڭعايىنا جىعىلۋعا دايىن ەكەنىن بايقاعانبىز. ەگەر جوعارىدان "ونىڭ قازاقشاسى جاقسى" دەسە، جولداسبەكوۆتەر ءسوزسىز باس شۇلعي سالارى انىق. باق وسىنى ايتىپ، سىناي باستاپ ەدى، "بۇل ماسەلەنى ەجىكتەپ، مىجي بەرمەڭدەر” دەپ اشۋلانعان ەدى، مىرزاتاي اتامىز.

ال، كۇنى كەشە اپىل-عۇپىل قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنان سىناق الىپ، ونىڭ سۇرىنبەگەنىن ايتتى. ال، پرەزيدەنتتىككە تاعى ءبىر ۇمىتكەر سادىبەك تۇگەل ەملەدەن ءسال-ءسال قاتە جىبەرىپتى.

قازاق ۇلتىنىڭ تىزگىنىن ۇستايتىن ادام قازاق ءتىلىن بىلۋگە مىندەتتى ەكەنى تالقىلانبايتىن دۇنيە. ال، ونىڭ مەكتەپ وقۋشىسى سياقتى ەمتيحان تاپسىرۋى كۇلكىلى بولسا دا، وسىنداي وتىرىك ويىن ويناۋعا ءماجبۇرمىز. لينگۆيستيكالىق كوميسسيا  كارىنە مىنگەن كوميسسيا بولسا، ءبىز بۇلاي ءسوز شىعىنداماس ەدىك.

قازىر جولداسبەكوۆتىڭ كوميسسياسى كەرىسىنشە قازاق ءتىلىن قورلاۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەيتىندەي بولىپ كورىنەدى.

جولداسبەكوۆتىڭ وسى سىناعى تۋرالى بەلگىلى ساياساتكەر راسۋل جۇمالى دا الەۋمەتتىك جەلىدە: “مەملەكەت باسشىلىعىنا ۇمىتكەر ءوز مەملەكەتىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى بويىنشا ەمتيحان تاپسىرۋدى ءوز باسىم بارىپ تۇرعان ەسسىزدىك كورەمىن. ماكرون فرانتسۋز، ال پۋتين ورىس ءتىلى بويىنشا شىعارما جازۋعا تۋرا كەلسە، كۇلكىگە قالار ەدى. ونداي ۇمىتكەردى فرانتسۋزدار مەن ورىستار ۇمىتكەرلىك تۇگىلى ەل ازاماتتىعىنان ايىرار ەدى. ال بىزدە اتالعان سوراقىلىق قالىپتى جاعداي”، - دەپ جازدى.

ەگەر باسقالار ءدال مۇنداي ارەكەت ءۇشىن پرەزيدەنتتەرىن ازاماتتىعىنان ايىراتىن بولسا، جولداسبەكوۆتىكى نە اۋرەشىلىك؟ ودان دا نەگە قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن ادامدى بيلىككە جولاتپايتىن زاڭ قابىلدامايمىز؟ مىرزاتاي مىرزا اتا ساقالى اۋزىنا تۇسكەندە عاني قاسىموۆتاردى ەمتيحاننان وتكىزگەنى ءۇشىن ءسوز ەستىدى. ودان دا، ابىلايدىڭ قاسىنداعى بۇقارداي ابىرويى بار مىرزاتاي مىرزالار "ەكى اۋىز ءسوزدىڭ باسىن قوسا المايتىن دەپۋتاتتار مەن مينيسترلەردى نەگە وتستاۆكاعا جىبەرمەيمىز؟" دەپ ماسەلە كوتەرسە، بۇل كوميسسيانىڭ قاجەتتىلىگى دە بولماي قالار ەدى. ەلدىڭ الدىندا ماسقارا بولىپ، "مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلەدى، بىلمەيدى" دەپ قۇمالاق اشقاننان گورى مەمتىلدى بىلمەگەن ادامدى مۇلدەم بيلىككە جولاتپاي قويۋ ابىرويلى ءىس ەمەس پە؟

ۇلتتىڭ ءتىلىن سىيلاماعاندار سول ۇلتقا قىزمەت ەتە المايتىنى 30 جىلدان بەرى دالەلدەندى ەمەس پە؟ بۇعان جولداسبەكوۆ باستاعان ءتىل عالىمدارى نەگە ءۇن قاتا الماي وتىر؟ ولار بيلىكتىڭ تىلگە قاتىستى بۇرىس ارەكەتتەرىن نەگە سىنعا المايدى؟

ول كىسى ازىرگە ءبىزدىڭ ەسىمىزدە "نازارباەۆتى ۋينستون چەرچيلل، دجورد ۆاشينگتون، اتاتۇرىكتەردىڭ ىستەي الماعانىن ىستەگەن قايراتكەر دەۋگە بولادى” دەگەن سوزىمەن قالىپ وتىر. بۇل ءسوز، بۇل ماداق مىرزاتايداي ايگىلى عالىم اتامىزعا ازدىق ەتەدى. سوندىقتان دا لينگۆيستيكالىق كوميسسيانىڭ توراعاسى بولىپ وتىرعان، مىرزاتاي اتامىزعا ءبىر مىنەز كورسەتەر كەز جەتتى دەپ ويلايمىز.

ءتۇيىن

تاۋەلسىزدىك العان جىلدان بەرى ءتىل ماسەلەسى كۇن تارتىبىنەن ءتۇسىپ كورگەن جوق. وعان باستى سەبەپ اتا زاڭىمىزدىڭ 7-بابىنداعى “مەملەكەتتىك ۇيىمداردا جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە قازاق تىلىمەن تەڭ قولدانىلادى” دەگەن قيسىنسىز باپ بولىپ وتىر. جانە 30 جىل ۋاقىت وتسە دە وسى باپتىڭ وزگەرتىلمەۋى حالىق كوسەم تۇتقان مىرزاتاي جولداسبەكوۆ سەكىلدى زيالىلارىمىزدىڭ تابانىنىڭ ءبۇرىنىڭ جوقتىعىنان دەپ بىلەمىز.

مىرزاتاي اتامىزعا بۇل ءسوزدى قايراۋ ءۇشىن ايتىپ وتىرمىز. "پرەزيدەنتتەن ەمتيحان الدىم" دەگەن كەلەر ۇرپاق ءۇشىن ابىروي ەمەس. "بۇكىل مەمقىزمەتكەرلەردىڭ مەمتىلدى ءبىلۋىن زاڭمەن بەكىتۋگە ىقپال ەتتىم" دەگەن - مارتەبە. وسىنى مىرزەكەڭدەر قولعا الماسا، باسقادان قايىر جوق...

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz