قازىر ەلىمىزدە كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋعا جان-جاقتى جاعدايلار جاسالعان. بۇل – ەلباسى، قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسىنىڭ ءتورتىنشى باعىتىندا ايقىن ايتىلعان بولاتىن. وسى باعىت نەگىزىندە قازىر كاسىپكەرلىكپەن اينالىساتىن ايەلدەردىڭ سانى ارتقان.

جالپى، بۇگىنگى تاڭدا قوعامنىڭ ءار سالاسىندا نازىك جاندىلاردىڭ ۇلەسى ارتىپ كەلە جاتقانى راس. ماسەلەن، ەلىمىزدەگى ەڭ ىرگەلى “نۇروتان” ساياسي پارتياسىنىڭ 56 % ءىن ايەل ادامدار قۇرايدى. ال، جالپى باسشىلىق قىزمەتتە جۇرگەن ءار سالاداعى نازىك جاندىلاردىڭ ۇلەسى جىل وتكەن سايىن ارتىپ كەلەدى. ماسەلەن، بۇگىندە مەملەكەتكە الاقان جايماي، ءوز كاسىبىن دوڭگەلەتىپ جۇرگەن ايەلدەر بارشىلىق. نازىك جاندىلار ءۇشىن مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ سالاسى، مەيرامحانا بيزنەسى تاعى باسقا سالالار ءوز كاسىبىن جۇرگىزۋگە قولايلى ەكەن.

سول سالالاردىڭ ءبىرىن ءوز كاسىبىنە اينالدىرعانداردىڭ ءبىرى – اسەل راحىمجانوۆا. ول بىرىنشىدەن جاس انا. بالالارىن تاربيەلەي ءجۇرىپ، ءوز كاسىبىن دوڭگەلەتىپ وتىر. الايدا، ول كاسىپ جولىندا سول سالانىڭ بارلىق قيىندىعىن كورگەن دەپ ايتۋعا بولادى. كاسىپكەرلىكتىڭ ءار سالاسىندا باعىن سىناپ كورگەن ونىڭ ەڭ سوڭعى جوباسى – ەكىباستۇز قالاسىنداعى ارنايى ماقساتتا اشىلعان مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسى بولاتىن.

اسەلدىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ بالاباقشاسىنىڭ مەملەكەتتىك بالاباقشالاردان  ەرەكشەلىگى – وندا ءۇش جاسقا دەيىنگى بۇلدىرشىندەر قابىلداناتىن كورىنەدى.

-ءبىزدىڭ بالاباقشاعا ءبىر جاس ەكى ايدان باستاپ ءۇش جاسقا دەيىنگى بۇلدىرشىندەر قابىلدانادى. بۇل جاستاعى بۇلدىرشىندەردى مەملەكەتتىك بالاباقشالار قابىلدامايدى، ال اتا-انالار جۇمىس ىستەۋى كەرەك. ونىڭ ۇستىنە، مەن تۇراتىن ەلدى مەكەندە تەك ءبىر عانا مەملەكەتتىك بالاباقشا بار، ال وعان بالاسىن ورنالاستىرۋ ءۇشىن اتا-انالار ۇزىن-سونار كەزەككە تۇرۋعا ءماجبۇر، – دەيدى اسەلدىڭ ءوزى.

ايتا كەتەيىك، اسەل سياقتى ءوز كاسىبىن دوڭگەلەتەمىن دەگەن جاندار ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان ارنايى “ەڭبەك” باعدارلاماسى ىسكە قوسىلعان بولاتىن. اتالعان باعدارلاما – جەكە كاسىبىن باستاپ، جان-جاقتى دامىتامىن دەگەن جاندار ءۇشىن ءتيىمدى نەسيە العا مۇمكىندىك بەرەدى. سونداي-اق، اتالعان جوبانى ىسكە اسىرۋ بارىسىندا ءتيىستى قۇجاتتاردى دا دايىنداۋعا كومەك بەرىلەدى.
ال، اسەل بۇل باعدارلاما تۋرالى العاش ەستىگەن سوڭ، باعدارلاما تۋرالى باعىت-باعدار الىپ، ءوز باعىن سىناپ كورۋدى ۇيعارعان. ويتكەنى، اتالعان باعدارلامادا جەكە كاسىپكەرلەر ءۇشىن اتالعان نەسيەنى بانكتەردەگىدەي ەمەس، پايىزى تومەن مولشەرلەمەمەن تولەۋگە بولاتىنىن بىلگەن. ءسويتىپ، باعىن سىناپ كورەدى.

ايتا كەتەيىك، بۇل نەسيە بويىنشا بەرىلگەن قارىزدىڭ نەگىزگى ماقساتى – كاسىپكەرلىك جوبالارىن ىسكە سىرۋ ءۇشىن جەكە كاسىپكەرلەردىڭ بيزنەسكە قاجەتتى جابدىقتارىن ساتىپ الۋا نەگىزدەۋ بولىپ تابىلادى.

ال، اسەل دە وسى مەملەكەتتىك “ەڭبەك” باعدارلاماسىنىڭ نەگىزىندە ەكىنشى باعىتى بويىنشا 7 ميلليون تەڭگە كولەمىندە نەسيە العان.

– بۇل مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسى وسى جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باستاپ جۇمىسىن باستاعان بولاتىن.رەسمي اشىلۋىنان بۇرىن، مەن بالالارعا قاجەتتى جيھازدار، توسەك-ورىن مەن ويىگشىقتار الىپ،ءۇي-جايدى جابدىقتادىم. مۇنىڭ بارلىعى دا مەملەكەتتەن العان نەسيەنىڭ ارقاسىندا جۇزەگە استى، - دەيدى كاسىپكەردىڭ ءوزى.

سونىمەن قاتار، مەملەكەتتىڭ “ەڭبەك” باعدارلاماسى ارقىلى 505 مىڭ تەڭگەگە دەيىنگى مولشەردە گرانت الۋعا دا مۇمكىندىكتەر قاراستىرىلعان. مۇنداي مەملەكەتتىك گرانتقا نەگىزىنەن “باستاۋ-بيزنەس” جوباسى بويىنشا نەمەسە مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ ءبىرىنشى باعىتى نەگىزىندە وقۋدان وتكەن ازاماتتار ۇمىتكەر بولا الادى.

ال، كاسىبىنىڭ ءناسىبىن كورىپ وتىرعان اسەل ءوز ءىسىن ەندى باستاپ جاتقان كاسىپكەرلەرگە باستاپقىدا نەسيە شىقپاسا دا العان باعىتتان قايتپاۋعا كەڭەس بەرەدى:
-ءوز ءىسىن جاڭادان اشىپ جاتقان كاسىپكەرلەرگە ءا دەگەننەن نەسيە شىقپاسا دا، تاۋى شاعىلماۋى كەرەك ەكەنىن ايتقىم كەلەدى. مەن گرانت الۋ كونكۋرسىنا ەكى رەت باق سىناپ، ەكەۋىندە دە مۇمكىندىگىمدى جىبەرىپ الدىم. سوندا دا سالىم سۋعا كەتكەن جوق. باعىمدى تاعى ءبىر مارتە سىناپ كوردىم، تىرىستىم، ناتيجەسىندە ءتيىمدى نەسيە الۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدىم، – دەيدى ول.

ال، قازىرگى كەزەڭدە اسەل جوبالىق قۋاتى 50 بالاعا ارنالعان «ءسابي city» بالاباقشاسىن اشىپ، اتالعان مەكەمە ەكىباستۇز تۇرعىندارىنىڭ اراسىندا زور سۇرانىسقا يە بولعان. كاسىپكەر كەلەشەكتە دە  تابىس كوزىنە اينالعان بۇل جوبانى جانداندىرۋدى، ەڭ باستىسى، قالا تۇرعىندارى ءۇشىن پايدالى دا ءتيىمدى ءىستىڭ اۋقىمىن كەڭەيتۋدى جوسپارلاپ وتىرعان كورىنەدى.

ايتا كەتەيىك، بۇگىنگى تاڭدا كاسىپكەرلىك سالاسىندا ايەلدەردىڭ بەلسەندىلىگى ارتىپ كەلەدى. ماسەلەن، وسى جىلدىڭ باسىندا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا قاتىسۋشىلاردىڭ 21% ءىن ايەلدەر قۇراعان. ياعني، 3033 ايەل ءوز كاسىبىن باستاۋ ءۇشىن شاعىن نەسيە العان. ولاردىڭ ەكى مىڭعا جۋىعى تۇڭعىش رەت جەكە كاسىبىن باستادى.

ال، جوعارىداعى كەيىپكەر مىسالعا كەلتىرىپ وتىرعان “باستاۋ-بيزنەس” جوباسىنىڭ نەگىزىندە وتكەن جىلى 28,3 مىڭ ادام بيزنەستىڭ العاشقى دارىستەرىن العان. ولاردىڭ اراسىنان 19,4 مىڭ قاتىسۋشى بيزنەس-جوبالارىن ءساتتى قورعاسا، 7,7 مىڭ ادام جەكە كاسىبىن اشۋ ءۇشىن شاعىن نەسيە العان. ال، اتالعان جوبا اتامەكەن ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىمەن بىرلەسە جۇزەگە اسىرىلعان.

ەل ەكونوميكاسىنا سەرپىن بەرەر مۇنداي ىرگەلى ىستەر الداعى ۋاقىتتا دا ءوز جالعاسىن تاپپاق. ال، مۇنداي ءىرى جوبالارداعى ايەل ادامداردىڭ ۇلەسى ەندىگى كەزەكتە قارقىن الماسا باسەڭدەمەك ەمەس. سەبەبى، بۇگىنگى كەزەڭ – بىرەۋگە الاقان جايىپ، كومەكتەس دەپ وتىراتىن كەز ەمەس.مۇنى ءار ادام تۇسىنەدى. سوندىقتان دا نازىك جاندىلاردىڭ ەر ەادامدارمەن يىق تىرەسە ءجۇرىپ، وسىنداي باتىل قادامدارعا بارۋى كوڭىل قۋانتادى. سايكەسىنشە، مۇنداي باستامالاردى مەملەكەتتە بارىنشا قولداپ، جان-جاقتى كومەك بەرۋدە. مەملەكەتتەن العان شاعىن نەسيەنىڭ ناتيجەسىندە، ۇيدە وتىرىپ كاسىبىن دوڭگەلەتىپ وتىعان ايەلدەر قانشاما.

ال، مۇنداي ىرگەلى ىستەر الداعى ۋاقىتتا دا جالعاسىن تابا بەرمەك. سەبەبى، تاۋەلسىزدىك العاشقى جىلداردان بەرى ەلباسى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ قوعامداعى ايەل ادامداردى قوعامنىڭ ءار سالاسىندا قولداۋ ءبىلدىرۋ ءۇشىن گەندەرلىك ساياسات تۇجىرىمداماسىن قابىلداعان بولاتىن. ەلباسىنىڭ وسى ساياسي شەشىمى بۇگىندە وڭ ناتيجەسىن بەرىپ وتىر. ياعني، كاسىپكەرلىك دەيتىن تاۋەكەلى مول سالادا ەر ادامدارمەن يىق تىرەستىرە نازىك جاندىلار دا ءوز ورنىن ويىپ تۇرىپ الۋدا. بۇل دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا تۇسكەن مەملەكەتىمىز ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك دەپ بىلەمىز.

Abai.kz