Júma, 29 Nauryz 2024
Janalyqtar 3793 0 pikir 27 Tamyz, 2011 saghat 10:10

Ábdirashit Bәkirúly. Qúday men qazaq

(әzili aralas mifologiyalyq anyz)

Olimp tauynyng kýnshuaqty jaylauyn qúdaylardyng qúdayy - qúdyretti Zevs jaylap jatyr. Zevs qúdaydyng qasynda jýrgenderding bәri de qúdaylar: meyli kishigirim bolsyn, bәribir - qúdaylar!

Zevsti jalghyzsyratyp, jabyqtyrugha bola ma - sondyqtan, kishigirim qúdaylar ony bir sәt tastamaydy. Ýiirilip manayynda jýrgendi tәuir kóredi. Olardyng arasynda Zevsting jary Gera, altyn shashty-búira basty Apollon men onyng qaryndasy Artemida, saf altynnan qúiylghanday Afrodita, Zevsting qaysar qyzy Afina jәne de ózge irili-uaqty qúdaylar, kýn demey - týn demey, Zevsting danqyn bar әlemge pash etetin dumandar kórkin qyzdyrghan ýstine qyzdyra týsude...

Olar mekendegen tau basyndaghy qútty jerde - mәngi jaz. Múnda ótip jatatyn duman-toylargha pende balasyna jol joq, tipten, olargha búl jerge ayaq basugha - tiym.

Qys pen jazdyng almasuy, qapyryq pen yzghyryqtyng kýidirip-tondyruy - sonau tómende, búlttardyng astynda. Ol jaqta adamdardyng mardymsyz quanyshy bar, anyraghan qayghysy bar. Ózderine ghana belgili tynymsyz, tatymaytyn tirshiligi bar...

Bәri de Zevsting qalauymen jýrip jatady. Sondyqtan kishi qúdaylar olar ýshin bastaryn auyrtpaq emes. Olay etip qajeti qansha? Sebebi, olardyng odan ózge manyzdyraq sharuasy bar ghoy! Olar Bas qúday Zevsting qas-qabaghyn baqylaghandy tәuir kóredi...

(әzili aralas mifologiyalyq anyz)

Olimp tauynyng kýnshuaqty jaylauyn qúdaylardyng qúdayy - qúdyretti Zevs jaylap jatyr. Zevs qúdaydyng qasynda jýrgenderding bәri de qúdaylar: meyli kishigirim bolsyn, bәribir - qúdaylar!

Zevsti jalghyzsyratyp, jabyqtyrugha bola ma - sondyqtan, kishigirim qúdaylar ony bir sәt tastamaydy. Ýiirilip manayynda jýrgendi tәuir kóredi. Olardyng arasynda Zevsting jary Gera, altyn shashty-búira basty Apollon men onyng qaryndasy Artemida, saf altynnan qúiylghanday Afrodita, Zevsting qaysar qyzy Afina jәne de ózge irili-uaqty qúdaylar, kýn demey - týn demey, Zevsting danqyn bar әlemge pash etetin dumandar kórkin qyzdyrghan ýstine qyzdyra týsude...

Olar mekendegen tau basyndaghy qútty jerde - mәngi jaz. Múnda ótip jatatyn duman-toylargha pende balasyna jol joq, tipten, olargha búl jerge ayaq basugha - tiym.

Qys pen jazdyng almasuy, qapyryq pen yzghyryqtyng kýidirip-tondyruy - sonau tómende, búlttardyng astynda. Ol jaqta adamdardyng mardymsyz quanyshy bar, anyraghan qayghysy bar. Ózderine ghana belgili tynymsyz, tatymaytyn tirshiligi bar...

Bәri de Zevsting qalauymen jýrip jatady. Sondyqtan kishi qúdaylar olar ýshin bastaryn auyrtpaq emes. Olay etip qajeti qansha? Sebebi, olardyng odan ózge manyzdyraq sharuasy bar ghoy! Olar Bas qúday Zevsting qas-qabaghyn baqylaghandy tәuir kóredi...

Sonymen birge, shyryny men dәmi mol dastarhannan ortan qolday oryn alu da - olardy kýndiz-týni  oilandyratyn, ózdiginen bola qalatyn onay is emes!

...Qúdaylar toylap jatyr. Ortada altyn taq. Onda myzghymas Zevs jaylasqan. ...Mine, ainala jap-jaryq bolyp ketti. Bәri oryndarynan kóterildi - zalgha Gera kirdi. Ol kerbez basyp, taqqa keldi de, jan-jary Zevsting qasyna otyrdy. Janynda jeldetkishin búlghap kempirqosaq patshayymy Irida jýr. Qyzy Geba men «kýieu balasy» Ganiymed te -tynym tappay  shyryn tasuda...

...Osynday toylarda ghana - Zevs bas bolyp, ózge qúdaylar qosh bolyp - sonau tómende qúmyrsqaday jybyrlap jatqan pendeler men әlemderdin  sharuasyn sheshiledi. Duman barysynda Zevs qúday Olimpting zanghar biyiginen adamdargha ózining marapaty men jazasyn jiberedi.

Qúdaylar Sarayy aldynda ýlken-ýlken eki tayqazan túr.  Birinde - kól-kósir jaqsylyq syiy, ekinshisinde - ayausyz jazalau «syiy». Eger Zevs qúday kónili jadyrap otyrsa, onda anau tómendegi tirshilik etip jatqan pendelerding arasynan talay adam  tendessiz baqytqa kenelmek...

Ókinishke oray, Zevs qúdaydyng da qabaghyna kirbing úyalar kezi bolady. Odan qúday saqtasyn, ondayda jer betinde Zevs ornatqan tәrtip pen retti búzghandardyng basyna tóngen jazany eshkimge kórsetpesin dersin! Onyng ashuynan oinaghan nayzaghay beysharany bir uys kýlge ainaldyrmaq.

Ol az bolsa, onyng әmirin jýrgizushi Krona atty balasynyng qabaghy qars týiilgende - jer silkinip, qara dauyldan teniz tasyp, arnasynan shyghyp kete jazdaydy. Keyde qahargha úshyraghan adamdar arasynan Aid patshanyng darbazasyn qaghyp túrghandardy da kóruge bolady... Mine, qúdaylardyng qúdyreti osynday!

Biraq myna qyzyqqa qaranyz: adamdar da, qúdaylar da, tipten Zevsting ózi de bir nәrsege baghynady eken: ol -Jazmysh (Moyra)!  «Jazmyshtan ozmysh joq» ekendigin qúdaylar da, joghary-tómendegi býtkil tirshilik iyeleri - sonyng ishinde yghaylar men syghaylar da moyyndaydy! Jazmyshtyng (Moyranyn) perishteleri kóp: mysaly, Klotonyng esip otyrghan jibi ýzilse - dәmning tausylghany; Lahesisting tartqan jerebesi - búiyrghany; Atropostyng qoyyn kitapshasyndaghy jazular - mandayyna jazylghany. Al, әgәrki, jazatayym sening aulana baqyt qúdayy Tuhe (Fortuna) bir týnep ketse - baghyng ashylghany...

Mineki, Qúdaylar osylay әlemdi retteumen keledi. Oghan pendening óresi jete me, jetpey me - әli kýnge talasty súraq bolyp keledi... Ony oilay-oylay talay ghúlamanyng mandayy terlegen!

Biraq, men de pende bolghandyqtan, kónili qalasa: «IYә, Qúday! Ózing qolday gór» - dep jalbarynatyn, qalamasa Qúdayyn alasha qaqqanday qaghyp-silkip alatyn qazaq bolyp tuylghanyma shýkirshilik etemin...

Qazakennen basqa kimderde osynday «shataq» minez bar eken? Sodan bolar, qazekenning osy jaghyn biletin Jaratushy da ony esh nәrseden kende qaldyrmapty: «Jer» - dese jer beripti, jerding asty-ýstin toltyryp baylyq beripti! Bәrinen de keremeti - tau qozghalsa da qozghala qoymaytyn sabyrly minezi men «sóilegende sýiekke jetkizetin» saliqaly sózin beripti...

...Biraq qorjynnyng eki basyn tenestirgende, odan «әreket» degen nәrse týsip qalypty deydi keybir biletinder...

«Abay-aqparat»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1581
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2281
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3610