Kez kelgen damyghan hәm damushy baghyttaghy memleketting sayasy qúrylymynda Ishki ister organdary manyzdy oryngha iye. Sebebi – Ishki ister qúrylymdarynyng qyzmeti qogham ómirimen etene baylanysta. Ózgeshe aitqanda, polisiya – qoghamnyng túrmys-tirshiligining barlyq salasynda halyqpen tyghyz qarym-qatynasta. Mysaly, әlemning alp-alp basqan alpauyt elderinde (AQSh, Úlybritaniya, Japoniya, Kanada men Europa elderi t.b.) qoghamnyng damu tendensiyalaryna baylanysty polisiya reformasy da uaqyt talabyna say ýzdiksiz jýrgizilip keledi.

Bizde she? Qazaqstan polisiyasynyng reformasy turaly әleumettik jelilerde, BAQ-tar men biylik minberlerinde jii aitylyp jýr. Al nәtiyjede búl is qalay órbude? Biz QR IIM M.Esbolatov atyndaghy Almaty akademiyasynyng bastyghy, zang ghylymdarynyng kandidaty, qauymdastyrylghan professor polisiya polkovniygi Aydar Mútalikúly Saytbekov myrzamen az-kem әngimelesken edik.

- Aydar Mútalikúly, býgingi Qazaqstan polisiyasynyng qyzmeti qalay reformalanady? «Júrtqa jaqyn polisiya» qaghidasy qanshalyqty ómirsheng bolmaq? Sózdi sodan bastasaq...

- Polisiya – elishilik túraqtylyq pen qoghamnyng qauipsizdigin qamtamasyz etuge tóteley jauapta organ. Endeshe onyng júmysyn jetildirip, býgingi kýnning talabyna say reformalap otyru manyzdy.

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev ózining «Egemen Qazaqstan» gәzetinde jariyalaghan «Tәuelsizdik bәrinen qymbat» atty maqalasynda el Tәuelsizdigining aldaghy tórtinshi onjyldyghynda atqaryluy tiyis sayasy reformalardyng manyzdylyghy turaly erekshelep aitty.

«Aldaghy tórtinshi onjyldyqtyng bizge jýkteytin mindeti – quatty elding iyesi jәne kemel halyq bolu. Búl jolda sayasi-ekonomikalyq reformalardy jәne sanany janghyrtu ýderisin jalghastyryp, zaman talabyna beyimdelgen últtyng jana bolmysyn qalyptastyruymyz qajet», - dedi Memleket basshysy.

Sanany janghyrtu – degen mindetke qoghamnyng barlyq salasyn jatqyzugha bolady. Sonyng ishinde Ishki ister organdary qúrylymyn da. Jasyrary joq, býgingi tanda Qazaqstan polisiyasynyng imidjine, el ishindegi bet-beynesi men bedeline qatysty әrtýrli pikirlerge kezdesemiz. Aytylar syn da az emes. Qazaqstan polisiyasyna qatysty qogham pikirin aitpaghanda, sol polisiya ókilderining ózderi de – «basty mindetimiz – qylmyspen kýresu ghana», -degen týsinikpen jýrgeni ótirik emes.

Qazaqta «Ákim bol, halqyna jaqyn bol», degen sóz bar. Sony býgingi tanda «Polisiya bolsang halqyna jaqyn bol», - dep aitsa bolghanday. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng «Halyq ýnine qúlaq asatyn memleket» tújyrymdamasynda aitylghan basty mindet te osy edi. Ádiletti qogham. Tiyimdi memleket. Halyqqa jaqyn polisiya. Mine, osy ýshtaghan kriyteriydi – polisiya reformasynyng ózegi dep týsinsek te qatelespeymiz.

- Polisiya reformasy byltyrdan beri bastalyp ketti. Siz basshylyq etetin IIM Almaty akademiyasynda respublika kólemindegi Ishki ister ministrligi, basshylyq qúram qyzmetkerlerining arnayy dayarlyq kursynan ótkizilgeni belgili. Osy arnayy dayarlyq kursy turaly egjey-tegjeyli aityp berseniz...

- Jogharyda aitqanymyzday, Ishki ister organdaryn reformalau bastalyp ta ketti. Memleket basshysy Ishki ister ministrligining alqa mәjilisinde polisiya reformasyna qatysty birqatar manyzdy tapsyrmalar men mindetter jýktegeni belgili. Sonyng biri – kadr sayasaty. Polisiya qyzmetin janghyrtudyng jol kartasy ayasynda vedomstvolyq oqu mekemeleri qayta úiymdastyryluy kerektigin, qyzmetkerlerdi qayta dayarlyqtan ótkizu arqyly irikteu jýrgizilui kerektigin aitty.

Osy baghyttaghy atqarylyp jatqan sharalar turaly azdy-kem aita ketsek, Qazaqstan Respublikasy IIM Makan Esbolatov atyndaghy Almaty akademiyasynda qazir vedomstvolyq bilim beru júmysyn jetildiru boyynsha Ishki ister organdarynyng qyzmetkerleri qayta dayarlyq kurstarynan ótip jatyr.

2021 jylghy aqpanda ótken Qauipsizdik Kenesining otyrysynda Elbasy Núrsúltan Ábishúly Nazarbaev: «Últtyng әleueti tómendese, memlekettin, últtyng qauipsizdigine de qater tónedi», - degen bolatyn.

Qazirgi uaqytta, bizding akademiyanyng kafedra basshylarymen birlesip, servistik polisiya modeli men qylmystyq sot óndirisining ýsh buyndy modeli, osy boyynsha sotqa deyingi is jýrgizudegi qadamdar men olardy sheshu t.b. ózekti mindetter, vedomstvolyq bilim beru  jýiesin jetildiru boyynsha úsynystar talqylandy.

- Qazirgi polisiya qanday boluy kerek? Ol qogham senimine ie boldy ma? Osy baghytta Siz basshylyq etetin akademiya qanday júmystar atqaruda?

- Bizding akademiyanyng basty maqsaty – búl polisiya qyzmetkerlerin jan-jaqty bilim, ghylym men praktikalyq qyzmette qazirgi zaman talabyna say ozyq tәjirbiyelerge dayarlau. IIM Makan Esbolatov atyndaghy Almaty akademiyasynyng bilim beru praktikasynda IIM ardagerlerining taghylymdamalaryn tyndatu arqyly jas poliyseyler men ardagerler arasynda úrpaq sabaqtastyghy dәstýrin qalyptastyrdyq.

Búl degeniniz – eng aldymen, úrpaqtar sabaqtastyghyn saqtap, sonymen qatar bilim beruding innovasiyalyq әdisterin de engizip, kәsiby maman dayyndap shygharu degen sóz. Mysaly, atalghan baghytta bizding Akademiyada «Qylmystyq sot tórelegining ýsh buyndy modeli – azamattardyng qúqytary men bostandyqtarynyng kepili» atty Halyqaralyq ghylymiy-praktikalyq konferensiya úiymdastyryldy. Oghan QR Ishki ister ministri Erlan Zamanbekúly Túrghymbaev bastaghan IIM ókilderi men deputattar, sarapshylar qatysty. Búl Halyqaralyq konferensiya – Ishki ister organdarynyng júmysyn jetildirude erekshe manyzgha iye. Óitkeni, bizge el azamattarynyng qúqyqtary men bostandyqtaryn qamtamasyz etu kepildigi retinde sot tóreligining ýsh buyndy modeline arnalghan birinshi halyqaralyq ghylymiy-praktikalyq konferensiyany ótkizuge jýkteldi. Búl sonymen qatar, ertengi Qazaqstan polisiyasyn transformasiyalauda akademiyalyq kurstardyng yqpaly orasan zor ekenin bildiredi.

Sonymen qatar, mәdeniyet jәne óner qyzmetkerleri kýni qarsanynda bizding Akademiyada dayarlyqtan ótip jatqan IIM qyzmetkerlerin Almatydaghy Abay atyndaghy opera jәne balet teatryna, sonan song M.Áuezov atyndaghy Memlekettik akdemiyalyq teatrgha apardyq. Qazaqstannyng Halyq әrtisi Asanәli Áshimovpen aranyy kezdesu ótkizdik.

Biyl nauryz aiynda QR IIM Erlan Túrghymbaev myrza ózi arnayy kelip, Almaty Akademiyasynda ashghashqy fakultetti ashty. Qazirgi tanda Respublikamyzdyng әr oblysynan, Almaty, Núr-Súltan, Shymkent qalalarynan departament basshylarynyng orynbasarlary kelip, oqyp jatyr. Búl fakultette býkil Qazaqstan boyynsha basshylyq qúram dayyndalady. Qazir 19 adam keldi. Olar ýsh ay osynda oqidy.

Maqsat – polisiya basshylaryn dayandap shygharu. Áriyne, olar óz júmystaryn jaqsy biledi. Jiyrma jyl boyy qyzmet etken, oqyghan, bilim alghan azamattar. Biraq, kәsiby toqyrau degen bar. Múghalim qartayghanda aqyl aitqysy keledi degen siyaqty, bir júmysty úzaq uaqyt istey bergen son, sol júmys adamdy keybir kezde «búzady». Ol da adam ghoy. Onyng da janúyasy bar. Jan-jaghynda  qogham bar, dos-joldasy bar. Mine, sonday bolyp ketpesi ýshin, bizdegәi oqu isinde osynday mәdeny is-sharalar qarastyrylghan. Teatrlargha baru, kinolargha baru t.b.

- Jasyratyny joq, býgingi qazaq polisiyasyna, Qazaqstan polisiyasyna aitylar syn az emes. Preziydent Qasym-Jomart Toqaev myrza «estiytin memleket» konsepsiyasyn úsyndy. Búl birinshi kezekte – qoghamgha ashyq qarym-qatynas ornatu degen sóz. Yaghni, aitylar syngha da, úsynylar úsynysqa da ashyq bolu. Sizder qanshalyqty ashyqsyzdar?  

- Ras aitasyz, aitylar syn az emes. Qazir onyng ýstine, tendensiya bar. Bir negativti aqparatty kórip alsaq, ony jeldey estirip, jer-jahangha japatarmaghay taratyp jiberemiz. Sóitin, bir adamnyng arqasynda barlyghy jamanbolyp shygha keledi. Sonyng aldyn alu ýshin әriyne – polisiya halyqqa jaqyn bouy kerek. Ol ýshin osynday is-sharalardyng manyzy erekshe.

Onan son, Qazaqstan Respublikasy IIM Makan Esbolatov atyndaghy  Almaty akademiyasy men M.Áuezov atyndaghy Memlekettik akademiyalyq teatr arasynda yntymaqtastyq turaly kelisimge qol qoyyldy.

Sonday-aq, bizding Akademiyada polisiya qyzmetkerlerine kópshilikpen dialog ornatu, kópshilik aldynda sóileu ónerine qatysty dayarlyq kurstaryn úiymdastyruda. Búl da óz kezeginde QR Preziydenti Qasym-Jomart Toqaev aitqan IIM qyzmetkerlerin janghyrtu boyynsha atqarylyp jatqan júmystar desek bolady.

Sóz sonynda, qazirgi Qazaqstan polisiyasynyng sayasy mәdeniyetin kóteru ýshin – әueli olardyng sanasyn janghyrtu manyzdy. Býgingi polisiya qanday boluy kerek? Qazaqstan polisiyasy – qogham senimine ie me? Qogham aldyndaghy «jaqsy polisiya» obrazy qanday? Jauap bireu – ol qoghammen tyghyz integrasiyalanghan polisiya! Endeshe, aldymyzgha qoyghan maqsatymyz bar. Álemdik praktika jәne bar. Biz ashyqpyz. Qol jetimdimiz. Yntymaqtasyp júmys jýrgizuge de dayynbyz. Biz ýshin Akademiya júmysyn jetildirude týitkildi mәselelerdi sheshude qogham pikiri manyzdy.

- Pikir bildirgeniniz ýshin rahmet...

Abai.kz