Songhy kezderi býgingi qazaq kitap oqymaytyn boldy degen pikir jii aitylyp jýr. Ara-túra búl últtyq ruhany qúldyrauymyzdyng basy degen de kóripkeldik oy boy kóterip qalady.

Ádebiyetshilerimizding osylay bar kinәni halyqqa arta saluy «sezikti búryn sekirer», «beymaza jenedi, beyshara kónedinin» keri emes pe eken?

Bәlkim, oqyrmannyng joqtyghyna jazushymyzdyng ózi kinәli bolar nemese oqyrman bar da onyng talabyna jauap bere alar kitap joq shyghar?

Ziyaly qauymnyn, onyng ishinde әdebiyetshilerimizding últ bolashaghy aldyndaghy jauapsyzdyghyna qarapayym halyq qashanghy kinәli bola bermek?

Osynday saualdargha jauap beru arqyly, biz tómendegi maqalada mәseleni kerisinshe qarastyrdyq. Búl jerde jazushy oqyrmangha emes, oqyrman jazushygha syn aitady.

Songhy kezderi býgingi qazaq kitap oqymaytyn boldy degen pikir jii aitylyp jýr. Ara-túra búl últtyq ruhany qúldyrauymyzdyng basy degen de kóripkeldik oy boy kóterip qalady.

Ádebiyetshilerimizding osylay bar kinәni halyqqa arta saluy «sezikti búryn sekirer», «beymaza jenedi, beyshara kónedinin» keri emes pe eken?

Bәlkim, oqyrmannyng joqtyghyna jazushymyzdyng ózi kinәli bolar nemese oqyrman bar da onyng talabyna jauap bere alar kitap joq shyghar?

Ziyaly qauymnyn, onyng ishinde әdebiyetshilerimizding últ bolashaghy aldyndaghy jauapsyzdyghyna qarapayym halyq qashanghy kinәli bola bermek?

Osynday saualdargha jauap beru arqyly, biz tómendegi maqalada mәseleni kerisinshe qarastyrdyq. Búl jerde jazushy oqyrmangha emes, oqyrman jazushygha syn aitady.

«Kiyeli habardaghy» jazugha qaraghanda әldebir keshtegi jiynda Isa Mәsih Petr sahabagha: «Tangha deyin әtesh ýsh ret shaqyrady, oghan deyin sen menen ýsh ret bezinip ýlgeretin bolasyn», depti-mys. Sonda sahaba: «Búlay boluy esh mýmkin emes. Sizge Tәnir habary týsken alghashqy kýnderinizden serikpin. Tәnirge, Tәnirining úly Sizge kәmil senemin. Búl senimimnen ajal aldynda túrsam da bas tarta almaspyn» dep jauap bergen kórinedi. Odan keyingi oqighalar damuy barysynda Isa mәsihting aitqany rasqa shyghyp, payghambar basyna zúlmat shaq tughanda, Petr sahabanyng ýsh ret bezinip ýlgeretindigi de, tek әtesh ýshinshi ret shaqyrghannan song ghana sanasy oyanyp, senimi qalpyna keletindigi de, sonda Isa mәsihting aitqan kóripkeldigi esine týsetindigi de sol әlde Lúqa, әlde Johan jazghan «Kiyeli habarda» taghy da tәpsirlenip bayandalghan-dy. Payghambar sózine kýpirlik jasap, kýnәgha batqanyna qorlanghan Petr sahaba sol sәt shyday almay enkildep jylap jiberipti-mis. Kim biledi, ruhy ibilis tiline erip, osal tartqandyghyna ishi qan jylaghan bolar. Bizding últtyq әdebiyetimizding qazirgi hal-kýii Petr sahabanyng bas ayaghy bir týnde basynan keshiretin osy sana sergeldenine úqsaytyn syndy.

Qúdaydyng bir aty ar bolsa, әdebiyet sol ardyng isi. «Ólenge әrkimnin-aq bar talasy» dep úly Abay aitqanymen, Qúdaydyng jerdegi sharuasymen ekining birining ainalysa beruge qúqysy joq. Ishki dayyndyghy, ruhy da jetpeydi. Múhammed payghambar әldebir poeziya turaly әngimesinde «Aqyn bolmysy Allanyng qazynasy» degen eken. Demek, aqynnyng býkil shygharmashylyghy, tynys-tirshiligi kóktegi sol tylsym jaratylystyng jeteginde jýrmek. Onyng auzyna «Han emessin, qasqyrsyn, qas albasty basqyrsyn. Dostaryng kelip tabalap, dúshpanyng seni basqa úrsyn» degen bet qaratpas sózdi de, «Men osynau Aspany qúdiretimmen, payghambarlyq etemin jerge týgel» dep aitqyzyp, ruhyn asqaqtatatyn da osy qúpiya qúdiret.Tipti Qúrannyng ózi keremet aq óleng ýlgisimen jazylghandyghyn nege úmyta beremiz. Múhammed payghambardyng ózi de ómir boyyna asylzada poeziyanyng shyn jankýieri bolyp ótken desedi. Átten, býgingi músylman qauymy «Qúrannyn» Múhammed arqyly kókten týsuine poeziyagha qanshalyqty qaryzdar ekendikterin bir sәt sezinse ghoy. Olar Múhammed ruhynyng biyik, janynyng taza bolghandyghyn ghana biledi. Al osy tazalyqqa ol kisi qalay jetti, ol jaghynda sharualary joq. Jan qysylghanda boqtyq týrinde bolsa da shyndyq aitylady degendey, osy jaghyna nazar audara alar óresi bolsa, moldasy bar, basqasy bar býkil músylman әuleti naghyz ólenqúmarlar әuleti bolyp shygha keler edi-au. Búl jaghynan Isa ýmbetteri bizden kósh ilgeri. Olar poeziya qadirin bilmese de, sóz qadirin jaqsy biledi. Óitkeni, Ioannan qalghan «Kiyeli habar» «Basynda Sóz boldy, Sóz Tәniride boldy, Sóz Tәnirining ózi edi»,- dep bastalady. Demek, Qúdaydyng bir aty Ar bolsa, bir aty Sóz. Bir kezderi «Sózben Kýndi toqtatyp, qamal búzghan» qúdiret iyeleri eki ayaqty pende bizding aramyzda da bolghan deydi eski anyzdar. Ózimiz keshegi kýnge deyin moyyndamay kelgen baqsylar poeziyasy osynday tylsym kýshke iye. Qalay degenmen de, baqsylyqtyng praktikasyna ýniletin bolsaq, bir kezderi poeziya adamnyng jany ghana emes, tәnin emdeuge de, túrmys-tirshiligine qarasugha da qolynan kelgenshe at salysqandyghynyng kuәsi bolamyz. Endigi jerde poeziyany transsendentalidyq dengeyde týsindiruden onyng jerdegi naqty jaghdayyna qayta oralatyn bolsaq, osynday ruhany múragha ie aqyndardy da songhy uaqyt ibilis iyektey bastaghandyghy angharylady.

Sahaba Petrdi bir týnde ýsh ret sýrindirgen ibilis aqyndarymyzdy kýnige otyz ýsh ret sýrindiretin siyaqty. Osyndayda esine oy alyby Balizaktyng «IYdeya faktydan әrdayym joghary túrady» degen qanatty sózi eriksiz oralady. Taza poeziyanyn, ony jasaytyn shabyttyng qúdiretpen tikeley baylanysy bar ekendigi anyq, oghan mysal keltirdik. Poeziya bolmysy transsendentalidyq qasiyetinde pendeuy týsinikten qanshalyqty joghary túrghanymen, tóniregindegi kýres-tartys, odan órbiytin naqty oqighalar basqagha megzeydi.

O bastaghy kóterer tuy Aspany bolghanymen, poeziya jәne Aqyn sayasattan, qoghamnyng ómirinen, ortanyng әserinen eshqashan beytarap qala almaq emes. «Aqyn jany kirpiyaz, jamandyqqa tóze almaydy». Keshegi Kenes ókimeti túsynda ar-namysy ýshin jekpe-jekte atysyp mert bolghan eki aqyn ómirbayanyn orys әdebiyeti oqulyghynan jata-jastana oqyp, jatqa aityp óstik. Ekeuin de qúrtqan Patsha men onyng toghyshar sheneunikteri eken. Beynebir olardan keyingi aqyndardyng bәrining ómiri sәtti ayaqtala bergen syndy. Sóitsek, Kenes ókimeti de tikeley aqyn ruhy men sýiegining ýstinde qúrylghan bolyp shyqty...

Poeziyanyng jaratylyspen tikeley baylanysy bar ekenin qúlaqqa sinirumen ótken Aleksandr Blok suyq bólmede ashtyqtan búratylyp jatyp qaytys bolady. Al, osydan eki aptaday uaqyt keyin adamzattyng altynshy sezimi oyanar sәtti ansaumen ótken Nikolay Gumiylev әldebir týrmening aulasynda atylghan bolatyn. Obaly ne kerek, kuә bolghandar qorqaq esinen tanyp, qaysardyng buyny qaltyraytyn osy sәtte aqyn óz jendetining betine jymiya qarap túrdy desedi. Átten, Dostoevskiyge berilgen keshirim oghan da jasalsa, biz ben siz nebir keremet ruhany dýniyelerding kuәgeri bolar ma edik. Bir ghajaby, osy eki aqyn da ózderin bir kezgi qysyq kóz ghúndardyng úrpaghymyz dep eseptegen. Osy arada Nikolay Gumiylevting balasy Lev Gumiylevtin týrki tarihyn qalpyna keltirudegi yjdaghatty, qaharmandyq enbegin bir sәt eske ala ketsek jeter. Al jiyrmasynshy ghasyrdyng Don Kihoty Velimir Hlebnikov podvalda jan tapsyrghanda, qasynda myna qayyrshy kezbege ne boldy dep әuestengen jas balalar ghana bolghan kórinedi. Ólendi esep jýiesine salu arqyly ghalamnyng qúpiyasyn ashsam ba degen osy aqyn armanynyng qasynda bәrimiz alasa tartarymyz anyq. Al Kenes ókimetimen kónil qosqysy kelgen V.Mayakovskiy atylyp qalsa, Sergey Esenin moynyna qyl arqan saldy. «Ózge elde súltan bolghansha, óz elimde últan bolghanym dúrys» dep Otanyna oralghan Marina Svetaeva - búryn-sondy jer betinde ótken әielderding ruhy eng óri, әldebir aqsausaqtardyng kýnә men qylmys iyisi kýnirsigen kir-qonyn juyp, tirshilik etedi. Aqyr sonynda temekige tiyn-teben taba almay múqtajdyqtan qysylghan aqyn әiel óz ómirin ózi ýzuge mәjbýr bolghan. Shirkeu keshegi kýnderi ghana әiel aqynnyng ór ruhyn azalap, janyn jaylandyrugha rúqsat berdi. Mine, sizge әiel obrazyndaghy Nikkolo Paganiniy...

Átten, bizding qazaqy týsinigimizge adamdy, onyng jan-dýniyesin zertteuding psihoanalizdik әdisteri әli sinise qoyghan joq. Bolmasa aty darday talay әdebiyetshi aghalarymyzdyng syrty býtin, ishi týtin jan dýniyesin jalanashtap beruge bolar edi. Biraq búl jalanashtau «Kil qúdaylardyng ishinde qúday emesi inisi» dep bir aqyn aghamyzdyng auyldasynyng әdebiyet pen әdebiyetshi jayly qazaqy sәby týsinigin zilsiz ajualaghanynday bolyp shyqpas edi. Onyng ýstine bizde shygharmashylyq adam ómirining biografiyasyn psihologiyalyq iyirimdermen jazu ispetti әdebiyetting tanymdyq eng keleli janrlarynyng biri de әli kýnge óz dәrejesinde damymay kele jatqandyghy qolbaylau...

Ángimeni orys әdebiyeti ómirinen mysal keltiruden bastauymyzdyng әrtýrli obektivti, subektivti sebepteri bar. Búl ýshin orysshyl, batysshyl dep kinәlau dúrys bola qoymas. Óitkeni, onyng tarihynda Pushkiyn, Lermontovtay aqyny, Tolstoy, Dostoevskiy syndy úly jazushylary bolghan. Óitkeni, búl әdebiyet orys últyn әlem halqyna qazan tónkerisine deyin tanytyp ýlgergen. Orys aqyny aitqanday, «Poet v Rossiy bolishe-chem poet». Al bizding әdebiyet búl kezderi Abay poeziyasy qajet pe, qajet emes pe degen sәby saual tónireginde talasyp jatqan-dy. Búl aitystyng aqyry Maghjan, Sәken, Iliyas, Beyimbet... esimderin sanap jatu әbestik bolar, jalpy әdebiyet kiyesin, poeziya qasiyetin ibilis qaruynyng únghysyna baylap berumen ayaqtalghany belgili. Petr sahabany bir týnde ýsh ret sýrindiretin qanatty qús qazaq әdebiyetinde osy kezde birinshi ret shaqyrghan-dy. Biz ony bayqamadyq. M.Áuezov, Gh.Mýsirepovter jasyryn ruhany maydangha ketti. Qazaq әdebiyeti ýshin Áuezov shygharmashylyghy qanshalyqty baghaly ekeni belgili, ómirining sonynda «Tazalaudy Avgiyding at qorasynan bastayyq» degen Gh.Mýsirepov ómirin Petr sahabanyng ómirimen baylanystyrugha, ruhany paralleli jýrgizuge bola ma? Ábden bolady. Shirkeu jәne bay-manaptar Isa ilimining qaghidalaryn óz qajettilikterine qalay búrmalasa, qazaq әdebiyetindegi «jana ruhany patriarhtar da» osy nәrseni jasaghysy keldi. Óitkeni olar ýshin әdebiyet kiyeden júrday kýndelikti kýnkóristing qúraly ghana-tyn. Olar óz izbasarlaryn da osynday ruhta tәrbiyeledi. Ádebiyet auylyna tarihy filosofiyagha tisi batpaytyn, Tәnirining ózin kóshede tiri kezdestire qalsa tepkilep ketetin dili dýmbilez «daryndar» qaptay bastady. Óleng bylay túrsyn, prozanyng ózining oy jýgirter alany tym tarylyp ketti. Búl kezendegi qazaq prozasynyng oqigha órbisi «bir aghash, bir ai, eki adam, taghy biraz uaqyt ótkensin bir aghash, bir ai, bir adam» tónireginde nemese partorg pen diyrektor tartysy auqymynda ghana bolatyn desek, qatelespeytin shygharmyz. Shygharmashylyq izdenis kýrt qúldyrap ketti. Áriyne, búl shygharmashylyq intuisiyasyna sýienip, әdebiyet basqashalau boluy kerek-au degender tabylmady degen sóz emes. Ondaylardy ayaqtan syn shalsa, tóbeden sosialistik iydeologiya toqpaqtady. Eki jaqty maydangha shyday almay búlardyng kóbisi jýrekten ketkeni jasyryn emes. Ádebiyet tek ótkendi jazu emes, belgili bir dәrejede bolashaqty boljaudyng da qúraly ekendigi úmytylyp qala berdi. Tarihy oqighalargha paralleli jýrgizu, jeke adam týsinigining qatparlaryna sayahat jasau, kenistik pen uaqytta erkin qozghalu syndy әlemdik әdebiyetting eng songhy әdis-tәsilderinen maqúrym qalghan qazaq til óneri endigi jerde qúr jalang qyzyl sózdilikke ainalyp bara jatqanday... Jazushylar odaghyna 600-ge tarta jazushynyng tirkelui de qazaq ýshin jazushylyqtyng nauqandyq kәsipke ainalghandyghyna aighaq bolsa kerek. Aqyr sony kósh bastar әdeby synymyz plagiat әdebiyetten shyn shygharmashynyng ózindik izdenis qoltanbasy bar tuyndysyn ajyratyp alugha qabiletsiz bolyp qaldy. Aruaghy keshirsin, býkil ómiri qazaghym dep shyryldap ótken әldebir synshy aghanyng Oljas Sýleymenovtyng «Qysh kitabyn» mansúqtaghany әli esimizde. Qúdayym-au, tariyhqa, әdebiyetke, dinge taldama jasay biletin bolsaq, bizding әdebiyetimizge, qazaqy týsinigimizde naqty parodiya osy poema emes pe?! Qazaq atynyng túyaghy qay jerdi baspady, auyzdyghymen alysyp túryp qay ózennen su ishpedi? Elbasymyz Ishpaqay, aqynymyz Kóten bolsa, bizge emes, eki ayaqty dýmsheni arqalaghan atqa obal bolghany da!

Qazaq jazushysy ózine Kenes ýkimeti túsyndaghy jetpis jylda salauatty oqyrman dayynday almady. Qazaq kitapqúmarlyghy stihiyalyq ynghaydaghy bayansyz kitapqúmarlyq bolyp shyqty. Bәlkim, nauqanshylyq sipattaghy kitapqú­mar­lyq edi desek te qatelespeytin shygharmyz. Olay bo­luynyng da әrtýrli әleumettik, psihologiyalyq sebepteri bar. Óz aldyna әngime etudi qajet etetin ózekti taqyryp bol­­ghandyqtan, búl jerde oghan toqtalyp jatudy jón kór­medik.

Jalpy, qazaq әdebiyetinde shu shygharyp, oqyrman sýiispenshiligine bólengen shygharmalardyng deni jelisin halqymyzdyng ótken tarihynan tartatyn shygharmalar. Ótkendi jazghan dúrys shyghar, biraq sol ótkenimiz býgingi kýnmen jeng úshynan jalghasyp túruy tiyistigin jazushylarymyz jadynan shygharyp aldy. Bolmasa, keshegi dalany jazyp jýrip, býgingi qalada sol qazaghyna mola qazylyp jatqandyghyn ishtey sezbedi me, sezdi. Sonda әreketsiz otyryp qalghandyqtaryn qanday sebeptermen týsindiruge bolady?

Joq, әdebiyet bolmady emes, boldy. Biraq, sol әdebiyet sosialistik realizm tonyn jamylghan romantikalyq saryndaghy әdebiyet edi. Mysaly Oralhan Bókeev keyipkerlerine tútasymen eliktey alatyn bir jan tauyp bere alamyz ba? Dau joq, myqty jazushy. Biraq... onyng tuyndylary eshkimdi de psihologiyalyq dayyndyqtan ótkize almaydy. Qala men dala ortasynda jýrgen býgingi qazaqqa basqa әdebiyet kerek. Sol әdebiyet bolmay qazaq kitap oqymaq emes.

Aqyn agham aitady: Alpysynshy jyldar. Auyldaghy kitaphanagha «Mahabbat, qyzyq mol jyldardyn» tórt danasy týsti. Býkil auyl bolyp oqydyq. Kitap oqugha da halyq kezekke túratyndyghyn osy kezde bayqadym. Aqyr sony ómirinde bir kitap oqymaghan jeneshem de ýiding júmysynan qoly qalt bosay qalghan sәtte qúnttap jýrip oqyp shyqqany әli esimde.

Taghy da sol agham aitady: «Mahabbat, qyzyq mol jyldar» sonshalyqty keremet tuyndy emes. Almatygha kelip kórgenimmen kitaptan oqyghanymnyng arasynda jer men kóktey aiyrmashylyq bar.

Auyl jastary qalagha әli de sol «Mahabbat, qyzyq mol jyldar» әserimen attanady. Beynebir auylda da, qalada da uaqyt toqtap qalghanday. Jazushylarymyz әli kýnge 45-jyldardyng ruhany atmosferasyn algha jyljyta almay jatqandyghy jangha batady.

Sekseninshi jyldardyng jastary jata jastanyp jatyp oqyghan taghy bir shygharma M.Maghauinning «Kók múnary» edi. Dәl qazir osy egoist Edigening qashama aspiranttyng kóz jasyna qalghandyghyn kim sanap bere alady. Búl jas qazaqtyng bilimi bolghanymen, bas tiger iydeyasy joq edi. Aqyry әldeqayda qanghyp ketetini de sol iydeyasyzdyqtan. Bәlkim, jazushy ruhany býlikshi obrazyn jasaugha talpynghan bolar. Solay bolsa da búl talpynys sәtsiz talpynys.

Sekseninshi jyldardyng ólenge talasy bar jastary әdebiyetke «Múqaghaly araq ishken, biz de ishe alamyz» dep keldi. Sәby týsinik pe, sәby týsinik. Múqaghaly taghdyry sonda qala qaqpasynyng ústynyna dargha asylghan Fransua Viyon ómirinen ayanyshty ma, әlde týrmede ómirin ótkizgen Komoens tirshiliginen beyshara ma? Týsiniksiz. Fransua Viyon korolige til tiygizgen adam. Al sanasyn araq ulaghan janaghy periler bas ayaghy ainaldyrghan on jyl ishinde ruhany kýreske qabiletsiz mýgedek bolyp qaldy. Átten, osylargha fransuz simvoliysi Artur Rembonyng poeziyagha adaldyghyn berse, kiyeli әdebiyet auylynyng auasy kónirsigen iyisten sәl de bolsa arylghan bolar edi-au. Óitkeni, búlar әdebiyetti jasaghan joq, әdebiyetpen әuestendi. Qúmaryn basty. Tәndik lәzzat alghanymen, ruhany lәzzat sezinu biyigine kóterile almady. Endigi әdebiyet ýshin qysyltayang sәtte olardyng deni әdebiyet maydanyn tastap ketip jatyr. Ádebiyet - ruhany maydan alany. Ruhyng myqty bolmasa tәnin, jan-jýikeng tayaq jeydi. Búl jaghynan alghanda әdebiyetshi de sportshy sekildi, jaqsy kórsetkish bayqatugha tyrysady. Biraq, sportshygha jaqsy kórsetkish bayqatamyn dep tәnge esirtki egu qanshalyqty ziyan bolsa, әdebiyetshige de jalghan elikteu - solyqtaudyng tiyimsizdigi sonshalyqty aiqyn. Bir Múqaghalidyng aruaghy riza bolar, al Dante, Shekspiyr, Lermontov aruaqtary she? Jeke aqyn shygharmashylyghyna, aqyn ómirine kóz júmyp tabynu qajet emestigin osy mysaldar-aq dәlelder. Shygharmashylyqtaghy osy jeke basqa tabynushylyq derti әdebiyetimiz óresin әli kýnge ósirmey kele jatyr. Qazaq әdebiyetining bir adam shygharmashylyghyna tәn oilau shenberinde qalyp qoya berui, býkil adamzattyq oy kenistigine shygha almauy - búl da ghalamdyq poeziya ruhynyn, әdebiyet ruhynyng aldyndaghy әlsizdik.

Qysqasy, toqsanynshy jyldar úrpaghy әteshting ekinshi shaqyrghanyna, Petr sahabanyng óz seniminen ekinshi ret bezinuine kuә boluda.

Keshegi kemi jýz myng oqyrmany bar jazushy býgin halqyna renishti kórinedi. Solar ertengi oqyrmannyng arasynan on oqyrman taba alar ma eken, osyny nege oilamaydy. Biz búl arada prozany beker tilge tiyek etip otyrghanymyz joq. Aqyn erte kóktemde tabighattyng tylsym kýshimen aghash bútaghyn jaryp shyghatyn býrtik bolatyn bolsa, prozashy sol býrtikti janbyrsyz alty ay kýtip, baghyp, jemisin kýz bolghanda halyqqa úsynatyn enbekqor baghban.

Búl sózimizge dәlel retinde arygha barmay-aq, әleumettanu, sayasattanu, psihoanaliz syndy býgingi qoghamdy, adamzatty zertteu ilimderining bastauynda Shekspiyr, Balizak, Dostoevskiy prozalary túrghandyghyn aityp ótsek te jeter...

Álem әdebiyetine ýnilsek, Edgar Allan Po jyndanyp óledi, Heminguey atylyp qalady. Djek London, Akutagava Runoske dәri iship ólgen. Misima harakiry jasaghan. Dostoevskiy jalanash jýikesi qysymgha shyday almay jarylyp óldi. Tolstoy ýiinen qashqan. Eger jaratylysta qayta tuylu zany shynymen bar bolatyn bolsa, Buddany taghy da bir ret «Yasnaya Polyanada» tuylyp, qaytys bolyp edi dep aitugha bolatyn shyghar. Búlardyng bәri ruhany jan dýniyesi mazasyz izdenisining qúrbany bolghandar. Aytpaqshy, Edgar Allan Po býgingi ghylymy kriminalistikanyng negizin qalaushy. Olardyng tirshiligin ústap túrghan da osy adamzatqa kerek-au degen әldebir ishki jan-dýnie izdenisinen tuyndaghan iydeyalar edi. Olar ózderin әdebiyetke alyp kelgen sol iydeyagha ómirlerining sonyna deyin adal boldy, ruhtary kókke ketkenshe qyzmet etti.

Al bizding keybir jazushymyz, adamzatqa, qala berdi óz halqyna berer eshqanday iydeyasy bolmasa da, әdebiyet degen kiyening jaghasyna jarmasuyn әli qoyar emes. Áytpese, jandarynan iydeya shyghara almasa, ózderi «senimmen» qyzmet etken keshegi sosializm kýiregende nege bir jazushymyz harakiry jasamady?! Óitkeni olar halyqqa әdebiyet arqyly qyzmet jasamaq týgil, sol halyqtyng bolashaghyna da senbeytin edi. Osy bir qorqynysh beynesindegi ibilis olardyng sanasynyng bir qyrtysynda songhy 50 jyl boyy maza bermey jatyp alghandyghy anyq. Áytpese, ertengi kýni eng birinshi oqyrmany bolatyn tughan balasyn shala qazaq qyp tәrbiyeleuine ne sebep? Óz balasynyng boyyna sebe almaghan Ruhty halqynyng boyyna ege alatyndyghyna sonda, osy әdebiyetshilerimiz qalay sendi eken? Marginal qazaghymyz «original orys» bolyp kete jazdaghanyna da osy ziyaly qauym kinәli.

Átten, halqymyzda «kópke topyraq shashpa, ózine tiyedi» degen sóz bar. Qalay degenmen, býgingi әdebiyetshilerimizding halyqqa renjiytin jóni joq. Kerisinshe, halyq әdebiyetshilerine renjise qúba qúp.

Biz, toqsanynshy jyldardyng úrpaghy, әtesh ekinshi ret shaqyrghan sәtting kuәsi boldyq. Qazir týn jarym. Úzamay tang ataryn habarlap әtesh ýshinshi ret shaqyrmaq. Biz de senimimizden bezinip jýrmeyik. Qúdaydyng eki aty - Ar men Sóz bizden osyny talap etedi.

«Kiyeli habardaghy» kóripkeldik endi qaytalanbasa eken. Halyq danalyghy «eki ret aldansan, kinә mynaniki, ananiki, al ýshinshi ret aldaugha mýmkindik bersen, aiyby ózinnen bolmaq» deydi.

1996 jyl

(Jalghasy bar)

«Abay-aqparat»