توقاەۆ بۇل مالىمدەمەسىن قازاقستاندا قىتايعا دەگەن قارسىلىق ءورشىپ تۇرعان تۇستا جاسادى. شىڭجاڭداعى قازاقتارعا جاسالىپ جاتقان قىسىمنان كەيىن قازاقستاندا قىتايعا دەگەن قارسىلىق كۇشەيگەن.
"[قىتايدىڭ] Hikvision كومپانياسى… ولاردىڭ تەحنيكاسى جاقسى دامىعان. نەگىزگى قالالارىن تسيفرلاندىردى. وتە جاقسى تسيفرلاندىردى. قالاي جاساعانىن تۇسىندىرمەي قويايىن. ەكراندى باسساڭ، ادام جايلى بارلىق اقپارات شىعا كەلەدى. قاي جىلى ينستيتۋت ءتامامدادى، بوس ۋاقىتىندا قايدا بارادى، قانداي كرەديتى بار ءبارى شىعادى" دەدى توقاەۆ. قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ءسوزىن "كۋرسيۆ" سايتى جاريالادى.
توقاەۆ ايتقان Hikvision كومپانياسىنا اقش-تىڭ ساۋدا مينيسترلىگى سانكتسيا سالعان. اقش Hikvision باستاعان قىتايدىڭ 28 كومپانياسىن "شىڭجاڭداعى از ۇلتتارعا قىسىم جاساۋعا اتسالىستى" دەپ سانايدى. توقاەۆ قىركۇيەكتە قىتايعا بارعان ساپارىندا Hikvision كومپانياسىنىڭ شتاب-پاتەرىن ارالاعان.
"كۋرسيۆ" توقاەۆتىڭ ء"بىز وسى جولمەن ءجۇرۋىمىز كەرەك. بۇل – الەمدىك تەندەنتسيا. استانا باسشىلىعىنا، ۇكىمەتكە جانە ءتيىستى مينيسترلىككە وسىنى تاپسىرامىن" دەگەن ءسوزىن دە كەلتىردى.
شىلدەدە امەريكالىق Wall Street Journal كەلىسسوزگە قاتىسقانداردىڭ بىرىنە سىلتەمە جاساپ، "پەكين قازاقستاننىڭ قاۋىپسىزدىك سالاسىندا قىتاي كومپانيالارىنىڭ قىزمەت ەتۋىنە رۇقسات بەرۋى ءۇشىن نۇر-سۇلتاندى كوندىرۋگە تىرىسقان" دەپ جازدى.
وتكەن ايدا اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى مايك پومپەو "قىتايدىڭ شىڭجاڭداعى ناۋقانى تەرروريزممەن كۇرەس ەمەس، بۇل ناۋقان – ءوز ازاماتتارىنىڭ قۇندىلىقتارىن جويۋ ارەكەتى" دەگەن.
اقش cانكتسيا سالعان قىتاي كومپانيالارى ەندى امەريكادان ۆاشينگتوننىڭ رۇقساتىنسىز تاۋار ساتىپ الا المايدى.
شىڭجاڭداعى قازاقتار مەن ۇيعىرلاردىڭ قىسىم كورىپ، لاگەرگە قامالىپ جاتقانى تۋرالى اقپارات 2017 جىلى كوكتەمىندە شىعا باستاعان. وتكەن جىلى بۇۇ شىڭجاڭدا ميلليونعا جۋىق ەتنيكالىق ۇيعىر مەن وزگە دە تۇركىتىلدەس ۇلت وكىلدەرىن قىتايدىڭ سولتۇستىك-باتىسىنداعى "ساياسي تاربيە لاگەرلەرىندە" ۇستاپ وتىرعانى تۋرالى مالىمدەگەن. باسىندا مۇنداي اقپاراتتى تەرىستەگەن پەكين كەيىن ونى "ەكسترەميزمگە قارسى شارا" دەپ تۇسىندىرگەن جانە ساياسي لاگەرلەردى ء"تىل ۇيرەنىپ، كاسىپكە باۋليتىن ورتالىقتار" دەپ اتاعان.
ال بيىل قىركۇيەكتە قازاقستاندا وتكەن "قىتاي ەكسپانسياسىنا قارسى" نارازىلىق شارالارىنا قاتىسقان ونداعان ادام اكىمشىلىك جاۋاپقا تارتىلىپ، كەيبىرى قامالىپ، كەيبىرىنە ايىپپۇل سالىنعان.
Abai.kz
