ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ العاشقى جارتىجىلدىعىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مال شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى كورسەتكىش وتكەن جىلدىڭ وسى ۋاقىتىمەن سالىستىرعاندا بىردەن 10,5%-عا ارتتى. باسقا سالالاردىڭ 50 پايىزى ءوسىمىن مىنا كورسەتكىشتىڭ تىم قۇرىعاندا جارتىسىنا جەتكىزسە قازاقستان ەكونوميكاسى  قارىشتار ەدى، ال ۇكىمەت ۇجىمدىق ەڭبەك ەرى اتانار ەدى! نەگىزى، جاڭا اۋىلشارۋاشىلىعى ءمينيسترى ساپارحان وماروۆتىڭ ۇكىمەت وتىرىسىنداعى ەسەبىنە قاراساق، جاعداي ءبىرشاما سەنىم ۇيالاتادى. سيىر ەتىن ءوندىرۋ بويىنشا 2018 جىلدىڭ قورىتىندىسىنا سايكەس ىشكى تۇتىنۋ 98%-عا جەتتى، ال ەكسپورتقا 19,9 مىڭ توننا شىعارامىز. قوي ەتىن ەكسپورتتاۋ 3 مىڭ توننانى قۇرايدى. دوڭىز ەتىنىڭ ەكسپورتى دا قاناعاتتانارلىق – 400 توننانى قۇراپ وتىر.

باستىسى ادامدى قاناتتاندىراتىن بولاشاققا جوسپار ەمەس پە.

ەت وندىرۋدەگى مالشارۋاشىلىعى دامۋىنىڭ ۇزاقمەرزىمدى باعدارلاماسى 10 جىلدا ەت كومبيناتى مەن جەم-ءشوپ الاڭى بار كووپەراتسيالاردا جۇمىس ىستەيتىن 80 مىڭ وتباسىلىق شارۋاشىلىق قۇرۋدى جوسپارلاپ وتىر.

ءسۇت وندىرۋدەگى مالشارۋاشىلىعىنىڭ ۇزاقمەرزىمدى باعدارلاماسى ءسۇت ءوندىرۋدى 1 ملن تونناعا دەيىن جەتكىزۋدى جوسپارلاعان. قۇس شارۋاشىلىعىن دامىتۋ باعارلاماسى ءونىمنىڭ ءوسۋىن ءۇش ەسەدەن ارتىق قىلۋدى قاراستىرىپ جاتىر. دوڭىز شارۋاشىلىعىن دامىتۋ باعدارلاماسى بويىنشا ءونىم ەكى ەسەگە دەيىن وسەدى دەپ جوسپارلانۋدا. مىنە، بۇل مينيسترءدىڭ ەسەبىنەن كورسەتىلگەن دەرەكتەر.

الەۋمەتتىك جەلىلەردە قازىرگى اۋىلشارۋاشىلىعى ءمينيسترى, باسقاشا ايتقاندا “جايانشەيىن رەسمي عانا” وتىر، ۇزاق مەرزىمدى جوسپارلار وعان دەيىن بەكىتىلىپ قويعان,كوپتەگەن مەملەكەتتىك قاراجات ەسەبى جوسپار بويىنشا, ەندىگى ءمينيستردىڭ جۇمىسى اقشا اعىمىن ءوز جونىمەن تاراتۋعا كەدەرگى كەلتىرمەۋ دەپ ايتىپ جاتىر. ءتىپتى ولاي بولسا دا، ەگەر اقشا ناقتى ىسكە جۇمسالىپ جاتسا وندا راسىمەن دە كەدەرگى كەلتىرمەگەن ءجون.

اقشا قوماقتى. مىسالى بيىلعى جىلى رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 429 ملرد تەڭگە قاراستىرىلىپ وتىر. بىزدەگى اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ كولەمى 4,5 ترلنتەڭگە, ياعني ءبىزدىڭ دۇكەن سورەلەرىندەگى ونەركاسىپتىك تاۋارلار باعاسىنىڭ ءار ءبىر ونىنشى تەڭگەءسى مەملەكەتتىك (ءبىزدىڭ, ياعني سالىقتولەۋشىلەردىڭ ەسەبىنەن) دوتاتسيا.

وپتيميستىك باعىتىمىزدان اينىمايىق. ستراتەگييالىق تۇرعىدا ەت وندىرىسىنە كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ جانە ەكسپورتقا شىعارۋدى كوزدەۋ وتە دۇرىس قادام. ءتۇسىندءىرەتىن بولساق،قازىر الەمدىك نارىقتا كەز كەلگەن تاۋاردى كەز كەلگەن كولەمدە شىعارۋعا ەش كەدەرگى جوق، تاۋاردى وتكىزۋمەن پروبلەما بار. سوندىقتان بارلىق دامىعان ەلدەر ءوز وندىرۋشىلەرىن بارىنشا قورعايدى, ال وزىنىكى ەمەستەردەن تابيعاتىنان جوق دۇنيەنى عانا كىرگىزەدى. مىسالى, قازاقستاننىڭ مۇنايى, قارا جانە ءتۇستى مەتاللدار جانە شيكى ۋران.سونداي-اق وڭدەلمەگەن استىق. مىسالعا, ءدال وسىلاي وزبەك اعايىندار بىزدەن ۇن ەمەس، بيداي ساتىپ الادى, سەبەبى ۇن تارتاتىن كۇشتى قۇرىلعىلار ولاردىڭ وزدەرىندە دە بەر.

شىندىعىنا كەلسەك، جوسپاردىڭ اۋقىمدىلىعىنا قاراماستان مەتاللۋرگيا مەن ماشيناجاساۋ سالاسىندا شيكىزات ەمەس ەكسپورتتى جولعا سالۋ مۇمكىندىگىمىز اۋىلشارۋاشىلىعى ءونىمى بويىنشا عانا بار. تەحنولوگيالىق وڭدەۋدە مال ءوسىرۋ وسىمدىك وسىرۋدەن كەيىنگى ەكىنشى ورىندا. ەت عانا ەمەس، ەت ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋدى جلعا قويساق ءتىپتى تاماشا بولار ەدى.

ال ەندى ستاتيستيكاعا نازار اۋدارساق، بيىلعى جىلدىڭ قاڭتارى مەن مامىرى ارالىعىندا شەتەلگە جىبەرىلگەن ەت 7,6 مىڭ توننا, ال ەلگە كىرگىزىلگەنى 65,3 مىڭ توننا،ياعني توعىز ەسە كوپ! بالعىن سيىر ەتىنىڭى بالانسى شامامەن مىنانداي – 1,5 مىڭ تونناشىعارىپ، 1,2 مىڭ توننا كىرگىزءىلگەن, ال مۇزداتىلعان (جەردىڭ ءبىر تۇكپىرىنەن كەلىپ جاتقان) ەت ونىمدەرى 4,9 مىڭ توننا، ال شەتەلگە كەتىپ جاتقانى بار-جوعى 0,2 مىڭ توننا ەكەن. جىلقى ەتىءمىزدى وزىمىز عانا جەيدى ەكەنبىز (قازاقپىز عوي!), الايدا شەتەلدەن كەلىپ جاتقان جىلقى ەتى 832 توننا (مۇنىمىز قالاي، قازاقتار?).

ەكسپورت پەن يمپورتتا ستاتيستيكالىق ايىرماشىلىق قۇس ەتىندە ءتىپتى الشاقتىقبايقالادى: ەكسپورتقا شىققان قۇس ەتى 4,7 مىڭ توننا بولسا, يمپورت 57,7 مىڭ توننانى قۇرايدى.

ال ەندى اقشاعا شاققاندا قانشا بولادى ەكەنىنە كەلەر بولساق، ەت ەكسپورتى قازاقستانعا 20,6 ملن دوللار قاراجات اكەلسە, يمپورت قالتامىزدان 66,9 ملن. دوللاردى قاعىپ كەتكەن.

ەتتەن جاسالعان ونىمدەر تۋرالى ايتار بولساق، – شۇجىق, سوسيسكالار, قاقتالعان ەت, كونسەرۆىلەنگەن ەتتى شەت مەملەكەتتەرگە 1,6 مىڭ توننا ساتىپ, 17,4 مىڭ توننا ساتىپ الدىق. بۇدان داستارحانىمىزداعى نەگىزگى ەت ونىمدەرى وزىمىزدىكى ەمەس ەكەنىن كورەمىز.سايكەسىنشە 2,7 ملن دوللار كىرىس, 36,2 ملن دوللار شىعىن – بۇل بىرەۋدەن العان ازىق-ءتۇلىككە تولەگەن قاراجاتىمىز.

مينيسترگە سۇراق: ەگەر مىڭداعان توننا مۇزداتىلعان سيىر ەتى يمپورتتالاتىن بولساقايداعى 98% قامتاماسىز ەتۋ? بۇل قازاقستاندىقتاردىڭ داستارحانىنا ەمەس، اشەيىن كونسەرۆىلەرگە دەگەن تۇسىنىكتەمەنى قالاي ۇعىنامىز? قازاقستاننىڭ شۇجىعى ارگەنتينانىڭ ەتىنەن جاقسى دايىندالا ما?

ءبىرتۇرلى ەكەن: ەلدە قايتا وڭدەۋگە ەت تاپشى, مۇنداي ەت وڭدەۋگە ءۇزىلدى-كەسىلدى ەت جەتپەيدى, سوندىقتان يمپورت ەتتەر اكەلۋگە تۋرا كەلەدى. ەسەسىنە مىنانداي ديسبالانستىزبەگى بۇرىننان بار جانە ەت ەكسپورتىندا قارقىندى دامۋعا نەشە مارتە ۋادە بەردى.

ەسكە سالايىن, قارقىندى دامۋ باعدارلاماسى سوناۋ 2011 جىلى قابىلدانعان. 2016 جىلعا دەيىن ەكسپورتتى 60 مىڭ تونناعا جەتكىزەمىز، 2020 جىلعا قاراي 180 مىڭ تاننا بولادى دەلىنگەن. ءتيىستى اقشا دا ءبولىندى, بۇزاۋلاردى ۇشاقپەن تاسىمالداعاندارىن بارلىق ەل كوردى. ناتيجە: 2016 جىلى ەكسپورت 12 مىڭ توننادان از, ياعني بەس ەسە از, ال2019 جىلى 180 مىڭ توننانىڭ ورنىنا بەس ايدا سىيىر ەتىن ەكسپورتتاۋ 1,7 مىڭتوننانى قۇراپ وتىر. اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگىءنىڭ سوزىنشە 20 –ما، الدە ءتىپتى 25مىڭ توننا ما… سەنەيىك. بىراق مۇنداي “رەكورد” جاي عانا ۋادە ەتىلگەن ەمەس، قوماقتى قارجىلاندىرىلعان جوسپاردان جەتى ەسە از.

مۇنداي اۋقىمدى الشاقتىق كەرى اسەرىن تيگىزبەدى مە? جوق، ارينە، بىزدە ونداي بولمايدى! وتكەن جىلى مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ جاڭا سالالىق باعدارلاماسى شىقتى, وندا ەكى جاڭالىق بار; بىرىنشىدەن, الدىڭعى ناتيجە ساتسىزدىك ەمەس, “مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ نەگىزىن قالىپتاستىرۋ”. ەكىنشىدەن, ەشقانداي قارقىندى ساندار ەندى جوق. كەمىمەيتىن مەملەكەتتىك قارجىلاندىرۋدىڭ ەسەبىنەن بۇيىرتقانى بولادى.

تاعى ءبىر جاڭا يدەولوگييالىق مازمۇن: قابىلدانعان مودەل كوشپەندىلەر داستۇرىنە نەگىزدەلگەن – ءدال وسىلاي جازىلعان. بارلىق مەملەكەتتىك سۋبسيديانى العاندا مۇنشا كوشپەندى تابىلار ما ەكەن – بۇل ءبىر داۋ تۋعىزاتىن سۇراق. داۋسىز باسقا نارسە بار:مەملەكەتتىك قولداۋ ناقتى ىستەرگە جۇمسالۋى كەرەك, قۇرعاق ۋادە مەن وزگەلەردىڭ ەمەس وندىرۋشىلەر مەن تۇتىنۋشىلاردىڭ مۇددەسىنە جۇمىس ىستەۋ كەرەك.

ەت ەكسپورتىنان ازىرگە قازاقتىڭ تانىمال داڭعازالىعىن عانا كورىپ وتىرمىز. ءوءزىمىز قارىزعا الامىز, ەسەسىنە كورشىلەر تاڭداي قاقسىن! ونىڭ ۇستىنە قىزىققان ادامدارعا داڭعازالىق ءتيىمدى, سەبەبى مەملەكەت سۋبسيديا بولگەن ەكسپورت مىسالعا قىتاي ساتىپ الۋشىسىنا ارزانداتىپ بەرەدى, سونداي-اق جەتكىزۋشىنىڭ قالتاسىن دا قامپيتادى.

ەندى ەتتەن باسقا دا ماسەلەلەرگە كوشەيىك. قازىر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىقازاقستاندا جينالعاندى دا، شەتەلدىڭ دە اۋىلشارۋاشىلىق تەحنيكاسىن بىردەيسۋبسيدييالايدى. ونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ كوپ بولىگى شەتەلگە كەتىپ جاتىر.ونىڭ ىشىندەگى ەڭ ەليتالىسى ەت وداعى – اگرووندىرىستىك كومپلەكستىڭ اقساۋساقتارى دەۋگە بولادى، ولاردى مۇنداي ءتارتىپ اشىقتان اشىق قورعايدى. ول ۋتيليزاتسيالىق جيناقتاۋدى ەنگىزۋگە بايلانىستى وپپوزيتسيانى باسقارادى عوي, بۇل تاعى دا ۇلتتىق ماشينا جاساۋعا اشىق قارسىلىق. جانە وسىنىڭ ءبارى مەملەكەتىڭ قولداۋىمەن. مىنە وسىلاي بىزگە ەتىن جەپ، سۇيەگىن بەرىپ وتىر.

پيوتر سۆويك

"ۆرەميا" گازەتى

ماقالا ورىس تىلىنەن اۋدارىلدى