Esterinizde bolsa, 21 qyrkýiek kýni Abai.kz portalynda «Memorandum mәtini: Sber dauyna Mashkevichting ne qatysy bar?» atty maqala jariyaladyq. Biraz adam oqydy, pikirlesti. Mamin degen maytaban tizginin ústaghan qazaq Ýkimeti biyl eshkimge eskertpesten, eshkimmen aqyldaspastan, qoghamdyq talqylau ótkizbesten, «ayttym bitti, kestim ýzildige» salyp, Reseyding Sber kompaniyalar tobymen memorandum jasasty. Oghan bas emes, Resey men Qazaqstan preziydentteri kuә boldy.

Qazaqstannyng «elektrondy ýkimet» (eGov) platformasyn jasaytyny turaly aqparat qoghamda biraz talqygha týsti. Ol ne memorandum, onyng jay-japsary qalay ekenin tәptishtep túryp jazdyq. Sóz qaytalamayyq...

Ýkimetting ózimbelimdikpen qabyldaghan búl sheshimine qogham hәm atalghan sala mamandarynyng narazylyghy bir bólek, atalghan kelisimge qazaqtyng qazba baylyghyna qaryq bolyp, tesik qaltalaryn tompaytyp, aqyrynda tayyp túrghan Euraziyalyq ýshtikting qatysy bar bolyp shyqty...

Qazaqstan Ýkimeti men Sber kompaniyalar jelisi arasynda jasalghan memorandumda Sber qazaqstandyq «BTS Digital» JShS-ny strategiyalyq әriptes retinde tandap alghany anyq jazylghan. BTS Digital-dyng jalghyz qúryltayshysy –  «Eurasian Digital Ventures I Limited Partnership» kompaniyasy. Búl da ashyq derekkózderinde bar aqparat. Al búl kompaniyanyng qojayyndary әiligi Euraziyalyq ýshtik – Aleksandr Mashkevich, Patoh Shodiyev jәne marqúm Alidjan Ibragimovtyng úly Shuhrat Ibragimov.

Búl bir deniz... Sber men jasalghan memorandumgha qatysty qogham qarsy dauys kótergende jas ministr, jauapty salany basqaryp otyrghan Baghdat Musin sózsayysqa shyqty. Ol da jarytyp jauap bergen joq. Facebook-te birli-jarym jazba jariyalady. Sózin ótkize alady degen tórt-bes blogerdi shaqyryp, solargha memorandum jayyn týsindirdi. Sonymen búl taqyryp jyly jabylyp bara jatqan edi.

Álginde, «ulysmedia.kz» sayty Mashkevichterge qatysty taghy bir súmdyqtyng betin ashty. Jogharyda aittyq, Qazaqstannyng bolashaq sifrlyq transformasiyasymen «Sber» kompaniyalar toby ainalysatyny belgili. Al strategiyalyq әriptes retinde – «BTS Digital» JShS aiqyndalghan. Búl kompaniya «Eurasian Resources Group (ERG)» enshiles qúrylymy. «ERG» bolsa reseylik qarjy konglomeraty – «Sberbank» JAQ aldynda belsheden qaryz eken. Qaranyz:

Qaryzgha batqan Mashkevich

2011 jyl. «VTB-nyn» Kiprlyq enshiles úiymy Mashkevichterge tiyesili «ERG-ge»  – 1 mlrd dollar qaryz bergen. Payyzdyq mólsherlemesi 6,1 payyz. Búl soma 2014 jyly 7,5% mólsherlemesimen qayta qarjylandyrylghan.

2012 jyl. «Sberbank» «ERG-ge» 2012 jyly 2 mlrd dollar qaryz bergen. Payyzy - 6,3%. Olardan bólek, elishilik hәm Halyqaralyq qarjy úiymdarynan alghan qaryzdary taghy bar.

2013 jyly «ERG-din» jalpy qaryzy 6,2 milliard dollar dep eseptelgen.  2011-2012 jyly Reseyden alghan aqshagha ERG kómir jәne metallurgiya aktivterin satyp alypty.  Al 2016-2017 jyldary Resey bankterine bergen nesie tólemderi 200 mln dollargha tómendegen-mys.

2016 jyly «ERG-din» negizgi kreditorlar – «VTB» men «Sberbank» aldyndaghy qaryzy 5,8 milliard dollargha jetken. Sol jyly «Tau-ken metallurgiya kompaniyasynyn» baspasózi «VTB» jәne «Sberbankpen» 2020 jylgha deyin kreditterdi qayta qarjylandyru turaly uaghdalasqany turaly jazdy.

2018 jyly «ERG» 350 mln dollardan astam somagha jana úzaq merzimdi banktik nesiye alypty. Sol jyly tamyzda «Moody's» halyqaralyq reyting agenttigi «ERG-din» qaryzy 7,8 mlrd dollar bolghanyn mәlimdegen.

2019 jyl. «S&P Global Ratings» halyqaralyq reyting agenttigi «ERG-din» defoltqa úshfrauy mýmkin ekenin boljap aitqan. Sebep – kompaniyanyng kórsetkishteri týsip, qaryzy kóbeygen.

«ERG-din» eki negizgi nesie berushisi  («Sberbank» pen «VTB») kompaniyagha qoldau kórsetude. Alayda, eger «ERG-din» operasiyalyq qyzmetining kórsetkishteri tómen bolyp qala berse, «ERG» búl qoldaudan aiyryluy mýmkin. Onday jaghdayda defoltqa úshyrauy yqtimal», - delingen.  Sóitip, «ERG-din» qaryzy 8,4 milliard dollargha juyqtaghany aitylghan.

Sol jyly «Sberbankpen» arada 700 mln dollar shamasynda qayta qarjylandyru turaly kelisim jasalghan. Basqa da kreditorlardan 300 mln dollar taghy nesie alynghan. Al «VTB» 2022 jylgha deyin taghy 3 mlrd dollar mólsherindegi iereshekti óteu merzimin úzartqan.

2020 jyly «VTB» jәne «Sberbankpen» kredittik kelisimder boyynsha qaryzdy óteu kestesin qayta qaraghan. Eki bankpen de payyzdyq móshlerlemelerdi sәl de bolsa azaytugha kelisken jәne «VTB» aldyndaghy boryshtyq mindettemelerdi óteu merzimin 2030 jylgha deyin úzartqan.

Qysqasy әlgi bizding әkki ýshtikke tiyesili «ERG» Reseyding «Sberine» belshesinen qaryz. Jәne ony uaqytyly tóley almay, jyldan-jylgha úzartyp keledi, әne.

Osy tústa, Qazaqstan Ýkimetinin: «ózgeniki bor eken, orystyki zor eken», - dep jýrip, jasasqan memorandumynda basqa-basqa emes, dәl janaghy balaghynan basyna deyin qaryzgha batyp otyrghan Euraziyalyq ýshtikke tiyesili, ERG-ding enshiles kompaniyasy bolyp tabylatyn «BTS Digital» JShS-nyng tandalyp alynuy kóp kýdikke jeteleydi!

«Ulysmedia.kz» sayty: «Búl sәikestik pe? «ERG-ge» nesie berushi nemese nesie berushiler («Sberbank» pen «VTB») әlgi milliardtaghan qaryzdy tóleuding ornyna kompaniyagha tiyesili aktivterdi beru turaly shart qoiy mýmkin be? «Sberbank» «ERG-din» negizgi kreditory ekenin jәne kompaniya ózining kreditorlaryna qomaqty soma – milliardtaghan dollar qaryz ekenin eskersek, sol qaryzdy, halyq danalyghynda aitylghanday, kýlip alyp, jylap beredi emes pe?», - dep súraydy.

Súraq óte oryndy! Óitkeni «Eurasian Resources Group» әlemdik naryqta tabighy resurstardy óndiru hәm óndeumen ainalysatyn iri kompaniya. «ERG-din» resmy saytyndaghy aqparattargha sýiensek, atalghan kompaniya dәl qazir Qazaqstanda: «Qazhrom»TÚK» AQ, «Sokolov-Sarybay ken-bayytu óndiristik birlestigi» AQ (SSKÓB), «Qazaqstan Aluminiyi» AQ, «Qazaqstan elektroliz zauyty» AQ (QEZ), «Euroaziattyq energetikalyq korporasiyasy» AQ (EEK), «Shúbarkól kómir», AQ «3-Energoortalyk»AQ, «TransKom» JShS,«3-Energoortalyq» AQ jәne «ERG Service» AQ óndiristik aktivterine egelik etip otyr.

Endi zandy súraq: Nege «Sberdin» tandauy dәl «BTS Digital» JShS-gha týsti? Bishkekte biotualet salyp jýrip, aqyry salpang etip Qazaqstangha qashyp kelgen, az uaqyttyng ishinde Qazaqstannyng aluminiy óndirisin bauyryna basyp, әlem alpauyttarynyng qataryna qosylyp, әbden bayyghan, Qazaqstannyng qazba baylyghyna qojalyq jasap jýrip, jer betindegi asa iri baylardyng tizimin jasap otyratyn «Forbes» jurnalynyn  túraqty keyipkerine ainalghan, Shodiyev, Ibargimov pen birigip «Euraziyalyq top» qúryp, qazaq biyligining «sponsory» bolghan, keyin óz tughan últy tóbesine tittey taqiya kiygizip, shaqyryp alghan (Izraili azamaty) Aleksandr Mashkevich degen jóitting ne oilaghany bar?.. Súraq kóp, kýdik kóp. Al Ýkimet she? Ýkimet ýndemesting dәrisin iship alghan... Qazaqqa qatysty sheshimdi qazaqsyz qabylday beredi. Qoghamdyq talqylau jasaugha qúlyqsyz...

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz