اننا حانىم كەزىندە «قازاقستان» تەلەارناسىنداعى «اقجۇنىس» باعدارلاماسى ارقىلى تانىلىپ ەدى. ءبۇيتىپ تانىلعانى بار بولسىن، بۇيرەكتەن سيراق شىعارىپ، قيامپۇرىس اڭگىمەسىمەن ەل-جۇرتتى ابدەن مەزى ەتىپ ءبىتىپ ەدى. سول حانىم اراعا ۋاقىت سالىپ ۇلتتىق ارناعا تاعى شىقتى. جاي شىقپادى، تاعى دا...

اننا حانىم كەزىندە «قازاقستان» تەلەارناسىنداعى «اقجۇنىس» باعدارلاماسى ارقىلى تانىلىپ ەدى. ءبۇيتىپ تانىلعانى بار بولسىن، بۇيرەكتەن سيراق شىعارىپ، قيامپۇرىس اڭگىمەسىمەن ەل-جۇرتتى ابدەن مەزى ەتىپ ءبىتىپ ەدى. سول حانىم اراعا ۋاقىت سالىپ ۇلتتىق ارناعا تاعى شىقتى. جاي شىقپادى، تاعى دا...
اتالعان تەلەارنادان كورسەتىلىپ جۇرگەن «ايتۋعا وڭاي» دەگەن باعدارلامانىڭ قايسىبىر شىعارىلىمىندا سۋيتسيد تاقىرىبى تالقىلاندى. وزىنە بىرنەشە رەت قول جۇمساماق بولعان ءبىر جىگىت سويلەپ وتىر. جايلى ورىنعا جايعاسقان پسيحولوگىمىز وعان كومەكتەسۋدىڭ ورنىنا: «ءوزىڭىزدى قالاي ولتىرمەك بولدىڭىز؟ قانداي جولمەن ولگىڭىز كەلدى؟»، - دەپ دىگىرلەپ بولمايدى. انا بەيباق نە دەسىن، «اسىلىپ ولگىم كەلدى»، - دەيدى. اننا قۇدياروۆا ءوزى ارەڭ سويلەپ تۇرعان ادامعا: «مىنە، كوردىڭىزدەر مە، بۇل ولەتىن ادام ەمەس. ولەيىن دەگەن ادام بولسا، ءولىمىن الدىن  الا جوسپارلايدى. «قاي باعان مەنىڭ سالماعىمدى كوتەرەدى، قاي قاباتتان سەكىرسەم ولەمىن» دەپ ءبارىن ەسەپتەپ قويادى. ال مىنا جىگىت ولەيىن دەمەگەن. قازىر وسى سياقتى، «ولەمىن» دەپ جاقىندارىن ۇركىتەتىندەر كوپ. «شۋبا اپەرمەسەڭ اسىلىپ ولەم دەيتىن» ەركە ايەلدەر كوبەيدى»، - دەپ سارناپ وتىر. اقىرى شىداي الماي كەتتى عوي دەيمىن، ستۋديادا وتىرعان ءانشى مەرۋەرت تۇسىپباەۆا: «ءسىز نە ايتىپ كەتتىڭىز، ادامنىڭ ءومىرى باسكە تىگىلىپ تۇرعاندا شۋبانى ايتىپ ۇساقتالىپ وتىرعانىڭىز نە؟» - دەدى تاڭعالىسىن جاسىرا الماي. قۇدايدىڭ قۇدىرەتى، ولمەۋدىڭ جولىن ايتۋدىڭ ورنىنا ءولۋدىڭ جولىن نۇسقايتىن، ءومىر سۇرۋگە ۇندەۋدىڭ ورنىنا ءولۋدىڭ جولىن ۇيرەتەتىن پسيحولوگتى ءبىزدىڭ دە ءبىرىنشى رەت كورۋىمىز.
جالپى، وسى ايەلدى تىڭداپ وتىرساڭ، ويلارى كوبىنە-كوپ قازاقى تانىمعا تومپاق كەلەدى. ورەسىنىڭ جەتكەن جەرى: «ەركەكتەر وزىپ بارادى، اياقتارىنان تارتىپ ءتۇسىرۋ كەرەك»، «قازاق ايەلدەرى ورتا عاسىردا قالىپ قويعان»... بىردە بىلاي دەپ سايراپ وتىر: «كەيدە 30 جاستاعى قىزدار كەلىپ: «ءالى كۇنگە دەيىن ەشقانداي جىگىت قولىمنان ۇستاعان جوق، ەشقانداي جىگىتپەن جۇرگەن ەمەسپىن»، -   دەپ جىلايدى. كەزىندە ونى دا «ۇيدەن شىقساڭ، ولتىرەم، جىگىتپەن جۇرگەنىڭدى بىلسەم، اياعىڭدى سىندىرامىن» دەپ ابدەن ۇركىتىپ قويعان. كارى قىزداردىڭ كوبەيۋى، مىنە، وسىدان. وسىنداي قىزدار كەيدە ءىشىپ نەمەسە باسقا دا جامان قىلىقتارعا بوي الدىرادى»... و، توبا دەيمىز ءبىز. «جىگىتپەن جۇرگەن» قىزدار ىشپەيدى ەكەن دە، «جۇرمەگەن» قىزدار ىشەدى ەكەن. قۇدايشىلىعىمىزدى ايتايىق، قازىر جىگىتكە قولىن ۇستاتپاعان يبالى قىزدى كورىپ جۇرگەنىمىز شامالى. قايتا قوعامداعى ارسىزدىققا تەجەۋ بولىپ، ۇياتتى وياتۋدىڭ ورنىنا، اننا حانىمنىڭ بۇل ايتىپ وتىرعانىن قالاي ءتۇسىنۋدى بىلسەك شە. «قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم»، «قىزدىڭ جولى جىڭىشكە» دەپ وتىراتىن قازاقتىڭ تاربيەسىن تاس-تالقانىن شىعارايىق وندا. ءبازبىر ەرىككەن دەپۋتاتتاردىڭ ايتقانىن ىستەپ، بەسىكتەن بەلى شىقپاعان بالالارىمىزعا جىنىستىق قاتىناستى ۇيرەتەيىك. قازاقتىڭ «ماڭدايىنا بىتكەن» پسيحولوگى وسىنى كوزدەپ وتىر ما؟
قازاقى تانىمدى بىلاي قويعاندا، كەي-كەيدە اننا حانىمنىڭ كاسىبيلىگى قاي دەڭگەيدە دەگەن كۇماندى وي كەلەدى. ويتكەنى تىڭداپ وتىرساڭ، كىسىنى جۇباتىپ، جۇرەگىندە ءۇمىت شىراعىن جاعۋدىڭ ورنىنا ويىن ويران، جىگەرىن قۇم قىلىپ تۇقىرتا ءتۇسۋدى ماقسات تۇتاتىنداي. ءبىر كەزدە وپىق جەگەن ۇلەسكەرلەر تاقىرىبى ەفيردەن تۇسپەدى عوي. سوندا «ۇلەسكەرلەر وتباسىلىق كيكىلجىڭمەن قالاي كۇرەسۋى كەرەك؟»، - دەگەن سۇراققا انناڭىزدىڭ جاۋابى تاڭعالدىرىپ ەدى. پسيحولوگ ءمىز باقپاستان: «كۇيەۋى ايەلىن، ايەلى كۇيەۋىن: سەن نەگە باردىڭ، اقشانى نەگە قوستىڭ، سەن ءۇشىن ءبىز بەيباق ۇلەسكەر بولدىق دەپ كىنالايدى. نەلىكتەن دەر كەزىندە ءوزارا اقىلداسپاي، كەلىسپەي، وسىنداي قادامعا بارعان؟ ولار ءبىرىنىڭ شاشتارىنىڭ ۇزىندىعىنا، قاسى-كوزدەرىنىڭ سۇلۋلىعىنا، قالتالارىنىڭ قالىڭدىعىنا قاراپ ۇيلەنگەن. شىنايى سەزىم بولماعان»، - دەپ شورت كەسكەنى بار. سوندا دەيمىز، قازاقتىڭ جاس وتباسىلارىنىڭ بەستەن ءتورتى ءۇيسىز ءجۇر. سوندا باسپاناعا جەتە الماي جۇرگەندەردىڭ ءبارى «ەسەپپەن» ۇيلەنىپ پە؟ بۇل نە ساندىراق؟ سۇيىسپەنشىلىك بولماعان جەردە عانا پروبلەما بولا ما ەكەن؟ ىدىس-اياق سىلدىرلاسا، جۇبايلار ءبىر-ءبىرىن سۇيمەيدى دەگەن ءسوز بە؟ جاقىن ادامداردى كەشىرىمدى بولۋعا، سىيلاستىققا ۇندەۋدىڭ ورنىنا، «ءبىر-ءبىرىڭدى سۇيمەيسىڭدەر، بوتەنسىڭدەر، دەرەۋ اجىراسۋ كەرەك»، - دەپ اقىل ايتىپ وتىرعان پسيحولوگتان نە كۇتۋگە بولادى؟!
اننا حانىمنىڭ جەكە باسىندا بەس بەرەشەگىمىز، التى الاشاعىمىز جوق. بىراق «حابار»، «قازاقستان» سياقتى تەلەارنالار - كىم كورىنگەن شىعىپ ويىنا كەلگەنىن ايتاتىن ورىن ەمەس قوي. مۇنداي ارنالاردان شىعىپ، اقىل ايتۋ ءۇشىن دە ادامعا مورالدىق قۇقىق كەرەك. كەيدە سول ارنالاردىڭ وزدەرى وبەكتى تاڭداۋدا ۇساقتالىپ بارا ما دەيمىز. ويتكەنى ءبىر ەمەس، ەكى ەمەس، تۇراقتى تۇردە جىلتىڭداتىپ، وزدەرى «جۇلدىز» جاساپ وتىرعان ادام ءۇشىن بۇل ارنالار دا جاۋاپتى. ايتپەسە پسيحولوگيانىڭ ءوزى ءتۇرلى-ءتۇرلى بولادى عوي. باتىس پسيحولوگياسىنا مايداي جاعاتىن كەڭەس ءبىزدىڭ پسيحولوگياعا جات بولۋى مۇمكىن. نەمەسە كەرىسىنشە. سوندىقتان، اينالايىندار، وسى كىسىنى جارنامالاي بەرمەڭىزدەرشى. ۇلتتىق ارنانىڭ تورىندە وتىرىپ ۇلتقا قارسى سويلەيتىن اننانىڭ كەڭەسىنسىز-اق قىرىلىپ قالماسپىز.
د.ماكەجان

"حالىق ءسوزى" گازەتى