Qarasha tuyp, qar qylaulaghanda, Qazaqstandaghy túnghysh avtoban ashylmaq. «Astana – Shuchinsk» tas joly boyynda qazir qarbalas tirlik: jol belgileri qoyylyp, jaryq ornatu júmystary qyzu jýrip jatyr. Jolayryqtar salynyp, keybir uchaskelerde asfalit tóselude. Qúrylysyna el basshylyghy zor mәn berip otyrghan son, Ýkimet basshysy da uaqyt aralatyp, avtobandy óne-boyy «sýzip» shyghudy ózine mindet sanaydy. Ótken senbide de Premier Kәrim Mәsimov «Astana–Shuchinsk» avtobanynda bolyp, osy jerde atqarylyp jatqan jol qúrylysy júmystarymen tanysty. Kórgenine kónili toldy. Sosyn jurnalisterge «jahandyq daghdarystan shyghudyng sharty – infraqúrylymdyq jobalardy damytu» bolyp tabylatyndyghyn mәlimdedi.
– Infraqúrylymdyq jobalardyng arasynan men dәl osynday avtojoldardy damytudy atap óter edim, – dedi Kәrim Qajymqanúly. – Olar jana júmys oryndaryn ashugha jәne industriyanyng damuyn yntalandyrugha mýmkindik beredi. Meninshe, osynyng arqasynda Qazaqstan jaghymdy nәtiyjelerge qol jetkizude. Al bizde jetistik baryn býginde bәri aitady. Men ózimizding jolshylardyng júmysyna rizamyn!
Álemdi kýizeltken qiyn shaqqa qaramastan, qarqyndy jýzege asyp jatqan búl tas jol qúrylysyn, shyn mәninde, serpindi joba dep ataugha bolady: birinshiden, sonyng nәtiyjesinde qanshama qazaqstandyq júmysker jalaqy alyp, otbasyn asyrap, nәpaqasyn aiyryp otyr. Jobany iske asyrugha 3500 adam qatysuda. Qúrylysqa 1 myngha tarta tehnika tartylghan. Ekinshiden, mol investisiya qúiyluda: úzyndyghy 224 shaqyrym bolatyn búl avtobannyng jalpy qúny 114,4 milliard tenge. 2008 jyly 215 shaqyrymdyq joldyng qúrylysy bitip, paydalanugha berilgen. Endi qalghan júmystardy tolyq ayaqtaugha 25,8 milliard tengeden astam qarjy baghyttalmaq. Onyng endigi 14,7 milliardy iygerilgen. Ýshinshiden, otandyq kәsiporyndar tapsyrystargha ie boluda: mәselen, avtoban boyyna jaryq shashu Qaraghandy ónirining enshisine tiygen, qazir jol boyyna elektr baghanalary túrghyzylyp, pod-stansalar ornatylyp jatyr. Onyng bәri – sol ónirdegi zauyt ónimi. «Qaraghandy elektrotehnikalyq qúral-jabdyq zauytynyn» kommersiyalyq diyrektory Eleusiz Tókenovting aituynsha, búghan deyin tipti elektr quaty baghanalaryn shetelden – Týrkiya, Polisha, Reseyden satyp alynyp kelgen. Endi osy saladaghy kerek ónimderding bәrin ózimiz týgel qamtamasyz etuge shamamyz jetetin kórinedi. Qúrylysqa qajetti materialdardyng bәri derlik ózimizde shygharylady. Tek bitum ghana syrttan tasylady eken. Múny estigen Kәrim Mәsimov búl olqylyqtyng da jedeldetip ornyn toltyru kerektigin qadap aitty. «Qazirgi kezde bitum óndirisin damytu – Qazaqstandaghy avtojoldardy damytudyng sheshushi mәselesi. Osyghan oray býgingi tanda Ýkimette arnayy júmys toby qúryldy» dedi Ýkimet basshysy. Jurnalisterge bergen súhbatynda Kәrim Mәsimov elimizding jol qúrylysy salasynda atqarylyp jatqan júmystargha joghary bagha berip, Qazaqstandaghy iri jobalardyng biri – aspanasty eli men kýnbatys elderining arasyn jalghaytyn alyp avtojol jobasy boyynsha dayyndyq júmystardyng bastalyp ketkendigin erekshe atap ótti. «Biz búl joldyng damuynyng naqty nәtiyjelerine kuә boldyq jәne jana ýlken jobanyng – «Batys Europa – Batys Qytay» avtojolynyng bastaluyna qadam jasalghandyghyn kórip otyrmyz. Osy orayda jay jol ghana salynyp qoymaytyndyghyna, sonymen birge jol qúrylysyn qamtamasyz etetin әraluan industriya týrleri órkendeytindigine nazar audarghym keledi» degen Premier tóselip jatqan tas joldarda bitumdy qospaghanda, qalpymen «qazaqstandyq ýles» júmyldyrylyp jatqandyghyn atap ótti.
Ýkimet basshysyna esep bergen Kólik jәne kommunikasiyalar ministri Ábilghazy Qúsayynovtyng aituynsha, elimizdegi bitumge degen qajettilik keler jylgha qaray 600 myng tonnadan asyp týspek. «Úsaqtas-shebenge degen jyldyq súranys – 6 million tonna, iynerttik materialdargha 2 million tonna bolady. 2010 jyldan bastap bitumgha qatysty qajettilik 651 myng tonnany qúraydy. Al biz qazir 100-120 myng tonna ghana óndiremiz» dedi ol. Á.Qúsayynovtyng mәlimetinshe, biyl «Jol kartasy» boyynsha iri avtomobili trassalarymen qatar, qalalar men eldi mekenderdegi kósheler jóndelmek. Búghan 201 milliard tengeden astam qarjy bólindi. Ministr myrza sonday-aq 2010-2014 jyldarda Qazaqstannyng avtojoldar salugha 2,482 trillion tenge qarjy baghyttaytyndyghyn habarlady. Onyng 1 milliard 114 milliony – budjettik qarajattar. 422 milliardy – halyqaralyq qarjylyq qúrylymdardan alynatyn zaem. Taghy 625 milliard tengeni jol salyp, sonymen jýitkigen «temir túlparlardan» alym alyp, payda tabudy kózdeytin konsessionerler bóluge tiyis. Múnday konsessionerler «Astana–Shuchinsk» tas jolyna da qarjy qúighanyn eske sala ketken jón. Demek, 2011 jyly Astana men Shuchinsk arasynda qatynau ýshin aqy tóleu kerek bolady. Tek jol shetindegi auyl túrghyndary men jolaushylar avtobustaryna jenildikter qarastyrylatyn kórinedi. «Aqysyna keletin bolsaq, ony uaqyt kórsetedi. Konsessionerding úsynysy eskeriledi. Biraq Ýkimet ony shektep otyrady. Shamamen, jenil mashinagha Astanadan Shuchinskige baru 500-600 tengening shamasynda bolady dep josparlap otyrmyz» deydi ministrlikting Avtomobili joldary komiytetining tóraghasy Zamir Saghynov.
Jaqynda jol jiyeginde ayaldap, tabighat ayasynda tynyghugha arnalghan 3 kemping boy kótermek (atap aitqanda, Astanadan shygha beriste – 7 shaqyrymda, Aqkólding túsynda – 97 shaqyrymda jәne Shuchinskige jetpey – 223 shaqyrymda). Sonymen qatar jol boyynda janar-jagharmay stansalary, dýkender, kólik juatyn oryndar, qonaqýi, parking, sayabaq jәne balalar oinaytyn alang siyaqty birneshe nysan ashylady.
– Naqty nәtiyjeni ministr maghan bayandady. Osy jyly avtojoldyng damuy keremet eken, – dep qazaqsha týidi Premier K.Mәsimov.

Ayhan ShÁRIP
“Ayqyn” gazeti