Júma, 29 Nauryz 2024
Qogham 2814 0 pikir 14 Nauryz, 2022 saghat 21:30

Ana men bala qúqyghy - baqytty elding kepili

Ana men bala qúqyghyn qorghau әlem elderi boyynsha basty prioriytetti mәsele sanalady. Sebebi úrpaq tәrbiyesi jәne ananyng qúqyghynyng qorghaluy asa manyzdy. Qazaqstan da búl mәseleni asa ózekti sanaydy. Sebebi ana men bala arqyly bizding demografiyalyq sayasatymyz ózgeredi, memleketting ekonomikalyq baghyty aiqyndalady. Sondyqtan Qazaqstan ana men balagha beriletin qoldau men jәrdemaqyny arttyru mәselesin kóterip keledi. Ol әleumettik qamsyzdandyrudy qajet etetin otbasylardan bastap, kópbalaly otbasylardy qoldaugha deyingi sharalar kesheninen túrady.

Qazaqstanda ana men balany әleumettik qorghau memlekettik budjet jәne Memlekettik әleumettik saqtandyru qory esebinen keshendi týrde jýzege asyrylady. 2012 jylghy aqpanda Qazaqstan Respublikasy Halyqaralyq enbek úiymynyng «Anany qorghau turaly» №183 konvensiyasyn ratifikasiyalaghan edi. Júmys isteytin әielderding mýddelerin qorghau maqsatynda 2008 jyldan bastap ana men balany mindetti әleumettik saqtandyru engizildi. Jýktilikke jәne bosanugha, jana tughan balany asyrap alugha baylanysty tabysynan aiyrylghan jaghdayda әleumettik jәrdemaqy alu qúqyghy enbekke uaqytsha jaramsyzdyq paraghy negizinde berilgen demalys kýninen bastap tuyndaydy. Enbekke jaramsyzdyq kýnderining sany Qazaqstan Respublikasy Enbek kodeksining 99-babyna sәikes belgilenedi. Jýktilik jәne bosanu boyynsha tólenetin әleumettik tólemderding mólsheri әielding songhy júmys jyly ýshin Memlekettik әleumettik saqtandyru qoryna әleumettik audarymdar týsken kiriske jәne jýktilik jәne bosanu boyynsha enbekke jaramsyzdyq paraghy berilgen kýnder sanyna baylanysty. 2008-2021 jyldary 2,2 milliongha juyq bolashaq anagha Memlekettik әleumettik saqtandyru qorynan 760 milliard tenge tólendi, onyng 123,6 milliard tengesi 2021 jylgha sәikes keledi.

Bala tuylghannan keyin balanyng әkesine nemese anasyna enbek qyzmetin jýzege asyruyna qaramastan, memlekettik budjet qarajaty esebinen balanyng tuyluyna baylanysty birjolghy jәrdemaqy tólenedi. Búl tólemning mólsheri 2022 jyly birinshi, ekinshi, ýshinshi balagha 38 ailyq eseptik kórsetkishti (AEK) nemese 116 394 tengeni, tórtinshi jәne odan da kóp balagha 63 AEK nemese 192 969 tengeni qúraydy. Eger balanyng anasy júmys istemese, onda oghan budjet qarajaty esebinen 1 jasqa deyingi bala kýtimi ýshin jәrdemaqy taghayyndalady. Ay sayynghy jәrdemaqynyng mólsheri balanyng tuu tәrtibine baylanysty jәne 2022 jyly: birinshi balagha – 5,76 AEK nemese 17 643 tenge; ekinshi balagha – 6,81 AEK nemese 20 860 tenge; - ýshinshi balagha – 7,85 AEK nemese 24 045 tenge; tórtinshi jәne odan da kóp balagha – 8,9 AEK nemese 27 261 tengeni qúraydy. Eger balanyng anasy júmys istegen jәne ol ýshin Memlekettik әleumettik saqtandyru qoryna әleumettik audarymdar týsken bolsa, onda ol tughannan keyin 1 jasqa deyingi bala kýtimine baylanysty tabysynan aiyrylghan jaghdayda ay sayynghy әleumettik tólemdi alady. Búl tólemdi aludyng negizgi sharttary tabysynan aiyrylu jәne 1 jasqa deyingi balanyng naqty kýtimi bolyp tabylady. Tólem mólsheri әielding bala tuylghangha deyingi songhy 2 jyldaghy ortasha ailyq tabysynyng 40% qúraydy. Búl rette eng tómengi mólsher bala 1 jasqa tolghangha deyin onyng kýtimi boyynsha osyghan úqsas ay sayynghy memlekettik jәrdemaqy mólsherinen kem, al eng joghary mólsheri Qazaqstan Respublikasynyng Zanymen belgilengen jeti eselengen eng tómengi jalaqynyng 40 payyzynan aspauy kerek. 2008-2021 jyldargha Memlekettik әleumettik saqtandyru qorynan jalpy somasy 866 mlrd tengege atalghan әleumettik tólemdi shamamen 3,1 mln adam aldy, onyng ishinde 2021 jyly – 154,5 mlrd tenge audarylghan.

Memlekettik organdar men úiymdardyng aqparattyq jýielerin damytu, atap aitqanda әleumettik-enbek salasyn sifrlandyru, memlekettik qyzmetterdi kórsetu tәrtibin jenildetu jәne jetildiru maqsatynda proaktivti qyzmetter engizilude. Búl azamattardyng ýilerinen shyqpay-aq alatyn qyzmetterin aitsaq bolady. Memlekettik organdar men úiymdardyng aqparattyq jýieleri arasyndaghy derekter almasu nәtiyjesinde azamattyng Memlekettik әleumettik saqtandyru qorynan jәrdemaqylar men әleumettik tólemder alugha qúqyghy janartyluda. Bala ómirge kelgennen keyin әielding úyaly telefonyna tólemderdi óndeu turaly SMS-habarlama keledi, oghan ýsh kýntizbelik kýn ishinde jauap-kelisim beru qajet. Sonday-aq, balanyng tuu turaly kuәligin alghannan keyin egov.kz elektrondy ýkimet portalynda tólem jasay alasyz. Ekinshi dengeyli bankterding mobilidi qosymshalary arqyly bala tuugha baylanysty jәrdemaqy men 1 jasqa deyingi bala kýtimine baylanysty әleumettik tólemderge ótinish beru qyzmeti iske qosyldy. Memlekettik qyzmetterdi osy jolmen aludyng ynghayly. Qújattardy qaghaz týrinde tapsyrugha keletin bolsaq, endi siz túrghylyqty jerin kórsetpey-aq «Azamattargha arnalghan ýkimet» memlekettik korporasiyasynyng kez kelgen filialyna, yaghny bolashaq ananyng nemese sәbii bar ananyng naqty ornalasqan jeri boyynsha habarlasa alasyz. Qazaqstanda otbasyn, ana men balany memlekettik qoldau әleumettik qamsyzdandyrudyng negizgi basymdyqtarynyng biri bolyp tabylady.

Qazaqstan ana men balany barynsha qoldau jýiesin jetildire bermek. Búl Europalyq standarttar men әlemdik jýiege sәikes keledi. Qazaqstan biyligi demografiyany kóteruding manyzdylyghyn týsinedi, sebebi demografiya kóterilse ekonomikany qarqyndy ósiruge mýmkindik bolady. Alayda demografiyany kóteru jýieli negizde, barlyq әleumettik qamsyzdandyrudy qoldau arqyly iske asuy tiyis.

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1569
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2264
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3554