وزدەرىن جەردىڭ كىندىگى سانايتىن، بۇكىل ارمان-ماقساتى - قايتكەن كۇندە كەڭەس وداعىن قالپىنا كەلتىرۋ بولعان، جان-جاعىنان جاۋ ىزدەگەن كورشىمىز - رەسەيدىڭ تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ تەرىستىك وبلىستارىن وزدەرىنىكى دەپ سانايتىندىعى «جازىلماس سىرقاتقا» اينالىپ بارا جاتقان سىڭايلى.

وعان ءپۋتيننىڭ سايقىمازاعى جيرينوۆسكيدەن باستاپ، كۇنى كەشە تاعى دا سول «گوي-گويدى» جالعاستىرعان رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ قاتارداعى دەپۋتاتى عانا ەمەس، بىلدەي ءبىر كوميتەتىن باسقاراتىن نيكونوۆ دەگەننىڭ «ەسكى اۋرۋدى» قايتا قوزدىرعانى دالەل.

وبالى نە، بۇل جولى قازاق ەلىنىڭ رەسمي ورگاندارىنان باستاپ، مۇحتار قۇل-مۇحاممەد پەن ايدوس سارىم سەكىلدى بەلگىلى تۇلعالار ساناسىندا ازعانتاي ساڭىلاۋى بار ادام بولسا، تۇسىنەتىندەي ەتىپ، تولىمدى دا قونىمدى جاۋاپ قاتتى.

ءبارى دۇرىس، ءبارى دە ءادىل. الايدا بۇلاردىڭ سوزدەرى قازاقستان ازاماتتارىنىڭ بارلىعىنا جەتتى مە؟ ەلىمىزدىڭ تۇتاستىعىنا قاۋىپ توندىرەتىن مۇنداي ارانداتۋشىلىقتىڭ ءتۇبى نەگە اكەلىپ سوقتىرارىن ءتۇسىندىردى مە دەگەن ساۋالدار تۋىندايتىندىعى انىق. اسىرەسە، «داۋدىڭ باسى دايرابايدىڭ كوك سيىرى» دەگەندەي، رەسەيدىڭ شوۆينيستەرى كوز تىككەن ءوڭىردىڭ تۇرعىندارى وزدەرى تۇرىپ جاتقان ەلدىڭ تاعدىرىنا الاڭداي ما، الدە رەسەيدى وزدەرىنىڭ ەكىنشى وتانى ساناپ، «بۇعان ءبىزدىڭ قاتىسىمىز شامالى» دەپ، بەيتاراپتىق ساياسات ۇستانىپ وتىر ما؟..

ءبىز بۇل ساۋالدى بوسقا قويىپ وتىرعان جوقپىز. ويتكەنى ەلىمىزدىڭ بۇل وڭىرلەرىندە ورىس ۇلتىنىڭ وكىلدەرى ءالى دە باسىم، سوزدەرى ءالى دە وكتەم، جەرگىلىكتى بيلىك بۇلاردىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ، اياقتارىن بايقاپ باسادى. ونىڭ ۇستىنە، بۇل جەرلەردە سەپاراتيستىك پيعىل اندا-ساندا بولسا دا بوي كورسەتىپ قوياتىندىعىن تاعى دا قوسىڭىز... ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى قوستانايداعى كيريلل بوجكو سەكىلدى تۇرمەگە توعىتىلىپ، جازالارىن الدى دا. دەمەك، بۇل پيعىلدىڭ وسىنداعى باسىم كوپشىلىكتىڭ ساناسىندا بۇعىپ جاتپاسىنا ەشكىم دە كەپىلدىك بەرە المايدى.

ەندى ءبىزدى مازالاعان ساۋالدىڭ نەدەن تۋىنداعان سەبەپتەرىنە توقتالايىق. بۇل جەرلەردە بارلىعى دەرلىك ءورىستىلدى ءباسپاسوزدى وقيدى، ءورىستىلدى سايتتاردى قارايدى. ولداردىڭ وزدەرىنىڭ ءپىر تۇتاتىن، سولاردىڭ پىكىرىنە عانا قۇلاق اساتىن ساياساتكەرلەر مەن عالىمسىماقتارى دا بار. ولاردىڭ اراسىندا ەكونونوميكانىڭ «جىلىگىن شاعىپ بەرەتىن» پەتر سۆويك پەن ساياساتتىڭ «اسا بىلگىرى» سانالاتىن دانيار اشىمباەۆ دەگەندەر دە بار. بۇلاردىڭ ەكەۋى دە گازەت بەتتەرى مەن سايتتاردان تۇسپەيدى.

مىنە، جاقىندا عانا وسى «ەكى عۇلامانىڭ» ءبىرى - دانيار اشىمباەۆ، ۇيقىسىنان ەندى عانا ويانعانداي، ءدال وسى تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى الدىندا، ياعني جەلتوقساننىڭ 15-ءى كۇنى ەلىمىزدەگى بەلگىلى دەيتىندەي سايتتاردىڭ بىرىنە سالا-قۇلاش «رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك دۋماسىندا دۇرىس ويلاي الاتىن دەپۋتاتتار ساۋساقپەن سانارلىقتاي» (ادەكۆاتنىح دەپۋتاتاوۆ ۆ گوسدۋمە روسسي پو پالتسام سچيتات) دەپ، سۇحبات بەرىپتى.

اڭگىمە - سول باياعى ءبىز ايتىپ وتىرعان رەسەي دەپۋتاتتارىنىڭ وسى ايماقتارعا كوز الارتۋى. بۇل جەردە الگى ساياساتتانۋشىمىز وسى جاقتاعى جۇرتتىڭ قۇلاعىنا مايداي جاعاتىن «ە، نە قىلار دەيسىڭ؟ ولار ايتادى دا قويادى. بۇعان كوڭىل اۋدارۋدىڭ قاجەتى جوق» دەگەن، پىكىردى ورتاعا سالادى. ال ءبىز اۆتوردىڭ بۇل پىكىرىنە قوسىلا المادىق.

سەبەبى، بىرىنشىدەن، بۇلار بىرەن-ساران ەمەس، جەتىپ ارتىلادى. بۇعان الگى جيرينوۆسكي مەن نيكونوۆ سەكىلدى شوۆينيستەر ەلىمىزگە اشىقتان-اشىق كوز الارتقاندا سول دەپۋتتاردىڭ ىشىنەن سۋىرىلىپ شىعىپ، «قويىڭىز. قازاقستان - بىزگە ەڭ جاقىن دوس ءارى وداقتاس ەل. ونىڭ ۇستىنە ەكونوميكالىق ءارى قورعانىس وداقتارعا دا مۇشەمىز. مۇنىڭىز ءجونسىز» دەگەن، ەشكىم بولمادى. دەمەك، الگىندەي ارانداتۋشىلىق ولاردىڭ دا كوكەيىنەن شىعىپ وتىر دەگەن ءسوز. سايىپ كەلگەندە، سول ورىس حالقىنىڭ وزىندە «ۇندەمەگەندىك - كەلىسكەندىكتىڭ بەلگىسى» دەگەن، ماقال دا بار ەكەندىگىن ۇمىتپالىق. مۇنى ءبىر دەپ قويىڭىز.

ەكىنشىدەن، ەلىمىزدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ءوزىنىڭ كوزقاراسىن ءبىلدىرىپ، نوتا جولداعاندا دا ولاردان رەسمي جاۋاپ بەرگەن ەشكىم جوق. جاۋاپتى ايتاسىز، ءبىزدىڭ بۇل قادامىمىزدان كەيىن ولار مۇلدەم ورشەلەنىپ، بوي بەرمەي كەتتى ەمەس پە؟ ماسەلەن، الگى نيكونوۆتان كەيىن ىلە-شالا سول دۋمانىڭ دەپۋتاتى ءارى اناۋ-مىناۋ ەمەس رەسەيدىڭ بيلىك باسىنداعى الپاۋىت پارتيانىڭ بىلدەي ءبىر مۇشەسى ەۆگەني فەدوروۆ دەگەن سابازىڭ «قازاقستاننىڭ قازىرگى بارلىق اۋماعىن كەزىندە قازاقتار جالعا العان. ەندى ولاردى دەرەۋ قايتارسىن. قازاقتار قايدا بارسا، وندا بارسىن» دەپ، ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعاردى. مۇنىڭ اتىن «اشىق جاۋلىق» دەمەسكە ءتىپتى، شاراڭ جوق. ءار نارسە اتىمەن اتالۋى كەرەك قوي. بۇعان دا ۇندەمەۋىمىز كەرەك پە؟

جالپى، كىنانىڭ بارلىعىن الگىندەي اشىق شوۆتينيستىك كوزقاراستاعى دەپۋتاتتارعا ءۇيىپ-توگە بەرۋ دە - ادىلەتسىزدىك. ماسەلەگە بايىپتاي قاراساق، ونىڭ ءبىر ۇشى كرەملگە بارىپ تىرەلەدى. «پالەنىڭ ءبارى پاتشانىڭ وزىندە ەكەن» دەپ، اقان سەرى ايتپاقشى، بۇل بىقسىق دۇنيە رەسەيدىڭ باسشىلىعىنان شىعىپ جاتىر. سول ەلدىڭ پرەزيدەنتى پۋتين ءبىر كەزدە «قازاقتاردا مەملەكەت دەگەن بولعان جوق» دەسە، ەكىنشى ءبىر سۇحباتىندا «كەڭەس وداعىنان بولىنگەن ءبىراز ەل رەسەيدىڭ، ورىستاردىڭ ءبىراز اۋقىمدى جەرلەرىن سىيلىق ەسەبىندە الىپ كەتتى» دەپ، اشىق مالىمدەگەنى كىم-كىمنىڭ دە ەسىندە بولار. ءدال وسى تۇپكى سەبەپتەن اۆتوردىڭ اينالىپ ءوتۋى نە بىلمەستىك نە بىلسە دە ادەيى بۇركەلەلەپ وتىرعان ىشتەي ءبىر قۋلىعى. ءبىز اۆتوردىڭ بۇدان مۇلدەم حابارسىز دەۋگە اۋزىمىز بارمايدى. ەندەشە، سەبەپ - ەكىنشىدە.

بۇل ساياساتتانۋشىنىڭ تاعى ءبىر اشقان جاڭالىعى - جەكەلەنگەن دەپۋتتاردىڭ سوزىنە قۇلاق اسىپ كەرەگى جوق. بار ماسەلە - سول مەملەكەتتىڭ ۇستانىمىندا ياعني پرەزيدەنتتىڭ، پرەمەر-ءمينيستردىڭ نەمەسە پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ قابىلداعان شەشىمىندە ەكەن. مۇندا دا قيسىن جوق. اۋ، كەزىندە سول كورشىمىزدىڭ ۋكراينانىڭ، گرۋزيانىڭ، مولدوۆانىڭ ءبىراز اۋماقتارىن باسىپ العاندا، الدىن-الا قانداي شەشىم قابىلداپ ەدى؟ كۇشتى قاشاندا الىپ تا جىعادى، شالىپ تا جىعادى. ولار ەشقانداي شەشىم نەمەسە قاۋلى-قارارعا مۇلدەم مۇقتاج ەمەس... ورىستار ايتپاقشى «كۇشىڭ بولسا، اقىلدىڭ قاجەتى شامالى».

ارينە، ءبىز رەسەي سەكىلدى الىپ مەملەكەتكە قارسى كەلەر قاۋقارىمىز شامالى. الايدا، ولارمەن داۋلاسپاي-اق، ءبىراز شارۋالاردى تىندىرۋعا بولادى.

ماسەلەن، ەڭ الدىمەن رەسەيمەن اراداعى شەكارانى شۇعىل ارادا مىقتاپ شەگەندەپ، بەكىتۋدى قولعا العان ءجون. جانە ول باستى مىندەت بولىپ قالا بەرۋى ءلازىم.

ەكىنشىدەن، وڭتۇستىكتەگى، باتىستاعى قازاقتاردى وسىلاي قاراي جاپپاي كوشىرۋدى دە تەزدەتكەن ماقۇل. بۇل ءۇشىن ەشبىر قارجى-قاراجاتتى اياماۋ كەرەك.

ال، ۇشىنشىدەن، ءبىز اناۋ يزرايل مەن تۇركيا سەكىلدى قازىرگى زامانعى وزىق سوعىس تەحنيكاسىن شىعاراتىن ەلدەرمەن، تىعىز بايلانىس ورناتىپ، سولاردان اسكەري تەحنيكانى كوپتەپ ساتىپ الساق، ۇتىلمايمىز.

سوسىن، ارينە، كۇندەردىڭ كۇنىندە نە بولارى بەلگىسىز، قازىردىڭ وزىندە وزىمىزگە سۇيەۋ دە تىرەۋ بولاتىن مىقتى ەلدەرمەن جاقىنداسا بەرسەك، ۇپايىمىز تۇگەل بولماق.

مىنەكەي، قازىر كۇننەن-كۇنگە ءورشىپ كەلە جاتقان ارانداتۋشىلىققا قويار توسقاۋىلىمىز وسىنداي بولار دەپ شامالادىق.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz