بۇگىن نۇر-سۇلتاندا (استانادا) بۇرىنعى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ  «نازارباەۆتىڭ يادرولىق قارۋسىز الەم ءۇشىن سىيلىعىن»  تاپسىردى.

«نازارباەۆ سىيلىعىن» تابىستاۋ راسىمىنە ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى باستاپ، قازاقستاننىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن ۇكىمەت باسشىسى اسقار ماميندەر قوشتاپ، بىرقاتار شەتەلدىك ديپميسسيا وكىلدەرى كەلىپ قاتىستى.

2016 جىلدىڭ ساۋىرىندە ۆاشينگتوندا ۇلكەن جيىن وتكەن. ول – يادرولىق قاۋىپسىزدىك ءسامميتى ەدى. سول ءبىر القا-قوتان جيىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءسوز سويلەگەن. ول كەزدە نازارباەۆ قازاقستاننىڭ پرەزيدەنتى ەدى. «الەم. XXI عاسىر» دەيتۇعىن مانيفەست جاريالاعان. سول مانيفەستىڭ مازمۇنىنا ساي جاڭاعى «نازارباەۆ سىيلىعى» تاعايىندالعان.

سىيلىق كىمدەرگە بەرىلەدى؟ سىيلىق – وڭىرلىك تۇراقتىلىقتى، الەمدىك قاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتۋگە ۇلەس قوسقان، سوعىسقا، تەرروريزمگە، جاپپاي قىرىپ-جويۋ قارۋلارىن تاراتۋعا قارسى جانە كەدەيشىلىكتى جويۋعا اجەپتاۋىر ەڭبەك سىڭىرگەن ادامدارعا بەرىلەدى.

(سۋرەتتە قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى ن. نازارباەۆ پەن يوردانيا كورولى ابداللا ەكىنشى)

ال «نازارباەۆ سىيلىعىنىڭ» العاشقى يەگەرى – يوردانيا كورولى ەكىنشى ابداللا بولعان ەدى. سىيلىق 2016 جىلى قاراشادا، استانادا تابىستالعان.

يوردانيا كورولىنە بۇل سىيلىق 1,5 ميلليون سيريالىق بوسقىندى قابىلداعانى ءۇشىن، تاياۋ شىعىستا تۇراقتىلىق پەن بەيبىتشىلىك ورناتۋ جولىنداعى جىگەرى ءۇشىن، باتىلدىعى مەن كۇرەسكەرلىگى ءۇشىن، الەمدىك بەيبىتشىلىككە قوسقان ۇلەسى ءۇشىن بەرىلگەن.

ال بيىل «نازارباەۆ سىيلىعى» ەكى ادامعا بەرىلىپتى. ونىڭ ءبىرىنشىسى – يۋكيا امونو بولسا، ەكىنشىسى – لاسسينا زەربو.

(سۋرەتتە يۋكيا امونو)

يۋكيا امونو ماگاتە-ءنىڭ باس ديرەكتورى بولعان. جاپون ديپلوماتى بيىل 72 جاسىنا قاراعان شاعىندا دۇنيە سالىپتى. ول يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋعا، كەرىسىنشە يادرولىق اتوم ەنەرگياسىن بەيبىت ماقساتتا پايدالانۋ، از بايىتىلعان ۋران بانكىن قۇرۋ يدەيالارىنا ەداۋىر ۇلەس قوسقان، يراننىڭ يادرولىق پروبلەماسىن شەشۋ ىسىنە بەلسەندى ارالاسقان ادام ەكەن. سول ەڭبەگى ءۇشىن وعان «نازارباەۆ سىيلىعى» بەرىلگەن.

(سۋرەتتە لاسسينا زەربو)

ال لاسسينا زەربوعا يادرولىق سىناقتار جۇرگىزۋدە جالپىعا بىردەي تىيىم سالۋ تۋرالى شارتتى مونيتورينگ جاساۋ، سول بويىنشا حالىقارالىق جەلىنى قۇرۋ ىسىنە، وسى باعىتتا جاستار توبىن قۇرۋ ىسىنە باستاماشى بولىپ، ۇلەس قوسقانى ءۇشىن بەرىلگەن ەكەن.

سول ءۇشىن استاناعا لاسسينا زەربو مەن مارقۇم يۋكيا امونونىڭ جۇبايى كەلىپتى. بۇل ەكى ادامعا سىيلىقتى بۇگىن نۇرسۇلتان نازارباەۆ تاپسىردى.

(سۋرەتتە سىيلىق الىپ تۇرعان يۋكيا امونونىڭ جۇبايى مەن باۋىرى)

(سۋرەتتە سىيلىق الىپ تۇرعان لاسسينا زەربو)

ايتا كەتەيىك، 29 تامىز - حالىقارالىق يادرولىق سىناقتارعا قارسى كۇن. «نازارباەۆ سىيلىعىن» تابىستاۋ ءراسىمى دە وسى ءبىر داتاعا ءدوپ كەلىپتى. ءتىپتى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتتەريش تە بەينە ۇندەۋ جولداپ، يادروسىز الەم يدەياسى جولىنداعى نازارباەۆتىڭ ەڭبەگىنە ەرەكشە توقتالىپتى.

(سۋرەتتە بۇۇ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتتەريش)

«حالىقارالىق يادرولىق سىناقتارعا قارسى كۇنگە وراي وتكىزىلىپ وتىرعان وسىناۋ سالتاناتتى شارادا ءسوز سويلەۋ مەن ءۇشىن زور مارتەبە. يادرولىق سىناقتاردى قوسا العاندا يادرولىق قارۋدان ازات الەم بۇۇ-نىڭ قارۋسىزدانۋ سالاسىنداعى جوعارى باسىمدىعى بولىپ قالماق. قازاقستان وسىناۋ ۇمتىلىستا ءبىزدىڭ سەنىمدى ارىپتەسىمىز بولدى جانە بولىپ قالا دا بەرەدى. بۇرىنعى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتى وسى ىستەگى تاباندىلىعى جانە اتالعان سىيلىقتى بەكىتكەنى ءۇشىن العىسىمدى بىلدىرەمىن»، دەپتى بۇۇ باس حاتشىسى.

ال، قر پرەزيدەنتىنىڭ تەلەراديو كەشەنى وسى كۇنگە ارنالعان بەينەروليك جاريالادى.  وندا «يادرولىق قارۋسىز الەمنىڭ بەسىگى» دەرەكتى ءفيلمىنىڭ ءۇزىندىسى كورسەتىلگەن.

«قازاقستان الەمدەگى ءتورتىنشى يادرولىق ارسەنالدان ءوز ەركىمەن باس تارتىپ، يادرولىق قارۋسىز الەمنىڭ جاقتاۋشىسى بولدى. مۇنى بۇگىن ءبىز ماقتانىشپەن ايتا الامىز. بۇل انتيادرولىق مەرەكەنى بۇۇ ءبىزدىڭ ەلدىڭ باستاماسىمەن بەكىتتى. ءبىزدىڭ مۇراعاتتالعان ۆيدەودا «يادرولىق قارۋسىز الەمنىڭ بەسىگى» دەرەكتى ءفيلمىنىڭ ءۇزىندىسى كورسەتىلگەن»، دەيدى اتالعان بەينەروليكتە.

وسى تۇستا ايتا كەتەيىك، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى الەمدە بەيبىتشىلىك ورناتۋ جولىنداعى ەڭبەگى ءۇشىن بىرنەشە مارتە نوبەل سىيلىعىنا ۇسىنىلعان بولاتىن.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ نوبەلگە جەتى مارتە ۇسىنىلعان

2006 جىل. قازاقستاننىڭ حالىقتار اسسامبلەياسى، پاكىستان تەولوگتارى مەن اقش كونگرەسسمەنى نۇرسۇلتان نازارباەۆتى «بەيبىتشىلىك پەن حالىقتار دوستىعىن نىعايتۋعا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن» نوبەلگە ۇسىنعان. ول جىلى سىيلىقتى كەدەيلەرگە ارنالعان بانك اشىپ، مىڭداعان ادامدى اشتىقتان امان الىپ قالعانى ءۇشىن بانگلادەش ەكونوميسى مۇحاممەد يۋنۋس العان.

ونان سوڭ 2008 جىل. بۇل جولى اقش-تىڭ ەكى بىردەي كونگرەسسمەنى ءدال وسى يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ جولىنداعى يدەياسى مەن جۇمىسى ءۇشىن نازارباەۆتى نازارباەۆتى نوبەل سىيلىعىنا ۇسىنعان. بىراق، سىيلىق فين ديپلوماتى مارتتي احتيسااريگە بۇيىرعان.

2009 جىلى شەشەن بالالار ءۇيى نوبەلگە ۇسىنعان. ال سىيلىقتى اقش-تىڭ العاشقى قارا ءناسىلدى پرەزيدەنتى باراك وباما العان.

2010 جىلى حالىقارالىق تۇركى ەلدەرى اسسامبلەياسى مەن تۇرىك ءجۋرناليسى نازارباەۆتى قايتادان نوبەلگە ۇسىنىپتى. سەمەي يادرولىق پوليگونىن جاپقانى ءۇشىن. الايدا نوبەل سىيلىعىن قىتاي ديسسيدەنتى ليۋ سياوبو العان.

2011 جىل. بۇل جولى نۇرسۇلتان نازارباەۆتى نوبەلگە ۇسىنعاندار كوپ بولعان. نورۆەگيانىڭ نوبەل سىيلىعى جونىندەگى وكىلى، قىرعىز پارلامەنتى، شەشەن-ينگۋش مادەني ورتالىعى مەن «اق وردا» قوزعالىسى «يادرولىق قارۋدان باستارۋ مەن بەيبىتشىلىك ورناتۋ جولىنداعى ەڭبەگى ءۇشىن» الگى ءبىر ايدىك ماراپاتقا قايتا ۇسىنعان. بۇل جولى سىيلىقتى دەموكراتيالىق جولمەن، ەلدە ۇلكەن وزگەرىس جاساۋ ارقىلى ليبەريا پرەزيدەنتى اتانعان ەللەن جونسون-سەرليف, سول ەلدىڭ قوعام قايراتكەرى لەيما گبوۆي مەن يەمەننىڭ وپپوزيتسيا ليدەرى تاۆاكۋل كارمان دەيتىن ءۇش ايەل ءوزارا بولىسكە سالعان.

2012 جىل. استانادا وتكەن «يادرولىق قارۋسىزداندىرۋ» تۋرالى حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا كانادانىڭ بۇۇ-داعى وكىلى دۋگلاس روش، اقش كونگرەسسمەنى ەني فالەوماۆاەگا مەن جاپونيا پارلامەنتىنىڭ دەپۋتاتى حيرويۋكي مورياما ۇسىنعان. الايدا نوبەل سىيلىعى ەۋرووداققا بەرىلگەن.

2017 جىل. بازەل بەيبىتشىلىك كەڭەسى، بەيبىتشىلىك عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى الين ۆارە نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن «اتوم» جوباسىنىڭ قۇرمەتتى ەلشىسى، سۋرەتشى كارىپبەك كۇيىكوۆتى نوبەل سىيلىعىنا ۇسىنعان. بۇل جولى سىيلىقتى جەنەۆاداعى حالىقارالىق يادرولىق قارۋعا قارسى كومپانيا الدى.

تاقىرىپقا تۇزدىق رەتىندە ايتا كەتەيىك، قازىرگى كۇنگە دەيىن بەيبىتشىلىك جونىندەگى نوبەل سىيلىعى 26 مەملەكەتتىڭ باسشىسىنا عانا بەرىلىپتى. ولاردىڭ قاتارىندا اقش پرەزيدەنتتەرى تەودور رۋزۆەلت، ۆۋدرو ۆيلسون، دجيممي كارتەر، باراك وباما، كسرو پرەزيدەنتى ميحايل گوربوچەۆ، يزرايل پرەزيدەنتى شيمون پەرەس، پولشا پرەزيدەنتى لەح ۆالەنسا، وار پرەزيدەنتى نەلسون ماندەلا، گەرمانيا كانتسلەرى ۆيللي براندت،  ميانما كوسەمى اۋن سان سۋ چجي، پالەستينانى ازات ەتۋ قوزعالىسىنىڭ ليدەرى ياسىر ارافات ت.ب. بار.

Abai.kz