قازىر 5-6 جىلدىڭ ءجۇزى بولدى جاقىن دوسىم بىرىككەن اراب ەلىندە كاسىپكەر بولىپ ءجۇر. شارۋاسىن دوڭگەلەتىپ العان.ارابتارمەن دە ءتىل تابىسقان سىڭايلى. مەنى دە وتكەن جىلى الىپ كەتىپ، قىدىرتتى. كوپ نارسەنى كورسەتتى.

ايتايىن دەگەنىم، سول كەزدە قوناق ۇيدە جاتقانمىن.بىردە مەنىڭ بولكونعا جۋىپ ءىلىپ قويعان كيىمىم ۇشتى كۇيلى جوعالىپ كەتتى. اناۋ ايتقاندايدا ەمەس، ءبىر كيەرلەر عانا. دوسىم كەلدى. ءمان-جايدى ءبىلدى. دەرەۋ قوناق ءۇيدىڭ ديرەكتورىن شاقىرتتى. قىتاي جىگىت ەكەن.بولعان وقيعانى ايتتى.الگىنىڭ ءتۇرى بۇزىلىپ كەتتى. جالما-جان مەنىڭ قولىمنان ۇستاپ الىپ، بىردەڭەلەردى ايتىپ، جالبارىنىپ بەرسىن. قىسىلعاننان قارا تەر بولدىم. جانە ىڭعايسىز جاعدايعا قالدىم. دوسىما «قوي»دەسەم قوياتىن ەمەس. وعان بىردەڭەلەردى ايتىپ جاتىر، ايتىپ جاتىر.
-مىناۋ سەنەن كەشىرىم سۇراپ جاتىر. نە قالاسا سونى بەرەيىن، تەك مۇنى قوجايىن ەستىمەسىن دەپ تۇر.
كوزىلدىرىكتى قىتاي ديرەكتوردا جان جوق. وتە ايانىشتى حالدە. جالپ-جالپ ەتەدى مۇرنىنىڭ ۇشى قارا تەر.

-ويباي قوي! ەشتەڭەنىڭ قاجەتى جوق. قۇرىپ كەتسىن. كەشىردىم ويباي دەپ مەن الەككە ءتۇستىم. باسىن جەرگە ءيىپ قىتاي تۇر، جىلامسىراپ .ومىردە ونداي تاعزىمدى كورمەگەن سورلى باسىم، مەنىڭ دە كوڭىلىم بوساپ قويا بەردى. ءسويتىپ ونان زورعا قۇتىلعانىم بار.

مۇنىڭ ءمانىسىن سۇراعانىمدا دوسىم:
-بۇلاردىڭ ءبارى كەلىمسەكتەر، جالدانىپ جۇمىس ىستەپ، تابىس تابۋعا كەلگەندەر. بۇل جەردىڭ يەسى ارابتار. سوندىقتان بۇلار تابىستىڭ سالىعىن، سوسىن كەلىسىم بويىنشا تاپقان پايداسىنىڭ بەلگىلى ءبىر پايىزىن تولەيدى. جۇمىستارىنان ءبىر شي شىقپاۋى كەرەك.ەگەر جۇمىس بارىسىندا ءبىر كەمشىلىك كەتىپ، بىرەۋدەن شاعىم تۇسسە ءبىتتى دەي بەر. جيناعان تەرگەنىن سىپىرىپ الادى دا سول مەزەتتە ۇشاققا بيلەت الىپ مىنگىزىپ جىبەرەدى. جانە ول ەندى قايتىپ بۇل جاقتى باسپايدى.ەسەككە تەرىس مىنگىزىپ جىبەرگەن دەگەن سول شىعار؟

-ەشكىم بۇل جەردە وزىنشە بيلىك قىلا المايدى.كەلىسىلگەن كەلىسىم بويىنشا، جەرگىلىكتى ەلدىڭ زاڭىمەن عانا تىرلىك كەشەدى. ونى ايتاسىز، ۇلكەن جولدا اراب كەلە جاتقاندا كەلىمسەكتەر كولىگىن توقتادى. ول ءوتىپ كەتكەنشە قيمىلدامايدى.باسىن ءيىپ تۇرادى. جولىن كەسىپ ونان وزىپ كورسىن، سول مەزەتتە شارۋاسى تىنادى.

-كەلىمسەكتەر مەن ارابتاردىڭ قۇقىن دوسىمنان ءارى قاراي وربىتە بەرۋگە ءبىر ءتۇرلى قورىقتىم. قاتال ەكەن، كەلىمسەكتەردى ايادىم،مەن پاقىر.ايتپاقشى كەيىن «جوعالعان» كيىمدەرىمدى تاۋىپ الدىم. ءبىر اعاشتاردىڭ اراسىندا جاتىر. جەلمەن ۇشىپ تۇسكەن ەكەن،-دەيدى ساپار دەگەن تانىسىمىز بىزبەن اڭگىمە بارىسىندا.

-ارىسقۇم مۇناي كەنىشىندە ءبىزدىڭ ءبىر اسپازشى قىزعا قىتاي قول جۇمسادى. ءوزى وتا جاساتىپ «بولنيچنىيدان» كەلگەن. ءبىرشاما جىگىت شىداماي ورە تۇردىق.  جانجال توبەلەسكە ۇلاستى. بىرنەشە قىتاي تاياق جەدى. قالاعا كەلىپ پوليتسياعا شاعىمداندىق..بيلىكتەردىڭ ەسىگىن جاعالادىق . اينالىپ كەلگەندە »جۇمىستان كەتەسىڭدەر» دەدى. الدىندا ورىكپىپ تۇرعانداردىڭ ءۇنى باسەڭدەدى، ىستىق دەمدەرى باسىلدى..سونىمەن شىندىق ىزدەگەن قاتارىمىز سەلدىرەي باستاعاسىن قويدىق. بالا-شاعا بار دەگەندەي دەيدى قىزىلوردالىق اسحات.

ءيا، اراب پەن قازاق تىڭ اراسى اسپانمەن كوكتەي. بىراق اللا بايلىقتى ەكەۋىنە دە اياماي بەرە سالعان. بىرەۋى سول بايلىقتى شاشپاي توكپەي ەلىنە جاراتسا، ەكىنشىسى سول بايلىقتىڭ كىلتىن وزگەنىڭ قالتاسىن سالىپ، قارا التىننىڭ قاراقازانىنىڭ قۇلاعىن قىتاي مەن شۇرشىتكە ۇستاتىپ، وزدەرى قاسپاعىن قىرىپ، تاياعىن قوسا جەپ ءجۇر. باسقاسىن بىلاي قويعاندا اناسى ءولىپ سونى جەرلەپ كەلگەن قازاقتىڭ ءوزىن سىلتاۋ تاۋىپ جۇمىستان شىعارىپ جىبەرەدى. ويتكەنى ولار قارا قازاقتىڭ ءوزىن قارا قازاق جەك كورەتىندىگىن بىلەدى. قازاق ۇكىمەتىنىڭ ءوزى، ءوز حالقىن قادىرلەمەيتىنىن كورىپ وتىر. حالقىنىڭ مۇدەسىن قورعاپ، سولاردىڭ مۇڭىن جوقتاپ، جوعىن تۇگەندەيتىن جوعارعى پارلامەنتتەگى دەپۋتاتتاردىڭ جاعىمپاز، جارامساق،ويىنشىق قۋىرشاق ەكەندىگىن ءوزىمىز بىلگىمىز كەلمەسە دە، وزگە كەلىمسەك جاقسى بىلەدى. ەلدى وتىرىك، جەمقورلىق، كوزبوياۋشىلىق جايلاعاندىعىن كورىپ وتىر. "جامان ءۇيدىڭ يەسىن، قوناعى بيلەيدىنىڭ" كەرى.

ماسەلەن ءبىر مۇناي كەنىشىندەگى سەرىكتەستىكتى البەتتە قىتاي باسقارادى. سول ديرەكتوردىڭ ايىنا الاتىن جالاقىسى 3ميللون تەنگەدەن جوعارى ،ونىڭ ورىنباسارى/ ولدا قىتاي /قولىنا تازا 2 ميللون 200مىڭ تەنگە السا ، قازاقتا كەتكەن اكەسىنىڭ التى الاسى بار ما؟ سول وفيستە 5 قىتاي 15 قازاق جۇمىس ىستەيدى.15 ءىنىڭ جالاقىسى ءبىر قىتايدىڭ الاتىن ايلىعىنا تاتىمايدى. ولاردىڭ قۇزىرىندا تاعى دا اقتوبە، اتىراۋ، ماڭعىستاۋ بولىمشەلەرى بار. شامامەن 150-دەن 700 گە دەيىن جۇمىسشىلارى بار.
جانە جالاقى دەر ۋاقىتىندا شتاتتىق كەستەگە ساي بەرىلەدى.قىزمەت كولىكتەرى كومپانيا ەسەبىنەن. باسشىلىقتىڭ ايەلدەرىنىڭ جاعدايى دا مۇناي كەنىشىنىڭ ەسەبىنەن جاسالادى. ءار ءۇش اي سايىن ەلىنە ۇشادى.1 اي دەمالادى. جىلدىق دەمالىس مەرزىمى 3 اي دەيدى وسى سالادا ەڭبەك ەتىپ، شىندىق ءۇشىن شىرىلداپ جۇرگەن ازامات قوجاحمەت.

جالپى ايتا بەرسەڭ، جەرگىلىكتى حالىققا ەسىگى تارس جابىق مۇناي كومپانيالارى كەلىمسەكتەرىڭ اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا بولىپ تۇر. جۇمىسشىنىڭ جالاقىسى جوعارى دەگەندە 130 مىڭ تەنگە. جىلدىق سىياقىنى بيىلدان باستاپ 30 مىڭ تەڭگە ەتىپتى. /ايدى اسپانعا شىعارعانداي!/ ءوز ەلىندەگى مولشەرمەن سالىستىرعاندا قىتايلىقتاردىڭ قازاقستاندا الىپ جۇرگەن جالاقىلارى تۇندە تۇستەرىنە كىرمەيتىن ايلىق ەكەن. ونى قىتايدىڭ ءاربىر تۇرعىنى ءۇشىن بۇل تەك ارمان ەكەن. نەگە ولار بىزدە سونداي اقشانى كۇرەپ تاۋىپ وتىر؟ ارتىقشىلىعى نەدە؟ سويتسە ولار وزگە ەلدە، ەشقانداي جاعدايى جوق جەردە، وتباسىنان الىستا، ۇيىنەن جىراقتا جۇمىس ىستەيدى ەكەن. سول ەڭبەك شارتتارىنا وراي، جالاقىنى كەلىمسەكتەرگە ورىپ تولەيتىندىگىنىڭ ءمانىسى سوندا ەكەن. -2013 جىلى باس پروكۋراتۋراعا 5 پۋنكت بويىنشا شاعىم تۇسىرگەنبىز. ونىڭ ىشىندە زاڭسىز ۆيزا، جاساندى كەلىسىم شارت سياقتى بىلىقبايلار كوپ. كورەمىز، قالاي بولارىن؟،-دەيدى شاعىمدانۋشى جاق..

زاڭى بار، بىراق ورىندالمايدى. ۇكىمەتى بار، بىراق، ءۇنى شىقپايتىن. جوعارعى پالاتاسى بار، بىراق پارمەنسىز. قالاۋلىسى بار، بىراق، حالقىنا قۇلاق اسپايتىن، قاپتاپ جۇرگەن قىتايعا تاپتالىپ جاتقان جۇرتى بار قازاقيادان اسقان مەملەكەت قايدا بار ەكەن؟ايتپاقشى «قىتايدىڭ ءان ۇرانىن «ايتامىز» تۇسىنبەسەك تە،بىلمەسەك تە،كەۋدەمىزدى جۇرەككە تاقاپ، ايتەۋىر اۋىز جىبىرلاتامىز دەيدى مۇناي كەنىشىندەگى جۇمىسشىلار...

جەتكەر ءجۇسىپتىڭ facebook پاراقشاسىنان

Abai.kz