Anna hanym kezinde «Qazaqstan» telearnasyndaghy «Aqjýnis» baghdarlamasy arqyly tanylyp edi. Býitip tanylghany bar bolsyn, býirekten siraq shygharyp, qiyampúrys әngimesimen el-júrtty әbden mezi etip bitip edi. Sol hanym aragha uaqyt salyp últtyq arnagha taghy shyqty. Jay shyqpady, taghy da...

Anna hanym kezinde «Qazaqstan» telearnasyndaghy «Aqjýnis» baghdarlamasy arqyly tanylyp edi. Býitip tanylghany bar bolsyn, býirekten siraq shygharyp, qiyampúrys әngimesimen el-júrtty әbden mezi etip bitip edi. Sol hanym aragha uaqyt salyp últtyq arnagha taghy shyqty. Jay shyqpady, taghy da...
Atalghan telearnadan kórsetilip jýrgen «Aytugha onay» degen baghdarlamanyng qaysybir shygharylymynda suisid taqyryby talqylandy. Ózine birneshe ret qol júmsamaq bolghan bir jigit sóilep otyr. Jayly oryngha jayghasqan psihologymyz oghan kómektesuding ornyna: «Ózinizdi qalay óltirmek boldynyz? Qanday jolmen ólginiz keldi?», - dep digirlep bolmaydy. Ana beybaq ne desin, «Asylyp ólgim keldi», - deydi. Anna Qúdiyarova ózi әreng sóilep túrghan adamgha: «Mine, kórdinizder me, búl óletin adam emes. Óleyin degen adam bolsa, ólimin aldyn  ala josparlaydy. «Qay baghan mening salmaghymdy kóteredi, qay qabattan sekirsem ólemin» dep bәrin eseptep qoyady. Al myna jigit óleyin demegen. Qazir osy siyaqty, «ólemin» dep jaqyndaryn ýrkitetinder kóp. «Shuba әpermeseng asylyp ólem deytin» erke әielder kóbeydi», - dep sarnap otyr. Aqyry shyday almay ketti ghoy deymin, studiyada otyrghan әnshi Meruert Týsipbaeva: «Siz ne aityp kettiniz, adamnyng ómiri bәske tigilip túrghanda shubany aityp úsaqtalyp otyrghanynyz ne?» - dedi tanghalysyn jasyra almay. Qúdaydyng qúdireti, ólmeuding jolyn aitudyng ornyna óluding jolyn núsqaytyn, ómir sýruge ýndeuding ornyna óluding jolyn ýiretetin psihologty bizding de birinshi ret kóruimiz.
Jalpy, osy әieldi tyndap otyrsan, oilary kóbine-kóp qazaqy tanymgha tompaq keledi. Óresining jetken jeri: «Erkekter ozyp barady, ayaqtarynan tartyp týsiru kerek», «Qazaq әielderi orta ghasyrda qalyp qoyghan»... Birde bylay dep sayrap otyr: «Keyde 30 jastaghy qyzdar kelip: «Áli kýnge deyin eshqanday jigit qolymnan ústaghan joq, eshqanday jigitpen jýrgen emespin», -   dep jylaydy. Kezinde ony da «ýiden shyqsan, óltirem, jigitpen jýrgenindi bilsem, ayaghyndy syndyramyn» dep әbden ýrkitip qoyghan. Kәri qyzdardyng kóbengi, mine, osydan. Osynday qyzdar keyde iship nemese basqa da jaman qylyqtargha boy aldyrady»... O, toba deymiz biz. «Jigitpen jýrgen» qyzdar ishpeydi eken de, «jýrmegen» qyzdar ishedi eken. Qúdayshylyghymyzdy aitayyq, qazir jigitke qolyn ústatpaghan ibaly qyzdy kórip jýrgenimiz shamaly. Qayta qoghamdaghy arsyzdyqqa tejeu bolyp, úyatty oyatudyng ornyna, Anna hanymnyng búl aityp otyrghanyn qalay týsinudi bilsek she. «Qyzgha qyryq ýiden tyiym», «Qyzdyng joly jinishke» dep otyratyn qazaqtyng tәrbiyesin tas-talqanyn shygharayyq onda. Bәzbir erikken deputattardyng aitqanyn istep, besikten beli shyqpaghan balalarymyzgha jynystyq qatynasty ýireteyik. Qazaqtyng «mandayyna bitken» psihology osyny kózdep otyr ma?
Qazaqy tanymdy bylay qoyghanda, key-keyde Anna hanymnyng kәsibiyligi qay dengeyde degen kýmәndi oy keledi. Óitkeni tyndap otyrsan, kisini júbatyp, jýreginde ýmit shyraghyn jaghudyng ornyna oiyn oiran, jigerin qúm qylyp túqyrta týsudi maqsat tútatynday. Bir kezde opyq jegen ýleskerler taqyryby efirden týspedi ghoy. Sonda «Ýleskerler otbasylyq kiykiljinmen qalay kýresui kerek?», - degen súraqqa Annanyzdyng jauaby tanghaldyryp edi. Psiholog miz baqpastan: «Kýieui әielin, әieli kýieuin: sen nege bardyn, aqshany nege qostyn, sen ýshin biz beybaq ýlesker boldyq dep kinәlәidi. Nelikten der kezinde ózara aqyldaspay, kelispey, osynday qadamgha barghan? Olar birining shashtarynyng úzyndyghyna, qasy-kózderining súlulyghyna, qaltalarynyng qalyndyghyna qarap ýilengen. Shynayy sezim bolmaghan», - dep short keskeni bar. Sonda deymiz, qazaqtyng jas otbasylarynyng besten tórti ýisiz jýr. Sonda baspanagha jete almay jýrgenderding bәri «eseppen» ýilenip pe? Búl ne sandyraq? Sýiispenshilik bolmaghan jerde ghana problema bola ma eken? Ydys-ayaq syldyrlasa, júbaylar bir-birin sýimeydi degen sóz be? Jaqyn adamdardy keshirimdi bolugha, syilastyqqa ýndeuding ornyna, «bir-birindi sýimeysinder, bótensinder, dereu ajyrasu kerek», - dep aqyl aityp otyrghan psihologtan ne kýtuge bolady?!
Anna hanymnyng jeke basynda bes bereshegimiz, alty alashaghymyz joq. Biraq «Habar», «Qazaqstan» siyaqty telearnalar - kim kóringen shyghyp oiyna kelgenin aitatyn oryn emes qoy. Múnday arnalardan shyghyp, aqyl aitu ýshin de adamgha moralidyq qúqyq kerek. Keyde sol arnalardyng ózderi obekti tandauda úsaqtalyp bara ma deymiz. Óitkeni bir emes, eki emes, túraqty týrde jyltyndatyp, ózderi «júldyz» jasap otyrghan adam ýshin búl arnalar da jauapty. Áytpese psihologiyanyng ózi týrli-týrli bolady ghoy. Batys psihologiyasyna mayday jaghatyn kenes bizding psihologiyagha jat boluy mýmkin. Nemese kerisinshe. Sondyqtan, ainalayyndar, osy kisini jarnamalay bermenizdershi. Últtyq arnanyng tórinde otyryp últqa qarsy sóileytin Annanyng kenesinsiz-aq qyrylyp qalmaspyz.
D.MÁKEJAN

"Halyq sózi" gazeti