Jenis SEYDOLLAÚLY: Qazaqtyng últtyq muzykasyna óz mәrtebesin qaytarugha tiyispiz
Jenis SEYDOLLAÚLY, «Gýlder» ansamblining diyrektory, QR enbek sinirgen qayratkeri:
Jenis SEYDOLLAÚLY, «Gýlder» ansamblining diyrektory, QR enbek sinirgen qayratkeri:
- Jenis agha, el ózinizdi aldymen ayauly perzenti, kónil sarayyna qonghan birshama jaqsy әnning avtory, ónerdegi ózgeshe qoltanba iyesi dep tanidy. Býginde erding jasy - 50-ge kelipsiz, Úly Jenis merekesi qarsanynda keletin mereytoyynyzben qúttyqtaymyz. Búl jastaghy adamnyn ótkenge moyyn búryp, jýrip ótken jolyna bir kóz toqtatpauy mýmkin emes. Endeshe, izinizden ne kóresiz, sazger retinde bolsyn, әnshi nemese basshy retinde bolsyn, «әttegen-ay» deytin jaylarynyz bar ma?
- Eng birinshi quanatynym - elimizding Tәuelsizdik alghandyghy. Búl - mening 50 jyldyghymnyng ishinde bolghan el ómirindegi eng ýlken tarihy ózgeris, últtyq qúndylyq. Biz tәuelsiz elding azamaty boludyng qanday ekendigin kózben kórip, erkindikting auasyn jútu baqytyna ie boldyq. Muzykada da ýlken ózgerister boldy. Qazir ónerde birin-biri tyqsyryp, algha úmtylyp jatqan jastar legin kórgen sayyn sol buyngha jol salyp bergen biz ghoy dep riza bolamyn. Al endi basshy retinde aitar bolsam, qazaq estradasynda 40 jyldan asa tarihy bar «Gýlderdin» búl - segizinshi buyny, al men - 12-basshysymyn. Mendegi bar maqsat - bir kezderi Gýljihan Ghaliyeva syndy túlghanyng úiytqy boluymen dýniyege kelgen ansambliding birde-bir kýltesin týsirmey, soldyrmay, ózimnen keyingige tabystau. Bir biletinim, býginde «Gýlder» - shýkir, súranysta. Múnyng bir qúpiyasyn aityp qoyayyn, qyzmetkerlerimning barlyghyna da men shygharmashylyq erkindik bergenmin: biznes jasaymyn desen, «Gýldermen» jasa, eger odan payda taba alsan, ony aldymen - ózin, sosyn «Gýlder» kórsin, yaghny «Gýlder» ansamblining arqasynda payda tap deymin. Qazaqsha aitqanda, «aldyna as qoydym, eki qolyndy bos qoydym» degen sóz ghoy. «Gýlder» ansamblining jalpy qúramy - 50 adam, onyng 40-y - elge tanymal әrtister: 25-i biyshiler bolsa, qalghany - әnshiler. Songhy janalyq: «NúrMúqasan» toby qazir bizge kelip, júmysqa ornalasyp jatyr.
Qyzyq, maghan júrt qansha jyl boldy, siz osy jerde otyra beresiz be degen súraqty jii qoyady. Onysy siz nege jogharygha ketpeysiz degen jaqsy oidan tughan súraq bola qoysyn, meyli. Degenmen meni ýrkitetini ol emes, qazir bizge bәrine de uaqytsha dep qarau daryp ketipti. Ertenin oilamay, is jasamaytyn әdet qazaqqa qaydan kelgen? Soghan tanym bar. Barlyq gәp, mine, osy uaqytsha degen psihologiyada sekildi, yaghny beyjay qaraushylyq ta, josparsyzdyq ta - bәri. Áriyne, qanday qyzmetker, meyli, ol auyldyng әkimi bolsyn, meyli, bir shaghyn mekeme basshysy bolsyn, ósui kerek. Biraq ózining ornynda júmysyn ayaqtamay, ol qalay óspek?!
- Agha, qazir, shyny kerek, kәsiby әnshilerden góri, әuesqoy әnshiler basym. Óziniz birde «Saz әlemi» baghdarlamasyna әdilqazy bolyp otyrghanda da sonday óz betinshe shyqqan jas oryndaushylardyng birinen: «Qaraghym, sening kәsiby biliming bar ma, ózi?» - dep súradynyz ghoy. Ókinishke oray deymiz be, qazir júrt kәsiby әnshilerden góri, әuesqoy әnshilerge den qoyyp ketti, osy ahual sizge qanshalyqty әser etedi?
- Qazir әnshilerding kóptigi sonsha, júrt olargha «toygha shyghyp, uystap aqsha tabady, ne salyq tólemeydi» dep, aramtamaq retinde qaray bastady. Eger әnshiler kәdimgidey bir mekeme qaramaghynda qyzmet istese, múnday súraq tumas edi. Qazir produserlik ortalyqtar bar, olar kәdimgidey salyghyn tólep túrady. Biraq jeme-jemge kelgende, joghary basshylyq ýlken konsert qoyarda bizdegi emes, esh jerde tirkeude joq, syrtta jýrgen әrtisterdi kóp qoldanghysy keledi. Bir emes, birneshe mәrte osynday jaghdaylardy kórgen son, osynday kezderde paydamyz tiymese, biz sekildi tútas óner újymyn memleket nege ústap otyr degen súraqty basshylyqqa kóldeneng qoyghymyz kelip túr. Mysaly, men ailyghym jýrip jatyr, qyzmetim ózime únaydy, onyng ýstine sazgerlik te, әnshilik te - abyroyym óz basyma jetedi degen egoistik psihologiyagha salsam, múnday súraq qoymay, typ-tynysh otyra beruime bolar edi. Biraq mening ónerge janym ashidy. Sondyqtan onyng derti - mening dertim. Men barlyghy tek «Gýlderden» ghana shyqsyn dep, bayaghy kenestik zamandy ansap otyrghan joqpyn. Shyn mәninde, basshylyqqa qazirgi tanymal әnshiler, jalpy әrtister kerek. Eger olardyng barlyghy ýkimettik újymdarda tirkeude túrsa, onda olardan elge de payda bolar edi, sonday-aq kerek kezde olardyng basyn qosu da qiyngha soqpas edi.
Bizding estradamyzda import bar da, eksport joq. Sebebi eksportqa shygharatyn әnshi qalay dayyndalady? Ol kәdimgidey Mәdeniyet ministrligimen baylanysty újym arqyly dayyndaghan jaghdayda mýmkin. Bir ghana produserlik ortalyqtyng oghan kýshi jetpeydi. Qazir jalghyz «A studiony» eksporttyq dýniyemiz dey alsaq, ol da - kezinde dúrys qolgha týskendiginen. Qazir ony el estradasynyng abyroyy dey alamyz. Odan keyin birde-bir әnshi, birde-bir kompozitor dәl sonday biyikke jetken joq. Jetkizuge bolady, eger biz barlyghymyz biriksek. Al bizde, mәselen, Erik Tastambekov Maqpaldy ne Ayqyndy jiberui mýmkin. Al olar kýlli elding betkeústar әnshileri emes qoy! Sondyqtan olar jeter jerge jetkenimen, bir kýndik dýnie bolyp, januynan óshui tez júldyzdargha ainalyp jatyr (TMD kóleminde alghanda). Sondyqtan ónerding qay salasy bolsyn, aldymen sapagha qyzmet etui tiyis, bir әn shygharsang da, muzyka sapaly boluy kerek. Al qazirgi әnder instrument jaghynan sapaly bolghanymen, aranjirovka jaghynan sapasy syn kótermeydi. Nege? Sebebi kezinde biz jandy dauyspen oryndaghandyqtan, әr oryndaushy óz aspabyna jauap beretin. Qazir sonyng barlyghyn bir adam - aranjirovshik kompiuterding aldynda otyrady da, jasay beredi. Barabanshy da - ózi, gitarist te - ózi, klavishnik te - ózi. Eng qyzyghy, әlgi aranjirovshik olardyng eshqaysysynda oinay almaydy. Shetelde bir әrtisti shygharu ýshin birinshi barabandy ýiretedi eken. Sosyn onyng ritmin tekseredi, sosyn royalida oinaudy ýiretedi. Sebebi ol әn salu ýshin әr instrumentting ýnin bilui kerek. Sodan keyin baryp onyng aranjirovka jasauyna bolady. Bizdegi eng basty kemshilik: qazir estradada jýrgen әnshilerding 80 payyzy muzykalyq aspapta oinay bilmeydi. Estrada degenning ózi gitara, bas gitara, baraban jәne klavishti aspap - osy negizgi tórt instrumentten qúralghan dýnie ghoy. Sol tórteuding eng qúryghanda birin sherte bilse, men ol әrtisti syilar edim. Áriyne, әndi jýregimen oryndaytyn tabighy talant iyeleri bar, men olardy muzyka salasynda jýrgeni ýshin syilaymyn. Biraq halyqqa ol óz paydasyn tiygizui kerek qoy.
- Sonda óz әrtisterimiz osynday eken dep, shetelden әnshi shaqyra beruimiz kerek pe? Osy ýrdiske qalay qaraysyz?
- Men osyny jasap otyrghan basshylyqtaghy adamdargha, biznestegi iri oligarhtargha da, әkimderge de - eshkimge renjimes edim, eger bizding de әrtisterimizdi Europa ne Resey shaqyryp, kerek etip jatsa. Biraq bizge olardan esh jauap joq qoy! Olar bizge kelip, milliondaghan aqshany alyp ketedi jәne ol ýshin bir eldin, birtútas halyqtyng qaltasyn tonadym-au degen oy bylay túrsyn, eng qúryghanda Qazaqstan degen eldi, qazaq degen halyqty bilse deysing ghoy. Bylaysha aitqanda, naghyz aramtamaq - solar, olargha, shynyn aitqanda, tek bizding aqshamyz ghana kerek. Osyghan qarap, qazir adamy namys, últtyq namys degen qúndylyq boludan qalyp barady-au degen oy týyge bolatynday. Eng qyzyghy, qazir bizde әrtisterdi dayarlaytyn T.Jýrgenov atyndaghy akademiyamyz bar, J.Elebekov atyndaghy estrada jәne sirk kolledjimiz bar, biraq sodan úshyp shyqqan týlekterding óner jolyna týsip, osy biz sekildi mekeme esigin qaghatyndary óte az, olargha súranys ta az. Sondyqtan ol týlekterding kóbi jeke, óz betinshe kariera jasaugha kóshedi nemese tipti basqa salagha ketuge mәjbýr.
- Eger sol týlekterge janynyz ashysa, bildey bir óner újymynyng basshysysyz ghoy, nege siz júmysqa tartpaysyz?
- Men búl tarapta eksperiyment jasap ta kórgenmin, nәtiyje bermedi. Búryn kenestik zamanda ýkimetten aqsha bólip, shtat súraytyn. Al qazir jýie mýldem basqa, qosymsha shtat súray almaymyz, bireudi alu ýshin bireudi shygharu kerek. Sodan song aitarym, qazir bir әrtisti, onda da talantty әrtisti elge tanymal etu ýshin joq degende 6-7 mln tenge qajet, TMD elderine tanytu ýshin ony 10 esege arttyrynyz, 500 myng dollar qajet. Al endi әlemge tanytu ýshin shash jetpeytin aqsha qajet. Sondyqtan bizge de oquyn jana bitire salghan, tәjiriybesiz týlek emes, talantty әri ózining sol talantyn moyyndatqan әrtis kerek. Al eger memleket bizding mekemege sol maqsatty jýktep, qosymsha shtat bólse, qanekey! Biraq biz sol óz әrtisimizdi kóteruge aqsha qimay, sonday qarjyny, oilanbastan, shetten әrtis әkelip, sonyng qaltasyna salyp jiberemiz. Sheteldik әnshilerding keluine mýldem qarsymyn deuden aulaqpyn, biraq sonau 70-80 jyldary janyp, qazir óship qalghandyqtan, biz sekildi elderden nәpaqa izdep jýrgenderining bizge qajeti qansha?! Myqtysyng ba, qazirgi kezde janyp túrghan júldyzdardy alyp kel. Biraq onyng da bizge qajeti qanshalyqty? Keletin adam bizding birde-bir әrtisimizding týr-týsi týgil, atyn da bilmeydi, tipti ózining qayda kelip otyrghanyna da mәn bermeydi. Sebebi olar ýshin biz «kakoy-to gorod v kakom-to Kazahstane» ghanamyz. Osyghan nege namystanbaymyz biz?! Sonday-aq qazir sportshylarymyzdyng da 50 payyzynan astamy jaldamaly, ishinde ómirinde elimizge kelip kórmegenderi de bar. Biraq olardyng sheteldik әnshilerden góri, paydasy bar ghoy, әlemdik arenada Qazaqstannyng namysy ýshin ter tógip, alghan aqshasyn aqtaydy. Maghan, bәlkim, osy mәselelerdi aitqanym ýshin sen óz «Gýlderindi» bil de, tynysh otyr, basqada neng bar deushiler de tabylar... Alayda osy elding azamaty retinde aitugha mening qaqym bar ghoy. Ómir boyy basymdy tómen salbyratyp ótu degen - maghan jat nәrse. Keudedegi namys osyndayda kórinbegende, qayda kórinis beruge tiyis?! Mening elime janym ashidy, qay salasynyng bolsyn basyndaghy qiyn jaghdayy jýregimdi auyrtady. Al «Gýlderge» kelsek, Ukrainagha barghan kezde bizding 20-daghy órimdey jas biyshilerimizdi kórip, «halyqtyng biyin, mynaday jas qyzdardyng biylegenin kórip, kózimizge jas alugha mәjbýrmiz» deydi. Sebebi olardyng jastary әldeqashan biyding breyk deysiz be, hiyp-hop, R&B sekildi zamanauy týrlerine ketip qalghan, olar ýshin halyqtyq by degen - arhaizm, kónening kózi, ony biyleudi qor sanaydy olar. Jastarynyng armany - Parijdegi «Mulen ruj» nemese sol siyaqty basqa da paydanyng kózin tez tabatyn iri-iri klubtarda biyleu. Sondyqtan halyq bii - ukrain júrtynda 40-tyng ýstindegi kelinshekter men 50-degi erlerding enshisinde. Tap sonday jaghdaymen biz Germaniyada da úshyrastyq. Avstriyanyng astanasy Vena qalasynyng Hofburg atty әigili «Vena valisi» ótetin saltanatty sarayynda qazaq biyin kórsetkenbiz. Sol kezde qalanyng mәdeniyet komiytetin basqaratyn basshy әiel adam: «Jas órimdey qyzdarynyz últtyq kiyimde biylep, óz elin tanytyp jýr, biz ony joghalttyq», - dep kózine jas aldy. Osydan týigenim: eger de býgin biz halyqtyq biyge qyzyghushylyq tanytqan jastarymyzdyng keudesinen keri iyterer bolsaq, biz de kýni erteng dәl ukraiynder men nemister sekildi kýy keshemiz. Olarda qayta halyq jetedi, al biz ainaldyrghan 17 mln halyqpyz, onyng jartysynan kóbi syrtqa qarap «úlyp» túr. Endeshe, eng qúryghanda 5 mln qazaqqa osy ónerimizdi qaldyrugha tiyispiz. Óitkeni biz alpauyt el emespiz, qanshalyqty kóne týrkilerden tamyr alghanymyzben, qazaq ózi - jas halyq.
- Búrynyraqta shou-biznes bolsa, qazir әlemde shou-industriya qarqyn alghan. Qaysysynda bolsyn, әnge tauar dep qaraydy, yaghny onyng naryqta ótui súranysqa baylanysty. Bizde de qazir myna әn ótedi dep qarau anyq bayqalady. Alayda onyng kóz jetken dәleli: der kezinde ótkenimen, sol ónim bir kýndik dýniyege ainalyp jatyr. Endeshe, biz osy ýrdisti qalay kórer kózge qolday almaqpyz?
- Ras, shetelde shou-industriya qarqyn alghan, olarda әn men әnshini, akter, jalpy әrtis ataulyny dayarlaytyn alpauyt zauyttar júmys isteydi. Eger salystyrmaly әri beyneli týrde alsaq, olarda zauyt bolsa, bizde - әli shaghyn ghana seh. Áriyne, jýz jyldyq tәjiriybesi bar AQSh sekildi alpauyt elding shou-industriyasy qarqyndy júmys istep jatqan shyghar, biraq biz bir nәrseni jaqsy týsinip aluymyz kerek: olardyng týp negizi joq. Tamyrsyz jerden gýl shygharghan sekildi, olar qoldan jasaghan mәdeniyetti dәriptep otyr, sondyqtan bir kýndik tabysty kózdeydi. Al bizde tamyr bar, ol - últtyq muzykamyz. Eger biz de sol shou-industriyanyng jetegine erer bolsaq, qazirgidey jahandanu dәuirinde ózimizding týp-tamyrymyzdan ajyrap qaluymyz әbden mýmkin. Óitkeni biz býginge say óz shou-biznesimizdi ayaqqa túrghyzyp ýlgergen joqpyz. Bylaysha aitqanda, bizding joghaltarymyz kóp, sondyqtan joghaltary joqtardyng sonynan eruge sonsha qúmarlanbaghanymyz jón. Mysaly, reseylik sarapshylar búl súraqqa «shou-biznes bastalghan tústa jeke adamnyng shygharmashylyghy óledi» dep bir ghana sózben keremet jauap bergen. Qazir, mysaly, Zattybek degen әnshi bar, dәl sol әnshi - sheteldik shou-industriyadaghy sekildi jolmen shyqqan әnshi. Birden shyqty, halyqqa únady, al bes jyldan keyin ol halyqqa únamay qaluy әbden mýmkin. Sebebi ol kezding óz «Zattybegi» bolady ghoy. Men de, mysaly, óz kezimde halyqqa qatty kerek boldym, konsertime júrt biylet tappay, qayda barsam, «o, Jenis Seydollaúly kele jatyr» dep qarsy aldy. Biraq birtindep qyzyghushylyq basqa buyngha auysty ghoy. Endi kelip men olargha renjip nemese halqyma kinә artsam, el kýlmey me?! Mýmkin, tyrmysyp, ózimnen keyingilerden qalmayyn dep, әn jazdyruyma bolar ma edi, biraq qajeti qansha?! Mening óz stiylim bar, óz shygharmashylyghym bar. Shou-bizneske ilesip, halyqtyng kóz aldynda bolayyn dep, óz shygharmashylyghymdy tastay salyp, súranysqa qyzmet etip kete almaymyn. Ózimnen keyingilerge renjy almauymnyng bir mәni: olardyng mening bir kezdegi әnderimdi súrap alyp, sonday-aq «sizding әninizben óstim» dep qolymdy alghany abyroyymdy asqaqtatyp tastaydy. Demek, men kezinde beker shyqpaghan ekenmin, enbegim dalagha ketpepti, dýniyelerim әli qoldanysta. Men ózimnen keyingilerge kishigirim mektep boldym. Sol arqyly, az da bolsa, ózimning osy dýniyedegi bir missiyamdy oryndadym. Ártister 60-70-ke deyin qyzmet istep, sodan song kónening kózi bolyp sol jerde túruy tiyis deytindey, sahna múrajay emes qoy. Negizi, әrtisting ghúmyry qysqa. Sondyqtan jas kezinde әrtisterding boyyndaghy bar mýmkindigin paydalanyp qalu kerek.
- Qazir «Premium», «Klassiyk» dey me, әiteuir, klassikalyq janrda әn salushy tórt jigitten kvartet qúru ýrdisi bastaldy. Al bireuler opera qazaqqa jat deydi...
- Neoklassikalyq stili ghoy aityp túrghanynyz. Al opera qazaqqa, shynynda da, jat, balet te. Biraq әlem elderimen terezesi teng ómir sýrip, Elbasy aitqanday, bәsekege qabiletti 50 elding qataryna enuimiz ýshin bizge búl ekeui de qajet. Biz ózi qyzyq halyqpyz: italiyannyng klassikalyq әnin aitatyn әnshini klassik deymiz de, al dombyramen oryndaytyn dәstýrli әnshilerdi «narodniyk» dey salamyz. Búl - janylys әri jalghan úghym. Sebebi klassika degenning ózi - týp maghynasynda eng jaqsy, eng asyl degen sóz. Demek, bizding klassikamyz - dәstýrli muzykamyz da, al әlgindeyler - italiyan ne sol siyaqty shetel klassikasy. Endeshe, biz qazaqtyng últtyq muzykasyna óz mәrtebeli atauyn qaytaryp, qalghandaryn óz atymen ataugha tiyispiz. Kezinde orystar janaghyday «narodniyk», «klassiyk» dep, bizdi ózderinshe syrtymyzdan bólip tastaghan, biz sonymen әli kýnge deyin jýrmiz. Áriyne, әlemdik klassikadan biz ýirenuimiz kerek, biraq ózimizdikin dәriptep baryp ýirenuimiz kerek. Mysaly, qytaylardyng opera oryndaghanyn kórdim, italiyan klassikasynyng ózin olar qytaydyng dauys tehnikasymen oryndaydy. Sózding shyny kerek, men býgingi italiyan dauys tehnikasymen oryndaytyn әnshilerden góri, búrynyraqta ótken Kýlәsh Bayseyitova, Roza Baghlanovanyng oryndaghanyn jaqsy kóremin. Nege? Óitkeni olarda taza qazaqy ýn saqtalyp qalghan. Olarda dauys qoi degen nәrse bolghan joq, tabighy ýnmen saldy. Olarda bir ghana qazaqty shetelge tanytu degen úghym boldy. Qazir biz sol maqsatty joghaltyp aldyq. Nege men Ámireni, Gharifolla, Dәnesh, Qayratty, Jәnibek pen Bekbolatty, sonday-aq Almas pen Úljan sekildi, jalpy aitqanda, qazaqtyng dәstýrli әnshilerin kóp tyndaghym keledi? Óitkeni olarda mening qanym, mening týp-tamyrym jatyr. Bizde konservatoriyadan dauys qoyghanda oryndaushynyng tabighy dauysyn óltirip, oghan italiyansha oryndau tehnikasyn qoyady. Sosyn әlgi tabighy dauysynan aiyrylghan әnshini klassik dep shygharamyz. Búl - taza tragediya. Býginde estradada bolsyn, sportta bolsyn, qazaqty kóbirek shygharu kerek. Mysaly, qazir shetelden әnshiler әkelip, olargha qazaqsha әn saldyrugha da úmtylys bar. Olar aita almady, aita almaydy da. Óitkeni qazaqtyng әnin tek qazaq qana aita alady. Biz osyny týsinuimiz kerek.
- Raqmet, mereytoyynyzben taghy da qúttyqtap, shygharmashylyq shabyt tileymiz.
Oqshau oi
«Patriotizm» degen úghymdy biz dúrys maghynasynda úghyna almay jýrmiz, negizi. Eger de әlemdik túrghydan qarar bolsaq, patriotizm - shoviynizmning eng biyik shyny. Al shovinist degen bizding kózimizge óz últyn ghana jaqsy kórip, ózgelerdi jek kóretin adam bolyp elesteydi, óitkeni jýrip ótken taghdyrymyz bizdi solay ýiretken. Biraq, dúrysy, shovinist te - bir, patriot ta - bir, yaghny óz halqyn, últyn jaqsy kóretin adam. Endi óziniz oilap qaranyz, men óz últymnan basqa qanday últty jaqsy kóruim kerek? Óz ýiin jaryta almay otyrghan adam kórshisine qalay bólip bere alady? Sol sekildi mening ózimdi jaryta almay jatyp, orysty ne qytaydy jaqsy kóruim mýmkin emes qoy?! Absurd qoy ol! Mysaly, 1993-94 jyldary Alla Pugacheva otbasymen birge Qazaqstangha kelgen kezde qazirgi oppozisioner Bolat Ábilov tasy órge domalap túrghan kәsipker edi. Sol azamatymyz «Qazaqstanda әn sala alatyn adam joq» dep ashyq aityp, barlyq aqshasyn Alla Pugachevanyng qaltasyna salyp bergen. Al býgin ol oppozisiyagha shyghyp, halyqty sonynan ertkisi keledi. Biraq keshegi onyng óz halqyna aitqan sózi men istegen isin kórgen men býgin onyng artynan ere almaymyn.
Alashqa aitar datym
Qazaq qazaqty syilay bilsin degim keledi. Meyli, ol qoyshy bolsyn, meyli, ol avtobus jýrgizushisi bolsyn, oghan jogharydan mensinbey qaramay, qazaghym dep jaqsy kórip, olardyng aman-sau jýrgenine quanuymyz kerek. Birinshi ózimizdi syilayyq, sonda ghana ózgelerge ózimizdi syilata alamyz. Qanday da bir qazaqqa baylanysty mәsele kóteriler bolsa, ony der kezinde týzete bileyik. «Júmyla kótergen jýk jenil», AGhAYYN!
Súhbattasqan - Mәriyam ÁBSATTAR
«Alash ainasy» gazeti