Preziydent kóptegen súraqtargha belgili dengeyde kónil kónshiterlik jauap berdi. Bastysy – sózinen Nazarbaea klanymen at kekilin kesiskeni sezildi. Degenmen kókeyde jýrgen biraz saualdargha jauap ala almadyq. Olargha tergeu qorytyndysy shyqqannan song bir-aq jauap beretinin anghartty. Ony da kýtemiz. Eger aldaghy uaqta jauap bermese, Nazarbaev siyaqty ótirikshi bolary haq. Ol ózine qater. Qazaq ózin otyz jyl aldaghan bir suayttan әzer qútylghanda endigi ótirikterge tóze almaydy. Toqaevqa endigi qalghany – sózinde túru. Eger sózinde túra almasa – múnyng sony zor әleumettik dýmpulerge әkep soqpaq.

Preziydentting jýzinde ózine degen bek senimdilik, nege de bolsa tas týiin bekingendik bar. Ne bel, ne belbeu ketedi dep nar tәuekelge bel baylaghany bayqalady. Tek múnysy sayasy albyrttyq bolyp shyqpasyn deyik. Elimiz qazir óte kýrdeli kezendi bastan keshirude. Osy túrghyda Preziydent halyqtyng kóniline qaraudy úmytpaghany abzal. Dәl qazir halyqqa jyly jәne shyn sóz kerek. Mәselen býgingi súhbatynda: "Qantar qyrghynynda jazyqsyz qúrban bolghandardyng otbasyna kónil aitamyn. Memleket tarapynan marqúmdardyng artynda qalghan otbasylaryna moralidik, әleumettik kómekter kórsetiledi", – dep el kýtken sózdi aitu kerek edi. Aytpady. Múnysy dúrys bolmady. Kelesi mәlimdemesinde aitady dep senemiz. Aytpaqshy, eng únamaghany – kýlimsirep sóileumen boldy. Múnysyn halyqqa kórsetken qyry dep, úghyp jatqandar bar. Neshe jerden ózine senimdi bolsa da, bylay istemeui kerek edi. El qayghy jamylghanda, er kýlmeydi. Múnysy әbestik endi.

Elding kónilin su sepkendey basqan kelesi bir mәsele – súhbattyng orys tilinde jýrui. Búl – әleumettik jelilerde elding narazylyghyn, tipti ashu-yzasyn tudyruda. Qazirgi qazaq tilining ahualy anshylar tyghyryqqa tiregen jaraly jolbarys syndy. Atylsa – biylikting betin alyp týskeli túr. Tipti mayyp qyluy da kәdik. Mәselen, songhy bolghan taghayyndaular halyqtyng kónilinen shyqqan joq. Basqa últ ókilderi memlekettik lauazymdargha taghayyndalmasyn demeymiz, taghayyndalsyn, biraq memlekettik tildi bilui shart. Sondyqtan memlekettik til mәselesine kelgende Preziydentke óte abay bolghany abzal. Óitkeni memleketti týzushi halyq – qazaqtardyng ýles salmaghy songhy sanaq nәtiyjesi boyynsha 70 payyzdan asqan. Al múnday monoúltqa ainalyp kele jatqan halyqqa bylay oryssha shýldirley bergen esh bolmaydy. Bizding sheneunikterge reseyshil kónil-kýiden arylu kerek. Búl da zor qater. Songhy kezderi Aq Ordanyng sayasy atmosferasynda osy ahual basym. Áriyne, kórshimen tatu qarym-qatynas ústanghan jaqsy, biraq olardyng sayasi-ekonomikalyq óktemdigine mýlde jol beruge bolmaydy. Ókinishke qaray, songhy kezde aqyryndap Reseyding jeteginde ketip baramyz, múnyng sony neootarshyldyqqa úlaspasyna kim kepil? Preziydentting býgingi súhbatynyng negizgi kemshiligi osy orys tilinde sóilegeni boldy. Tym bolmaghanda, qos jurnalistke – qazaq, orys tilderinde jauap bergeni jón bolar edi. Preziydentting qazaq tiline kelgende ynghaysyzdanu kompleksi bar ekenin bilemiz. Búdan arylu kerek. Sheshen sóilemese de, qazaq tilin tәp-tәuir mengergeni sóilegen sózderinen mәlim. Endeshe, býgingisine ne joryq? Tughan tilinde sóileu Preziydentke barier bolmauy tiyis.

Eks preziydentten bir aiyrmashylyghy – búrynghy men býgingi mәlimdemelerinde kóterinki pafos joq. Eldegi bolyp jatqan barlyq situasiyalardy preziydent retinde kórip otyrghandyghy әri olardy sheshuding joldaryn biletindigi seziledi. Ózin nyq, ornyqty ústauy osynday oy týyge jeteleydi. Búl jaqsy, degenmen halyqtyng senimine ie bolu bir basqa. Halyq senimi zor kýsh. Ol ýshin taghy da aitamyn, sol halyqtyng arman-ansaryn andap, sol halyqtyng tilinde sóileui shart. Eger sóilemese, búl problemagha nazar audarmay qoysa... aitudyng ózi qorqynyshty.

Búdan bylay Preziydent memlekettik tilding bedelin kóteretin pәrmendi sharalardy jýzege asyrady әri ózi de qazaq tilinde sóileydi dep ýmittenemiz. Ýmit ýzilmeydi, degenmen әr nәrsening shegi bolady.

Erlan Tóleutay

Abai.kz