تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتى ەل باسقارعان 30 جىلدا قاشان، قاي ۋاقىتتا سەناتتا جۇمىس جاساعانىن ەسىمىزگە تۇسىرە المادىق. ايتەۋىر بىلەتىنىمىز، تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ تۇڭعىش قىزى بۇرىن سەناتور بولعان، قازىر سول سەناتتىڭ سپيكەرى.

نەگە سەنات تۋرالى ءسوز قوزعادى دەيسىزدەر عوي... جاڭاعى داريعا نۇرسۇلتانقىزى باسقاراتىن پارلامەنتتىڭ جوعارعى پالاتاسى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا تاعى ءبىر اتاق بەرمەك كورىنەدى. سول تۋرالى تارقاتىپ جازايىق ەندى...

الگىندە سەنات بيۋروسىنىڭ وتىرىسى وتكەن. وعان سپيكەر داريعا نازارباەۆانىڭ ءوزى توراعالىق ەتكەن. سول جيىندا ءبىر توپ سەناتور اقىلداسا كەلە نۇرسۇلتان نازارباەۆقا «قۇرمەتتى سەناتور» دەيتىن دارداي اتاقتى بەرەتىن بولىپ كەلىسىپتى. شاتاسپاڭىز، الگى اتاقتى ءالى بەرگەن جوق. بەرۋدىڭ جولىن قاراستىرىپ جاتىر ەكەن.

نە ءۇشىن، كىم ءۇشىن؟

«قۇرمەتتى سەناتور» اتاعى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا – قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىلىگىنىڭ نەگىزىن قالاعانى، كونستيتۋتسياعا قورعان بولعانى، ازاماتتاردىڭ قۇقىعى مەن بوستاندىعىنا كەپىل بولعانى، قوعامنىڭ تۇراقتىلىعىن ساقتاپ قالعانى، مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق دامۋ باعىتىن ايقىنداعانى، قازاقستاننىڭ قۇقىقتىق-كونستيتۋتسيالىق نەگىزىن قالاعانى، دەموكراتيالىلىقتى، زايىرلىلىقتى ورناتىپ، قۇقىقتىق-الەۋمەتتىك مەملەكەت ەتكەنى، ەلدەگى پارلامەنتاريزمدى دامىتقانى ت.ب. ءۇشىن بەرىلەدى ەكەن-ءمىس.

بۇل جاڭاعى ءسىزدىڭ نە ءۇشىن، كىم ءۇشىن دەگەن سۇراعىڭىزعا رەسمي اقپاراتتىڭ بەرگەن جاۋابى. نەگىزى ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆقا «قۇرمەتتى سەناتور» اتاعىن بەرۋ تۋرالى يدەيانىڭ اۆتورى – قازىرگى پرەزيدەنت مىندەتىن اتقارۋشى، ەرتەڭگى پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر قاسىم-جومارت توقاەۆ. ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، نازارباەۆ وتستاۆكاعا كەتكەندە ونىڭ مىندەتىن، مانداتىن قاسەكەڭ قابىلداپ العان. تەلەەكران ارقىلى ەل-حالىققا انت بەرىپ، پرەزيدەنتتىك قىزمەتىنە كىرىسكەن. كىرىسىپ تۇرىپ توقاەۆ، ءوزىنىڭ ساياساتتاعى «ۇستازى» نۇرسۇلتان نازارباەۆقا وسىنداي اتاق بەرۋدى ايتقان.

سودان بەرى 2 اي، 7 كۇن وتكەندە سەناتورلار توقاەۆتىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋعا كىرىسىپ كەتتى، انە. ولار بۇل باستامانى ءسوزسىز قولدايدى ەكەن. وزدەرى ايتىپ جاتىر.

بەكزات بەكنازاروۆ دەيتىن سەناتتىڭ ۆيتسە-سپيكەرى، داريعا نۇرسۇلتانقىزىنىڭ ورىنباسارى: «تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى قازاقستاننىڭ ەلباسى باسشىلىعىمەن جەتكەن جەتىستىكتەرى ءبىزدىڭ العان باعىتىمىزدىڭ دۇرىستىعىن كورسەتتى. ەلباسى اركەز سەناتتىڭ جۇمىسىنا كوڭىل ءبولىپ وتىردى. سەناتتىڭ ەلباسى باستامالارىن جۇزەگە اسىرۋداعى جۇمىسى دۇرىس ءجۇرۋى ءۇشىن بارلىق جاعدايدى جاسادى» دەپتى.

ال كەزىندە مينيستر بولعان، ءبىر جىلدارى باس پارتيادا نازارباەۆتىڭ ورىنباسارى بولعان مۇحتار قۇل-مۇحامەد: «ءبىزدىڭ كونستيتۋتسيا، سول كونستيتۋتسيا بويىنشا جۇمىس جاسايتىن قوس پالاتا ەلباسى باستاماسىمەن، ەلباسى اۆتورىلىعىمەن قۇرىلعان. 1995 جىلى قابىلدانعان كونستيتۋتسيا بىزگە پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە العاش بولىپ قوس پالاتالى پارلامەنت جاساقتاۋىمىزعا مۇمكىندىك بەردى. بۇگىندە سەنات  العاشقى قۇرىلعان ساتىنەن باستاپ قازىرگە دەيىن تىكەلەي ەلباسىنىڭ قامقورلىعىندا، باسشىلىعىندا كەلە جاتىر دەپ كامىل ايتا الامىز. ەلباسى – مەملەكەت پەن قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ عانا ەمەس، ول قوس پالاتالى پارلامەنتاريزمنىڭ نەگىزىن قالاۋشى تۇلعا. سوندىقتان دا ءبىز قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ بۇل باستاماسىن قولدايمىز» دەپ اعىنان جارىلىپتى.

گەورگي كيم دەيتىن دەپۋتات: «مەن بۇل باستامانى تولىقتاي قولدايمىن. سەبەبى، بۇل قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا قايشى كەلمەيدى. كونستيتۋتسيادا ەلباسىنىڭ مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋىنا قوسقان ەڭبەگى ايشىقتالىپ جازىلعان» دەپتى.

ءايتىموۆاسى بار، باسقالارى بار، تاعى ءبىراز ادام ءسوز قوسقان ەكەن. ايتارى ءبىر بولعاندىقتان، وسى ۇشەۋىمەن شەكتەلگەندى ءجون كوردىك. سەناتتىڭ بيۋرو وتىرىسى وسىلاي كەلىسىپتى.

«قۇرمەتتى سەناتور» دەگەن نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ العالى وتىرعان العاشقى اتاعى ەمەس. وسىعان دەيىن ءبىرىنشى پرەزيدەنتكە ء(وزىمىزدى بىلاي قويىپ) 50-دەن استام شەتەلدىك جوعارعى ماراپاتتار بەرىلگەن بولاتىن.

ءتۇيىن

ەلباسىنىڭ ءبىر باسىنا جەتەرلىك اتاق-ابىرويى بار. تۇڭعىش پرەزيدەنت ءوز ورنىن توقاەۆقا بوساتقان كۇنى اتا زاڭىمىزدا جازىلعانداي "حالىق قاھارمانى" اتاعىن دا الدى. وسىنداي الىپ اتاقتى العان ەلباسىعا نەگە سەناتورلار "قۇرمەتتى سەناتور" دەگەن كىشكەنە عانا ماراپاتتى بەرگەلى وتىر. تۇسىنىكسىز.  نۇرسۇلتان نازارباەۆقا «قۇرمەتتى سەناتور» اتاعىن بەرۋ ماسەلەسى ەندى 30 مامىرداعى پالاتا وتىرىسىندا تالقىلانادى. ال ول جيىندا سەناتورلار ءبىراۋىزدان (ال بىزدە باسقاشا بولۋى مۇمكىن ەمەس) «قۇرمەتتى سەناتور» دەيتىن اتاقتى بەرەتىنى دە انىق سەكىلدى. سوندا نە بولدى؟  سەناتتىڭ مۇنىسى "حالىق قاھارمانى" اتانعان ەلباسىعا جاساعان قۇرمەتى مە، جوق الدە قياناتى ما؟ ۇلكەن تۇلعاعا كىشى شاپان تۋرا كەلەر مە ەكەن؟

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz