Ózderin jerding kindigi sanaytyn, býkil arman-maqsaty - qaytken kýnde Kenes odaghyn qalpyna keltiru bolghan, jan-jaghynan jau izdegen kórshimiz - Reseyding Tәuelsiz qazaq elining teristik oblystaryn ózderiniki dep sanaytyndyghy «jazylmas syrqatqa» ainalyp bara jatqan synayly.

Oghan Putinning sayqymazaghy Jirinovskiyden bastap, kýni keshe taghy da sol «gói-góidi» jalghastyrghan Reseyding Memlekettik dumasynyng qatardaghy deputaty ghana emes, bildey bir komiytetin basqaratyn Nikonov degenning «eski aurudy» qayta qozdyrghany dәlel.

Obaly ne, búl joly qazaq elining resmy organdarynan bastap, Múhtar Qúl-Mýhammed pen Aydos Sarym sekildi belgili túlghalar sanasynda azghantay sanylauy bar adam bolsa, týsinetindey etip, tolymdy da qonymdy jauap qatty.

Bәri dúrys, bәri de әdil. Alayda búlardyng sózderi Qazaqstan azamattarynyng barlyghyna jetti me? Elimizding tútastyghyna qauip tóndiretin múnday arandatushylyqtyng týbi nege әkelip soqtyraryn týsindirdi me degen saualdar tuyndaytyndyghy anyq. Ásirese, «Daudyng basy Dayrabaydyng kók siyry» degendey, Reseyding shovinisteri kóz tikken ónirding túrghyndary ózderi túryp jatqan elding taghdyryna alanday ma, әlde Reseydi ózderining ekinshi otany sanap, «búghan bizding qatysymyz shamaly» dep, beytaraptyq sayasat ústanyp otyr ma?..

Biz búl saualdy bosqa qoyyp otyrghan joqpyz. Óitkeni elimizding búl ónirlerinde orys últynyng ókilderi әli de basym, sózderi әli de óktem, jergilikti biylik búlardyng qas-qabaghyna qarap, ayaqtaryn bayqap basady. Onyng ýstine, búl jerlerde separatistik pighyl anda-sanda bolsa da boy kórsetip qoyatyndyghyn taghy da qosynyz... Olardyng keybireuleri Qostanaydaghy Kirill Bojko sekildi týrmege toghytylyp, jazalaryn aldy da. Demek, búl pighyldyng osyndaghy basym kópshilikting sanasynda búghyp jatpasyna eshkim de kepildik bere almaydy.

Endi bizdi mazalaghan saualdyng neden tuyndaghan sebepterine toqtalayyq. Búl jerlerde barlyghy derlik orystildi baspasózdi oqidy, orystildi sayttardy qaraydy. Oldardyng ózderining pir tútatyn, solardyng pikirine ghana qúlaq asatyn sayasatkerler men ghalymsymaqtary da bar. Olardyng arasynda ekononomikanyng «jiligin shaghyp beretin» Petr Svoyk pen sayasattyng «asa bilgiri» sanalatyn Daniyar Áshimbaev degender de bar. Búlardyng ekeui de gazet betteri men sayttardan týspeydi.

Mine, jaqynda ghana osy «eki ghúlamanyn» biri - Daniyar Áshimbaev, úiqysynan endi ghana oyanghanday, dәl osy Tәuelsizdik merekesi aldynda, yaghny jeltoqsannyng 15-i kýni elimizdegi belgili deytindey sayttardyng birine sala-qúlash «Reseyding Memlekettik dumasynda dúrys oilay alatyn deputattar sausaqpen sanarlyqtay» (Adekvatnyh deputataov v Gosdume Rossiy po palisam schitati) dep, súhbat beripti.

Ángime - sol bayaghy biz aityp otyrghan Resey deputattarynyng osy aimaqtargha kóz alartuy. Búl jerde әlgi sayasattanushymyz osy jaqtaghy júrttyng qúlaghyna mayday jaghatyn «E, ne qylar deysin? Olar aitady da qoyady. Búghan kónil audarudyng qajeti joq» degen, pikirdi ortagha salady. Al biz avtordyng búl pikirine qosyla almadyq.

Sebebi, birinshiden, búlar biren-saran emes, jetip artylady. Búghan әlgi Jirinovskiy men Nikonov sekildi shovinister elimizge ashyqtan-ashyq kóz alartqanda sol deputtardyng ishinen suyrylyp shyghyp, «Qoyynyz. Qazaqstan - bizge eng jaqyn dos әri odaqtas el. Onyng ýstine ekonomikalyq әri qorghanys odaqtargha da mýshemiz. Múnynyz jónsiz» degen, eshkim bolmady. Demek, әlgindey arandatushylyq olardyng da kókeyinen shyghyp otyr degen sóz. Sayyp kelgende, sol orys halqynyng ózinde «Ýndemegendik - keliskendikting belgisi» degen, maqal da bar ekendigin úmytpalyq. Múny bir dep qoyynyz.

Ekinshiden, elimizding Syrtqy ister ministrligi ózining kózqarasyn bildirip, nota joldaghanda da olardan resmy jauap bergen eshkim joq. Jauapty aitasyz, bizding búl qadamymyzdan keyin olar mýldem órshelenip, boy bermey ketti emes pe? Mәselen, әlgi Nikonovtan keyin ile-shala sol dumanyng deputaty әri anau-mynau emes Reseyding biylik basyndaghy alpauyt partiyanyng bildey bir mýshesi Evgeniy Fedorov degen sabazyng «Qazaqstannyng qazirgi barlyq aumaghyn kezinde qazaqtar jalgha alghan. Endi olardy dereu qaytarsyn. Qazaqtar qayda barsa, onda barsyn» dep, aidy aspangha bir-aq shyghardy. Múnyng atyn «ashyq jaulyq» demeske tipti, sharang joq. Ár nәrse atymen ataluy kerek qoy. Búghan da ýndemeuimiz kerek pe?

Jalpy, kinәning barlyghyn әlgindey ashyq shovtinistik kózqarastaghy deputattargha ýiip-tóge beru de - әdiletsizdik. Mәselege bayyptay qarasaq, onyng bir úshy Kremlige baryp tireledi. «Pәlening bәri patshanyng ózinde eken» dep, Aqan seri aitpaqshy, búl byqsyq dýnie Reseyding basshylyghynan shyghyp jatyr. Sol elding preziydenti Putin bir kezde «Qazaqtarda memleket degen bolghan joq» dese, ekinshi bir súhbatynda «Kenes odaghynan bólingen biraz el Reseydin, orystardyng biraz auqymdy jerlerin syilyq esebinde alyp ketti» dep, ashyq mәlimdegeni kim-kimning de esinde bolar. Dәl osy týpki sebepten avtordyng ainalyp ótui ne bilmestik ne bilse de әdeyi býrkelelep otyrghan ishtey bir qulyghy. Biz avtordyng búdan mýldem habarsyz deuge auzymyz barmaydy. Endeshe, sebep - ekinshide.

Búl sayasattanushynyng taghy bir ashqan janalyghy - jekelengen deputtardyng sózine qúlaq asyp keregi joq. Bar mәsele - sol memleketting ústanymynda yaghny preziydenttin, premier-ministrding nemese preziydent әkimshiligi basshysynyng qabyldaghan sheshiminde eken. Múnda da qisyn joq. Au, kezinde sol kórshimizding Ukrainanyn, Gruziyanyn, Moldovanyng biraz aumaqtaryn basyp alghanda, aldyn-ala qanday sheshim qabyldap edi? Kýshti qashanda alyp ta jyghady, shalyp ta jyghady. Olar eshqanday sheshim nemese qauly-qarargha mýldem múqtaj emes... Orystar aitpaqshy «Kýshing bolsa, aqyldyng qajeti shamaly».

Áriyne, biz Resey sekildi alyp memleketke qarsy keler qauqarymyz shamaly. Alayda, olarmen daulaspay-aq, biraz sharualardy tyndyrugha bolady.

Mәselen, eng aldymen Reseymen aradaghy shekarany shúghyl arada myqtap shegendep, bekitudi qolgha alghan jón. Jәne ol basty mindet bolyp qala berui lәzim.

Ekinshiden, ontýstiktegi, batystaghy qazaqtardy osylay qaray jappay kóshirudi de tezdetken maqúl. Búl ýshin eshbir qarjy-qarajatty ayamau kerek.

Al, ýshinshiden, biz anau Izraili men Týrkiya sekildi qazirgi zamanghy ozyq soghys tehnikasyn shygharatyn eldermen, tyghyz baylanys ornatyp, solardan әskery tehnikany kóptep satyp alsaq, útylmaymyz.

Sosyn, әriyne, kýnderding kýninde ne bolary belgisiz, qazirding ózinde ózimizge sýieu de tireu bolatyn myqty eldermen jaqyndasa bersek, úpayymyz týgel bolmaq.

Minekey, qazir kýnnen-kýnge órship kele jatqan arandatushylyqqa qoyar tosqauylymyz osynday bolar dep shamaladyq.

Jaybergen Bolatov

Abai.kz