Taqyr kedeyden prinsipshil liyder shyghuy qiyn
Zamanynda handar keleshek el basqaratyn úldaryna altynnan asyq jasatyp oinatatyn bolghan desedi. Ne ýshin? Sebebi erteng el basqarugha kelgende altyn men kýmiske aldanbaytyn, eldik mýddeni birinshi oryngha qoyatyn liyderdi dayyndau ýshin. Rasynda 3-4 jasynan altyn ayaghynyng astynda jatqan, onymen qalaghanynsha oinap ósken balanyng psihologiyasy da basqasha bolady.
Týrkiya ne AQSh bolsyn kapitalizm bizden erte bastaldy. Ár azamattyng ata-babasynan qalghan biznesi, bir dýkeni, kafesi bolsa da óziniki ózine jetkilikti dengeyde baylyghy bar. Halyqtyng sanasy bólek. "Mynau mening atamnyng 1940 jyldary ashqan kafesi. Maghan múragha qalghan" degen sekildi әngimeni aitatyn azamatty kezdestiru qalypty jaghday. Múnday qoghamnan shyqqan sayasy liyderler de ansha-múnsha úsynystargha aldana qoymaytyn prinsipshil keledi.
Bizde eshbir qazaq atam 1960 jyldary biznesmen, millioner bolghan, sodan qalghan biznesti dóngeletip jýrmin dep aita almaydy. 1991 jyly tәuelsizdik alghanda bәrimiz әlemdik dengeymen salystyrghanda taqyr kedeyding baldary boldyq. Maksimum aitatynymyz atam kolhoz bastyq bolghan. Sovhozdyng diyrektory bolghan degen sekildi qarapayym nәrseler. Y to olardan da auyldaghy sәl tәuir ýiden basqa múragha qalghan dym joq. Endi osy kedeyding úrpaqtarynan túratyn qoghamnan prinsipshil sayasatkerlerding shyghuy da óte qiyn. Mysaly, bir sayasatker shyghyp belgili dengeyge kelse aiyna 10 mln oboroty bar biznesting ortaghy bolasyng degen úsynys týsse joldan tangy da bek mýmkin. Qazaqstanda әrbir adamnyng ózindik qúny bar deuim sodan.
Qazaqstan jaghdayynda oligarhtar partiya qúryp sayasatqa aralasqanda ghana sayasy partiyalardan ýmit kýtuge bolady. Qazir últtyq burjuaziya bizde az da bolsa bar. Biraq sayasy inisiativalary joq. Sayasy jaghday da oghan múrsha bermeydi. Biylikting bir buyny auysqanda baryp sayasy jýiede biz kýtken sauatty konkurensiya boluy mýmkin. Ol da óz jaghdayy ózine jetetin últtyq burjuaziyadan shyghuy tiyis. Taqyr kedeyden prinsipshil, jemeytin, ishpeytin liyder shyghuy qiyn. Onyng da ózi sekildi kedey myng san tuysy, bauyry bar. Olargha da kómek kerek. Mentaliytetimiz de jibermeydi. Biz qazaq halqy eshqashan kapitalizmede ómir sýrip kórmegen elmiz. Al, kapitalizmde kapitalister biyleydi. Shyndyq osy. Biylikke kelging kelse bizneske ketip kapital jinaudan bastau qajet. Árige barmay-aq 100 jyl búrynghy qazaqtyng ziyalylary da baydyng baldary bolghan.
Bauyrjan Serikbaydyng әleumettik jelidegi paraqshasynan
Abai.kz
