«ادام نەنى كوپ ويلاسا، تۇسىنە سول كىرەدى» دەيتىن ءبىر كەراۋىز دوسىم. سونى اۋليە مە دەپ قويامىن قازىر. سەبەبى سوڭعى ۋاقىتتارى مەنىڭ ءتۇسىم «ارلەنىپ» كەلەدى. كادىمگىدەي «ساندەنىپ» كەلەدى. عاجاپ! كورەتىنىم: كەڭ ساراي، استا – توك داستارحان، شىكىرەيگەن شەنەۋنىك. ءوزىم دە وسال ەمەسپىن. سولاردىڭ ىشىندە شالقىپ جۇرەمىن.

سىزدەرگە ءبىر قىزىق ايتايىن، ءتۇس ەكەنىن ءبىلىپ جاتسام دا كوزىمدى اشقىم كەلمەيدى – اۋ، اشقىم كەلمەيدى. ويتكەنى جۇمساق كرەسلو مەن بۋدا-بۋدا اقشا كوزىمدى اشقان مەزەتتە - اق مەنى «تاستاپ» كەتەتىنىن جاقسى بىلەمىن. مۇمكىندىكتى پايدالانىپ قالعىم كەلىپ قانشا تىراشتانسام دا، جايشىلىقتا، قيسايا كەتسەم جۇمىلا كەتەتىن بادىراق كوزىم، جارىق الەمدى كورگىسى كەلىپ «قۇشتارلىعى» ويانا كەتەدى. وعان مەنىڭ جىنىم قوزادى. ماعان سالسا مىنا دۇنيەنىڭ «ءتۇرىن» كورگىم كەلمەيدى. وكپەلىمىن.

سونىمەن ايتقىم كەلگەنى: سوڭعى كەزدەگى تۇستەرىم ءۇندى مەن كارىس سەريالدارى سەكىلدى شۇباتىلىپ جاتپايدى، ناق پا ناق، ءدال مە ءدال! سەنسەڭىزدەر، بۇل تۇستەرىم ماعان كادىمگىدەي ءۇمىت سىيلاپ، جىگەرىمدى جانىپ، مۇگەدەك بولىپ قالعان «ارمانىمدى» اياعىنان تىك تۇرعىزا باستادى. ءتفا-ءتفا! باياعىدا كىم كورىنگەن، بولماشى نارسەلەر تۇسىمە كىرىپ مازامدى الاتىن. ولاردان قاتتى شارشايتىن ەدىم. ءتىپتى تورۋىلداپ مي قىرتىسىنان شىقپاعاسىن، ءتۇستى جاقسى جوريدى-اۋ دەگەندەردەن سىر تارتسام، ءبازبىر شەنەۋنىكتەر ءتارىزدى، ءبىرىنىڭ اۋزىنا ءبىرى تۇكىرىپ قويعانداي: «ويباي، كەلەشەگىڭ جارقىن، بولاشاعىڭ كەرەمەت، سەنى ۇلكەن قۋانىش كۇتىپ تۇر، شىدا – شىدا!» دەپ اقشامدى قاقشىپ الىپ، ارقامنان قاعىپ-قاعىپ شىعارىپ سالادى. مەن بايعۇس سول كەرەمەت كۇندەرىن قانشاما كۇتتىم؟! «ءتۇس تۇلكىنىڭ بوعى» دەپ ءوزىمدى - ءوزىم جۇباتقان كۇندەرىمدە ەسىمدە. بىراق جەتىسپەۋشىلىك، كەدەيشىلىك قىر سوڭىمنان قالماي قويدى. سوڭعى كەزدەگى قىمباتشىلىق ءتىپتى ەسەڭگىرەتىپ جىبەردى...ايلىعىم شايلىعىما ءسۇت قاتۋعا جاراماي قالدى....

ءسويتىپ جۇرگەندە، «ءيتتىڭ يەسى بولسا، ءبورىنىڭ ءتاڭىرىسى بار» دەگەن راس بولىپ شىقتى. كەرەمەت تۇستەر كورە باستادىم. بۇگىنگى تەلەارنالار سەكىلدى ءبىرىن-ءبىرى قايتالاۋ اتىمەن جوق... ءانشى – ءبيشى، جۇلدىز - قۇندىز دەگەندى مۇلدە كورمەيمىن. بەيپىلاۋىز جۋرناليست، جالاڭاشتانعان بيكەشتەر دە مەنەن اۋلاق. ونى ايتاسىز، بەيكۇنا قازاقتاردى باۋراپ العان شەتەلدىك تەلەسەريالدار، مەنىڭ ءتۇسىمنىڭ قاسىندا ءجىپ ەسە الماي قالدى. كورەتىنىم: تىڭ، سونى تۇستەر... ەڭ باستى كەيىپكەر ءوزىم...

...بىردە قارنىم شەرتيىپ، بۇعاعىم بۇلتيىپ، ساۋساقتارىم بىرتيىپ، سەمىزدىكتەن تىڭقيىپ ات شاپتىرىم وفيستە مينيستر بولىپ شىرەنىپ وتىرامىن. ماڭايىم قۇرداي جورعالاعان نوكەرلەر. ءبارى اۋزىما تەلمىرىپ قارايدى. كەدەيلىكتىڭ ءدامىن ءبىر ادامداي تاتقان جانمىن عوي، «حالىقتىڭ تۇرمىسى قالاي؟ قىمباتشىلىق بەلەڭ الىپ كەتكەن جوق پا؟ باقىلاڭدار! قاداعالاڭدار!» دەپ ايتقىم كەلەدى، بىراق، سەمىزدىكتىڭ سالدارى ما، ءۇنىم شىقپايدى. ءوزىم توق بولعاسىن، ماعان قوعامدا ءبارى باي، شات-شادىمان تىرشىلىك كەشىپ جاتقانداي كۇيگە تۇسەمىن. «قاتتى ايتىپ بىرەۋلەردى وكپەلەتىپ الامىن با» دەپ جانە قورقامىن. جۇمساق كرەسلونى تاعى قيمايمىن. وسى مەن نەگە جاماندىق شاقىرىپ وتىرمىن دەپ، ءوزىمدى كۇستانالاپ جاتىپ ويانىپ كەتەمىن. ويانا سالا بارماعىمدى تىستەپ، الگى جاساعان قىلىعىما وكىنەمىن كەلىپ...

ەندى بىردە ايلىعى جوعارى دەپۋتات بولىپ ماجىلىستە جۇرەمىن. ءاي، ول جەردە جۇرگەن كەيبىر مىرزالارعا وكپەم قارا قازانداي ەدى عوي، نەسىن جاسىرايىن. «شىركىن، مەن دەپۋتات بولسام، بۇيتەر ەدىم، سۇيتەر ەدىم» دەپ تالاي مارتە سىناعانىم بار. ەندى مىنە، ءساتى كەلىپ تۇرعاندا، قوعامداعى جوعارىعا بەيمالىم جايتتاردى كوتەرەتىن ءسات تۋعانىن سەزەمىن. بىراق، بەيمالىم ءبىر كۇش، كەرى تارتىپ، باياعى باتىرلىقتىڭ ءبىرى قالماي تىم-تىراقاي قاشا جونەلەدى. اقىرىندا سابىرلى، ءتوزىمدى بولۋعا تىرىسامىن.

مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ جاناشىرى بولىپ، «قازاق ءتىلى ءۇشىن جان قۇربان!» دەپ جۇرگەن باسىم، كەيدە دەپۋتاتتىق ساۋالدى وزگەلەر تۇسىنبەي قالماسىن دەپ رەسمي تىلدە جولداپ جىبەرەمىن. مۇنشا قورقاق، سۋ جۇرەك بولارمىن با؟ ءتىپتى كولەڭكەمنەن قورقاتىن جاعدايعا جەتتىم. الدە دەپۋتاتتىق مانداتتىڭ ءبىر بالەسى بار ما؟

زاڭ جوباسىنىڭ كەيبىر تارماقتارىن جۇرەگىم قالاماي تۇرسا دا، داۋىسقا سالىپ جىبەرگەندە، قارسى تاراپتى قولداپ تۇرعانىمدى كورىپ، تاڭ – تاماشا بولامىن. باسىمدى شايقاپ جاتىپ ويانىپ كەتەمىن. ويانا سالا ءوزىمدى جەردەن الىپ، كورگە سالامىن...

كورگەن عاجاپ تۇستەرىمنىڭ ءبىرى وبلىس اكىمى بولىپ جۇرگەن كەزىم. پاي-پاي-پاي! اق دەگەنىم العىس، قارا دەگەنىم قارعىس! ولاردىڭ تالاي بىلىعى مەن شىلىعىن، كەمشىلىگى مەن جەتىستىگىن بىلەتىن قارا حالىقتىڭ وكىلى بولعاندىقتان، ونداي ىستەردەن اۋلاق بولۋدى كوزدەپ، وزىمە - ءوزىم سىن كوزىمەن قاراپ قويامىن. ايتسە دە، مەملەكەتتىڭ قارجىسىنا سالىنعان نىسانداردى ءوز ايلىعىما سالدىرعانداي لەنتاسىن كەسىپ، ەل نازارى تۇسەتىن، ەلباسى قاتىساتىن ءىرى ءوندىرىس ورىندارىن ايتۋلى مەرەكەلەردىڭ تۇسىندا جارنامالاعاندى جانىم قالاپ تۇراتىنىن جاسىرعىم كەلمەيدى. اراگىدىك ايتىس ۇيىمداستىرىپ، ماقتاۋ ءسوز ەستىگىم كەلىپ تۇراتىنىن قايتەرسىڭ! باياعى بويىمداعى وجەتتىك، حالىققا، جۇرتقا دەگەن اياۋشىلىق قايدا كەتكەنىن بىلمەي اڭ – تاڭ بولىپ ويانامىن.... ويانعاسىن، جاۋ كەتكەسىن قىلىشتى تەزەككە شاپقاننىڭ حالىنە تۇسەمىن...
كۇندە كورەتىنىم وسى تەكتەس تۇستەر. قالانىڭ ءبىر شەتىندە التى بالاممەن ءۇي جالداپ جۇرگەن باسىم، كوزىم ءىلىنىپ كەتسە كوپ قاباتتى كوتەدجدىڭ باسپالداعىنان ءتۇسىپ كەلە جاتامىن كەيدە. سونداي ساتتەردە جاپىرايعان تام ۇيلەردىڭ سۇلبالارىن كوزىم شالىپ قالاتىنى بار. «ءاي، مىناداي، جەركەپەلەردە دە كورتىشقان قۇساپ كەي ادامدار پاتەر جالداپ تۇرىپ جاتىر ما؟ گۇلدەنگەن زاماندا بۇلارى نەسى؟» دەپ قالىڭ ويعا كەتەتىنىمدى قايتەرسىڭ. سوسىن بىلاي شىعا بەرە: «الگى كورگەندەرىم ەلەس بولار، جەرىنىڭ استى مەن ءۇستى بايلىققا تولى ەلىمىزدە وعان جول جوق!» دەپ ءوزىمدى – ءوزىم جۇباتىپ جاتىپ ويانىپ كەتەمىن. ويانا سالا ءوزىم جالداپ تۇرىپ جاتقان ءۇيدىڭ سۇرقىنان شوشىپ كوزىمدى جۇما قويامىن....

ناعاشىباي قابىلبەك

"قازاقستان ءداۋىرى" گازەتى

Abai.kz