امانجان جامالوۆ دەيتىن دەپۋتاتتى ەستۋىڭىز بار ما؟ ءيا، ول بيلىكتىڭ بيىك مىنبەرىنەن داۋىستاپ تۇرىپ، دابىل قاعىپ، ەل-جۇرتتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن مازمۇنىن تاراتىپ، ماڭىزىن اشىپ، قۇزىرلى ورگانداردىڭ قۇزىرەتىنە جەتكىزىپتى دەي المايسىز. ءسىز دە، ءبىز دە... ءتىپتى، ءوزى دە. 

وعان تاعى ەكى سەبەپ بار. بىرىنشىدەن، جامالوۆ سەكىلدىلەر جارىسا سويلەپ، جۇرتتىڭ جانايقايىن جەتكىزەتىن مىنبەر جوق. قازىر، پروبلەما ايتاتىن ەكى الاڭ بولسا، سونىڭ ءبىرى - اقپارات قۇرالدارى دا، ەكىنشىسى - الاڭدار مەن كوشەلەر. ال ەكىنشىدەن، پارلامەنت دەپۋتاتتارى وزدەرىن زاڭ شىعارۋشى ورگاندا جۇمىس ىستەيتىن لاۋازىمدى تۇلعا سانايدى. ياعني، ەل-حالىقتىڭ تالاپ-تىلەگىن جەتكىزۋشى، بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىنداعى دانەكەر ادام ەمەس، مينيسترلەر مەن ءتۇرلى لاۋازىمداعى شەندى-شەكپەندىلەردەن ەشبىر ايىرماسى جوق، كادىمگى مەملەكەتتىك قىزمەتكەر. مەملەكەتتىك ماشينا. (ولاردىڭ الەۋمەتتىك ستاتۋسى دا، جۇمىس رەجيمى دە سوعان سايادى).

سوندىقتان دا بىلايعى جۇرت جامالوۆ سەكىلدىلەردى بىلە بەرمەيدى. ءتىپتى تانىمايدى دا. وتىرىك دەڭىزشى. تانىمايدى. جاڭاعى جامالوۆتى دا تانىمايتىن. ءتىپتى ونداي دەپۋتاتتىڭ بار ەكەنىن وسىدان ەكى جىل بۇرىن عانا بىلگەن بولدى.

ەستەرىڭىزدە مە، وسىدان ەكى جىل بۇرىن، پارلامەنت ازاماتتاردى ۋاقىتشا تىركەۋ تۋرالى زاڭ جوباسىن قارادى. ۋاقىتشا تىركەۋ داۋى ۋشىعىپ، قوعام دۇرلىكتى. جۇرت پارلامەنت ءپاتۋا ەتكەن زاڭدى ورىنداۋ ءۇشىن حقك (حالىققا قىزمەت كورسەتۋ) ورتالىقتارىنا اعىلدى. ءنوپىر حالىق تىركەلۋ ءۇشىن ۇزىن-سونار كەزەككە تۇردى. ىعى-جىعى ءنوپىردىڭ ىشىندە كىسى قازا تاپتى. ونى بىلگەن جۇرت داۋرىقتى. سول كەزدە جاڭاعى جامالوۆ جولداس ايدى اسپاننان ءبىر-اق شىعارىپ، "ول مىنا تۇرىمەن ۇيىندە ءولۋى دە مۇمكىن ەدى" دەدى. ەستەرىڭىزدە مە، مىنە، قاراڭىز:

وسى جامالوۆ قوي. وسى كەلەڭسىز جايتتان سوڭ، تىپ-تىنىش بوپ قالعان. جاقىندا جامالوۆ جولداستىڭ ەسىم-سويى تاعى ەستىلدى. تاعى دا تەرىس جاعىنان ەستىلدى. بۇل جولى وزىنەن پىكىر سۇراي بارعان "ازاتتىق" ءتىلشىسى وركەن جويامەرگەنگە ۇرىنا سويلەپتى. "كورگەنسىز، تاربيەسىز", دەپ بالاعاتتاپ، جەكە باسىنا ءتيسىپتى.

جامالوۆتىڭ بۇل ارەكەتى تۋرالى "ازاتتىق" ءجۋرناليسى جەكە پاراقشاسىندا جازدى. ءبىز دە وركەن جويامەرگەنگە حابارلاسىپ، ءمان-جايدى سۇراپ بىلدىك. راستادى.

وركەن جويامەرگەن، جۋرناليست:

"كەشە دەپۋتات امانجان جامالوۆتان پىكىر الماق بولدىق. كابينەتىنىڭ ەكى ەسىگى دە اشىق، ءوزى تەلەفونىنان ۆيدەو كورىپ وتىر ەكەن. امانداسىپ، سۇراق قويعانىم سول ەدى، قولىمنان ۇستاپ الىپ، كابينەتىنەن شىعارىپ جىبەردى. "تاربيەسىز", "كورگەنسىز" دەپ بالاعاتتادى. ليفتىگە كەتىپ قالدىم. ىزىمنەن جۇگىرىپ كەلدى. تاعى دا "كورگەنسىز", "تاربيەسىز" دەدى. مەن ء"سىز شە؟" دەپ سۇرادىم.

"نەگە ەسىك قاعىپ، رۇقسات سۇرامايسىڭ؟ بۇل سەنىڭ ءۇيىڭ با؟ دەپ جەكىدى. دەپۋتات ەكەنىن ەسكە سالدىم. ودان كەيىن دەپۋتات باقىتجان ەرتاەۆ پەن قۇدايبەرگەن ەرجانعا دا كابينەتىندە سۇراق قويدىق. ولار بوقتامادى. جاۋاپ بەردى.

اناۋ-مىناۋدى ىشىمە جيناپ الىپ، تىنىش قانا وتىر ەدىم. مىنا كىسى سول وقيعانى فب-عا جازىپتى. جازعانىن ارىپتەستەردەن ەستىدىم. سۇتتەن اق، سۋدان تازا، باياعى.

ءومىر مەن ار-نامىس مەنىكى. اگاراكي، بىرەۋ-مىرەۋ سوقتىعىسىپ، ءتيىسىپ، قوعان-لوقى جاسايتىن بولسا، ءبىرىنشى جامالوۆتان كۇدىكتەنەمىن.
وسىنى جاريالى تۇردە ايتىپ قويايىن دەدىم", دەپ جازدى وركەن جويامەرگەن.

اۋەلى، جۋرناليست جويامەرگەن دەپۋتات جامالوۆقا جاعداي ايتىپ، جەكە شارۋاسىمەن بارماعانى بەسەنەدەن بەلگىلى.

بىرىنشىدەن قر كونستيتۋتسياسىنىڭ 20-بابىندا  “اركiمنiڭ زاڭ جۇزiندە تىيىم سالىنباعان كەز كەلگەن تاسiلمەن ەركiن اقپارات الۋعا جانە تاراتۋعا قۇقىعى بار” دەپ جازىلعان.

بۇعان سالساق، جۋرناليست دەپۋتات جامالوۆتىڭ جەكە ۇيىنە بارىپ، ەسىگىن قاققان جوق. ءماجىلىس، ماجىلىستەگى كەڭسە جامالوۆتىڭ جۇمىس ورنى. جۋرناليست كەلگەن كەزدە جامالوۆ جۇمىس ورنىندا وتىرعان كورىنەدى. ەگەر جۋرناليست ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرۋگە مۇمكىندىگى بولماسا، ياكي بەرگىسى كەلمەسە، "جوق" دەپ ايتۋدىڭ ءتۇرلى جولى بار ەمەس پە ەدى...مادەنيەتتىرەك...

ەكىنشىدەن، “قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرىنىڭ ادەپتىلىك نورمالارى” تۋرالى جارلىعىنا سايكەس، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر  مورالدىق-ادەپتىلىك نورمالارىن ساقتاۋعا، ازاماتتارمەن جانە ارىپتەستەرىمەن قارىم-قاتىناستا سىپايىلىق پەن ادەپتىلىك تانىتۋعا مىندەتتى.

جانە جۋرناليستكە "كورگەنسىز", "تاربيەسىز" دەگەندى كوشەدەگى بىرەۋ ەمەس، پارلامەنت دەپۋتاتىنىڭ ايتۋى قانشالىقتى ورىندى؟

ايتپاقشى، بۇل جاعداي، ياعني جۋرناليستكە جەكىرۋ، تاپ بەرىپ تىلدەۋ دەگەندى جامالوۆ جولداس ويلاپ شىعارعان جوق. بۇعان دەيىن دە ءبىرلى-جارىم شەندى-شەكپەندىنىڭ شىرەنە سويلەپ، شاتاققا ۇرىنعانىن كورگەنبىز.

ەكس-ەكونوميكا ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى سەرىك جۇمانعارين ءجۋرناليستىڭ كوممۋنالدىق تاريفتەر تۋرالى سۇراعىنا:

“كەشە پارلامەنتتە ايتتىم تاريفتەر تۋرالى. ونداي بولسا، وزدەرىڭىز تۇرا بەرىڭىز مىنا جەردە... جىنىمدى كەلتىرمەڭىزشى، بلين...” دەگەن ەدى.

ونىڭ الدىندا، اناۋ تالعات مۇساباەۆتىڭ جۋرناليستكە جەكىپ سويلەپ، ءتىپتى، يتەرىپ جىبەرگەن ءجونسىز قىلىعى دا ءبىراز تالقى بولعان. ەندى سول شەندىلەردىڭ قاتارىنا جامالوۆ تا قوسىلعان ەكەن.

جوعارىدا امانجان جامالوۆتىڭ ەكى جىل بۇرىنعى ويسىز سوزدەرىن ەسكە تۇسىردىك. ول كەزدە، 2017 جىلى ازاماتتاردى ۋاقىتشا تىركەۋ تۋرالى زاڭ شىقتى. حالىقتى ابىگەرگە سالىپ، ابدەن تيتىقتان بۇل زاڭنىڭ كەسىرىنەن ەكى ادام قازا تاپتى. كىسى ءولىمىنىڭ ءبىرى الماتى قالاسى الاتاۋ اۋداندىق حقكو دا بولعان. اتالعان جايتقا قاتىستى جامالوۆ:

-قازاقستاندا ۋاقىتشا تىركەۋ جۇرگىزىلىپ جاتقاندىقتان، حقكو-دا ادام ءولىمى بولىپ جاتىر دەپ ويلايسىزدار ما؟!. ە، ادام قايتىس بولىپتى، ءدال وسىنداي دەنساۋلىعىنىڭ سىر بەرۋ سالداردان ول ءوز ۇيىندە دە، باسقا جەردە دە كوز جۇمۋى مۇمكىن ەدى. بۇل سۇراق بويىنشا جەدەل-جاردەمنىڭ دارىگەرلەرىنە حابارلاسىڭىزدار. «مەن بۇل ماسەلەدە كىنامىزدى سەزىنىپ وتىرعان جوقپىن. ءبىز كوپتەگەن زاڭ قابىلدايمىز، جانە اتالمىش زاڭدى وندىرىسكە جىبەرەمىز. "بۇگىنگى كۇنى ەشكىم ۋاقىتشا تىركەلۋدىڭ دۇرىس جۇرگىزىلمەي جاتقانىنا كۇمان كەلتىرىپ جاتقان جوق" دەپ ايتۋعا بولادى, -دەدى.

وسىلايشا، وزدەرى قابىلداعان سول زاڭنىڭ ورەسكەل قاتەلىكتەرىن كورە تۇرا، كىنانى حالىققا جاپتى. ءتىپتى، “بۇل ماسەلەدە كىنامىزدى سەزىنىپ وتىرعان جوقپىن” دەپ اشىق ايتتى. ەندى، مىنە.

توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن ايتساق، دەپۋتات مانداتىن يەمدەنىپ وتىرعان ادامنىڭ باق وكىلدەرىمەن مادەنيەتتى سويلەسە الماۋى قالاي دەسەكتە اقتاۋعا كەلمەيتىن بەيادەپ ءىس. باق وكىلىمەن ادەپتى سويلەسە الماۋى جامالوۆتىڭ ابىرويىن ودان ءارى تومەندەتپەسە، ارتتىرماسى انىق. ونىڭ ۇستىنە، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ "بيلىكتىڭ قوعاممەن ديالوگ ورناتۋى قاجەت" ەكەندىگىن ايتتى. ال، دەپۋتات جامالوۆتىڭ بۇل ارەكەتى كەرىسىنشە، ديالوگتان قاشقاقتاۋدىڭ قامى كورىندى.

ءيا، پرەزيدەنت توقاەۆ ديالوگتى قالايدى. ال دەپۋتات جامالوۆ شە؟ ولاي دەپ وي توپشىلاۋىمىزعا سەبەپ - بيلىك پەن قوعامنىڭ ديالوگى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى جاسالماي ما؟ پارلامەنتتىڭ زاڭ شىعارۋ ىسىندەگى كەز كەلگەن جۇمىسى باق ارقىلى ءتۇسىندىرىلىپ، ناسيحاتتالماي ما؟ ول ءۇشىن دەپۋتاتتار الدارىنا كەلىپ تۇرعان ءجۋرناليستىڭ سۇراعىنا مەيلىنشە اشىق ءارى تۇسىنىكتى تىلدە جاۋاپ بەرمەي مە؟ بىزشە بولسا، سولاي بولۋى كەرەك!

ءتۇيىن. ءبىز بۇگىن جويامەرگەندىكى دۇرىس، جامالوۆتىكى بۇرىس دەپ كەسىپ تۇيىندەمەيمىز. الداعى ۋاقىتتا جامالوۆ مىرزانىڭ دا ەكى-اۋىز پىكىرىن جاريالاۋعا ءازىرمىز. ال بۇگىنگە بىزدەگى جالقى سۇراق - جوعارىداعى وقيعادا دەپۋتاتتىكى دۇرىس پا، جوق الدە جۋرناليستىكى مە؟ وي ءتۇيىنىن وزدەرىڭىزگە قالدىردىق، قۇرمەتتى وقىرمان...

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz