Orys últshyldarynyng qazaqty qaralaytyn «Orystar Qazaqstanda» («Russkie v Kazahstane») atty «boghauyzy» saytyna kirip, keriauyzdardyng biz turaly ne ottap jatqanyn baqylap jýrushi edim. Birde osy sayttyng atauyn teremin dep, andausyzda AQSh-tyng Qazaqstandaghy elshiligining internet adresine enip ketippin. Sóitsem, naghyz masqara osynda eken. Sayttyng atauy - «Orys Qazaqstany» (http//russian.kazakhstan ).

Búl - bildey bir Qúrama shtattarynyng Qazaqstandaghy diplomatiyalyq missiyasynyng resmy elektrondyq meken-jayy. Eshqandayda «Qazaqstan Respublikasy» emes - orys Qazaqstany! Búl Qazaqstannyng Tәuelsizdigin tәrk etkendik emey nemene?! Sonda Amerika qazaq memleketin Reseyding bir avtonomiyalyq aimaghy dep týsine me eken? Osy olqylyqty 20 jyl boyy kórmey ÚQK, Syrtqy ister ministrligi qoy baghyp otyr ma? Múnan asqan qanday qorlyq kerek?

Orys últshyldarynyng qazaqty qaralaytyn «Orystar Qazaqstanda» («Russkie v Kazahstane») atty «boghauyzy» saytyna kirip, keriauyzdardyng biz turaly ne ottap jatqanyn baqylap jýrushi edim. Birde osy sayttyng atauyn teremin dep, andausyzda AQSh-tyng Qazaqstandaghy elshiligining internet adresine enip ketippin. Sóitsem, naghyz masqara osynda eken. Sayttyng atauy - «Orys Qazaqstany» (http//russian.kazakhstan ).

Búl - bildey bir Qúrama shtattarynyng Qazaqstandaghy diplomatiyalyq missiyasynyng resmy elektrondyq meken-jayy. Eshqandayda «Qazaqstan Respublikasy» emes - orys Qazaqstany! Búl Qazaqstannyng Tәuelsizdigin tәrk etkendik emey nemene?! Sonda Amerika qazaq memleketin Reseyding bir avtonomiyalyq aimaghy dep týsine me eken? Osy olqylyqty 20 jyl boyy kórmey ÚQK, Syrtqy ister ministrligi qoy baghyp otyr ma? Múnan asqan qanday qorlyq kerek?

Elshilik - derbes memleketterding bir-birimen jogharghy dengeyde resmy qarym-qatynas jýrgizetin diplomatiyalyq ókildigi. Búqara halyq kez-kelgen memleketting Qazaqstanmen aradaghy diplomatiyalyq qarym-qatynastaryn osy elshilikterding resmy saytynan oqyp bile alady. Endeshe, shetel elshilikterining internet paraqshasyndaghy aqparat, qazaq eline arnalghandyqtan, olardyng óz tilinde, sosyn qazaqtyng memlekettik tilinde jazyluy tiyis edi ghoy. Al, biz AQSh saytynan aghylshyn-orys tilderindegi ghana aqparattardy kóremiz, qazaqshasy joq. Qúddy bir, «orys Qazaqstany» degen ataudy aiqyndap túrghanday.

Osydan keyin, basqa sheteldik elshilikter Qazaqstanmen qay tilde sóilesedi, qazaq qauymy shetel elshilikterinen memlekettik tilde aqparat ala alama eken dep ghalamtordy kezip kettik. Europadaghy aldynghy qatarly órkeniyet әlemi deytin Germaniya, Fransiya, Angliya... bәrining elshilik sayttartaryndaghy resmy aqpar sәikesinshe nemis-orys, fransuz-orys, aghylshyn-orys... tilderinde. Tipti Kenesting shekpeninen keshe ghana bizben birge shyqqan, memlekettik tәuelsizdikterin bizben birge toylap jatqan TMD elderi de Qazaqstandy «orystyq» kóredi. Gýrjishe-oryssha, belorusisha-oryssha, ukrainsha-oryssha... (keybir «bauyrlas» respublikalardyng elshilikterinde qazaq tilindegi jyldap janartylmaytyn tam-túm aqparatty aitpaghanda). Al, alys sheteldikterding TMD-nyng basqa elderindegi aqparattary óz jәne últtyq memleketterding tilderinde.

Ashanada otyryp kýnkildegenshe, әreket qylayyn dep, әlgi ókildikterding birine «qazaqshang qayda?» dep hat jazyp jiberdik. Kәrimizge ilikkeni Japoniya boldy. Japon elshiliginen: «Birinshiden, bizde qazaq tilining audarmashysy joq. Ekinshiden, QR Konstitusiyasynda «orys til resmy týrde memlekettik tilmen teng dәrejede qoldanylady dep» jazylghan ghoy, sondyqtan biz orys tilin paydalanamyz» degen sarynda jauap aldym. (Orys tilin memlekettik tilmen qosamjarlandyryp qoyghan ózimizge de obal joq.- avt).

Múny kórip otyryp, qaraptan-qarap qanyng qaynaydy eken. Sonda alys sheteldikter (qaysy bolsyn) memleketining aumaghy atshaptyrymday, halqynyng sany bir ghana Qaraghandy oblysynyng túrghyndarynan da aspaytyn Baltyq boyy elderimen óz últtyq tilinde sóileskende, jer kólemi әlemde 9-shy oryndy alatyn, halyq sany 17 mln-gha jeteqabyl qazaqtyng tilin mansúqtaghany qalay? Shetel ókildikterining ózge eldermen diplomatiyalyq qarym-qatynasta demokratiyalyq qaghidany ústanyp, qazaqqa kelgende ne qara basypty?

Búghan sebep - bireu-aq. Qazaqstandy ózgelerding bәrine «orystyq» memleket qylyp ýiretip jýrgen ózimiz. Eng aldymen, sheteldik elshilik ókildiktermen kelissóz jýrgizgende memlekettik tildi ysyryp tastap, oryssha sayray jóneletinimiz ótirik pe? Tәuelsizdikting alghashqy jyldarynda sheteldiktermen qandayda bir halyqaralyq shart bekitiskende, olar «senderding memlekettik tildering qazaq tili, sondyqtan kelisimshart memlekettik tilde jasaluy kerek, әitpese, ol zansyz bolady» dep, tabandap túryp alatynyn talay estigenbiz. Sheteldikter keyin múnday talapty qoymaytyn boldy-au deymin. Qazaqtyng ózine kerek emes tilin, biz qaytemiz degenderi shyghar.

Búryndary qazaq tilining órisine kenestik sayasat qysym jasady dep keldik. Al egemendik zamanyndaghy qazirgimizge ne joryq? Nәn kókelerimizding biyik minberlerden Tәuelsizdigimizding 20 jyldyghynda Qazaqstandy býkil shartarap tanydy, memlekettigimizdi moyyndady dep kópirip jýrgeni osy ma? Nege biz ainalagha orystyng kózimen qarauymyz kerek? Qazaq qauymynyng óz ana tilinde aqparat alugha qaqysy nege joq? Toleranttyq deymiz,  qazaq tiline kelgende qayda sol toleranttyq? Sóz bostandyghy deymiz, qazaq tiline nege bostandyq berilmeydi? Qazaq tili bay til deymiz, sol bay tilge qúldyq qamyt kiygizip otyrghan ózimiz emes pe? Memlekettik til - memlekettilikting basty simvoly bolsa, HH ghasyrda qazaq tiline, qazaq últyna jasalghan genosiyd, dәl qazirgi kýni de, tura kenes zamanyndaghyday әli jalghasyp jatyr.

Halyqaralyq qatynastardan bastap jergilikti jerlerdegi memlekettik manyzy bar barsha jinalys-jiyndardan qazaq tilining shetqaqpay bolyp kele jatqanyn kýndelikti kórip jýrmiz. Múnday jaghdayda ana tilimen birge memleket qúrushy qazaq últynyng da, qazaq tildi mamandardyng da shetqaqpay qalatyny týsinikti. Serik Ahmetov myrzany últshyl azamat dep estushi edik, mýmkin búl mәselege jana ýkimet nazar audaratyn shyghar.

«Abai.kz»