انا مەن بالا قۇقىعىن قورعاۋ الەم ەلدەرى بويىنشا باستى پريوريتەتتى ماسەلە سانالادى. سەبەبى ۇرپاق تاربيەسى جانە انانىڭ قۇقىعىنىڭ قورعالۋى اسا ماڭىزدى. قازاقستان دا بۇل ماسەلەنى اسا وزەكتى سانايدى. سەبەبى انا مەن بالا ارقىلى ءبىزدىڭ دەموگرافيالىق ساياساتىمىز وزگەرەدى، مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق باعىتى ايقىندالادى. سوندىقتان قازاقستان انا مەن بالاعا بەرىلەتىن قولداۋ مەن جاردەماقىنى ارتتىرۋ ماسەلەسىن كوتەرىپ كەلەدى. ول الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋدى قاجەت ەتەتىن وتباسىلاردان باستاپ، كوپبالالى وتباسىلاردى قولداۋعا دەيىنگى شارالار كەشەنىنەن تۇرادى.

قازاقستاندا انا مەن بالانى الەۋمەتتىك قورعاۋ مەملەكەتتىك بيۋدجەت جانە مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورى ەسەبىنەن كەشەندى تۇردە جۇزەگە اسىرىلادى. 2012 جىلعى اقپاندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمىنىڭ «انانى قورعاۋ تۋرالى» №183 كونۆەنتسياسىن راتيفيكاتسيالاعان ەدى. جۇمىس ىستەيتىن ايەلدەردىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋ ماقساتىندا 2008 جىلدان باستاپ انا مەن بالانى مىندەتتى الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ ەنگىزىلدى. جۇكتىلىككە جانە بوسانۋعا، جاڭا تۋعان بالانى اسىراپ الۋعا بايلانىستى تابىسىنان ايىرىلعان جاعدايدا الەۋمەتتىك جاردەماقى الۋ قۇقىعى ەڭبەككە ۋاقىتشا جارامسىزدىق پاراعى نەگىزىندە بەرىلگەن دەمالىس كۇنىنەن باستاپ تۋىندايدى. ەڭبەككە جارامسىزدىق كۇندەرىنىڭ سانى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەڭبەك كودەكسىنىڭ 99-بابىنا سايكەس بەلگىلەنەدى. جۇكتىلىك جانە بوسانۋ بويىنشا تولەنەتىن الەۋمەتتىك تولەمدەردىڭ مولشەرى ايەلدىڭ سوڭعى جۇمىس جىلى ءۇشىن مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنا الەۋمەتتىك اۋدارىمدار تۇسكەن كىرىسكە جانە جۇكتىلىك جانە بوسانۋ بويىنشا ەڭبەككە جارامسىزدىق پاراعى بەرىلگەن كۇندەر سانىنا بايلانىستى. 2008-2021 جىلدارى 2,2 ميلليونعا جۋىق بولاشاق اناعا مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنان 760 ميلليارد تەڭگە تولەندى، ونىڭ 123,6 ميلليارد تەڭگەسى 2021 جىلعا سايكەس كەلەدى.

بالا تۋىلعاننان كەيىن بالانىڭ اكەسىنە نەمەسە اناسىنا ەڭبەك قىزمەتىن جۇزەگە اسىرۋىنا قاراماستان، مەملەكەتتىك بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن بالانىڭ تۋىلۋىنا بايلانىستى بىرجولعى جاردەماقى تولەنەدى. بۇل تولەمنىڭ مولشەرى 2022 جىلى ءبىرىنشى، ەكىنشى، ءۇشىنشى بالاعا 38 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشتى (اەك) نەمەسە 116 394 تەڭگەنى، ءتورتىنشى جانە ودان دا كوپ بالاعا 63 اەك نەمەسە 192 969 تەڭگەنى قۇرايدى. ەگەر بالانىڭ اناسى جۇمىس ىستەمەسە، وندا وعان بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن 1 جاسقا دەيىنگى بالا كۇتىمى ءۇشىن جاردەماقى تاعايىندالادى. اي سايىنعى جاردەماقىنىڭ مولشەرى بالانىڭ تۋ تارتىبىنە بايلانىستى جانە 2022 جىلى: ءبىرىنشى بالاعا – 5,76 اەك نەمەسە 17 643 تەڭگە; ەكىنشى بالاعا – 6,81 اەك نەمەسە 20 860 تەڭگە; - ءۇشىنشى بالاعا – 7,85 اەك نەمەسە 24 045 تەڭگە; ءتورتىنشى جانە ودان دا كوپ بالاعا – 8,9 اەك نەمەسە 27 261 تەڭگەنى قۇرايدى. ەگەر بالانىڭ اناسى جۇمىس ىستەگەن جانە ول ءۇشىن مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنا الەۋمەتتىك اۋدارىمدار تۇسكەن بولسا، وندا ول تۋعاننان كەيىن 1 جاسقا دەيىنگى بالا كۇتىمىنە بايلانىستى تابىسىنان ايىرىلعان جاعدايدا اي سايىنعى الەۋمەتتىك تولەمدى الادى. بۇل تولەمدى الۋدىڭ نەگىزگى شارتتارى تابىسىنان ايىرىلۋ جانە 1 جاسقا دەيىنگى بالانىڭ ناقتى كۇتىمى بولىپ تابىلادى. تولەم مولشەرى ايەلدىڭ بالا تۋىلعانعا دەيىنگى سوڭعى 2 جىلداعى ورتاشا ايلىق تابىسىنىڭ 40% قۇرايدى. بۇل رەتتە ەڭ تومەنگى مولشەر بالا 1 جاسقا تولعانعا دەيىن ونىڭ كۇتىمى بويىنشا وسىعان ۇقساس اي سايىنعى مەملەكەتتىك جاردەماقى مولشەرىنەن كەم، ال ەڭ جوعارى مولشەرى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىمەن بەلگىلەنگەن جەتى ەسەلەنگەن ەڭ تومەنگى جالاقىنىڭ 40 پايىزىنان اسپاۋى كەرەك. 2008-2021 جىلدارعا مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنان جالپى سوماسى 866 ملرد تەڭگەگە اتالعان الەۋمەتتىك تولەمدى شامامەن 3,1 ملن ادام الدى، ونىڭ ىشىندە 2021 جىلى – 154,5 ملرد تەڭگە اۋدارىلعان.

مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇيىمداردىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەرىن دامىتۋ، اتاپ ايتقاندا الەۋمەتتىك-ەڭبەك سالاسىن تسيفرلاندىرۋ، مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى كورسەتۋ ءتارتىبىن جەڭىلدەتۋ جانە جەتىلدىرۋ ماقساتىندا پرواكتيۆتى قىزمەتتەر ەنگىزىلۋدە. بۇل ازاماتتاردىڭ ۇيلەرىنەن شىقپاي-اق الاتىن قىزمەتتەرىن ايتساق بولادى. مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇيىمداردىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەرى اراسىنداعى دەرەكتەر الماسۋ ناتيجەسىندە ازاماتتىڭ مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنان جاردەماقىلار مەن الەۋمەتتىك تولەمدەر الۋعا قۇقىعى جاڭارتىلۋدا. بالا ومىرگە كەلگەننەن كەيىن ايەلدىڭ ۇيالى تەلەفونىنا تولەمدەردى وڭدەۋ تۋرالى SMS-حابارلاما كەلەدى، وعان ءۇش كۇنتىزبەلىك كۇن ىشىندە جاۋاپ-كەلىسىم بەرۋ قاجەت. سونداي-اق، بالانىڭ تۋ تۋرالى كۋالىگىن العاننان كەيىن egov.kz ەلەكتروندى ۇكىمەت پورتالىندا تولەم جاساي الاسىز. ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ ءموبيلدى قوسىمشالارى ارقىلى بالا تۋعا بايلانىستى جاردەماقى مەن 1 جاسقا دەيىنگى بالا كۇتىمىنە بايلانىستى الەۋمەتتىك تولەمدەرگە ءوتىنىش بەرۋ قىزمەتى ىسكە قوسىلدى. مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى وسى جولمەن الۋدىڭ ىڭعايلى. قۇجاتتاردى قاعاز تۇرىندە تاپسىرۋعا كەلەتىن بولساق، ەندى ءسىز تۇرعىلىقتى جەرىن كورسەتپەي-اق «ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت» مەملەكەتتىك كورپوراتسياسىنىڭ كەز كەلگەن فيليالىنا، ياعني بولاشاق انانىڭ نەمەسە ءسابيى بار انانىڭ ناقتى ورنالاسقان جەرى بويىنشا حابارلاسا الاسىز. قازاقستاندا وتباسىن، انا مەن بالانى مەملەكەتتىك قولداۋ الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋدىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

قازاقستان انا مەن بالانى بارىنشا قولداۋ جۇيەسىن جەتىلدىرە بەرمەك. بۇل ەۋروپالىق ستاندارتتار مەن الەمدىك جۇيەگە سايكەس كەلەدى. قازاقستان بيلىگى دەموگرافيانى كوتەرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنەدى، سەبەبى دەموگرافيا كوتەرىلسە ەكونوميكانى قارقىندى وسىرۋگە مۇمكىندىك بولادى. الايدا دەموگرافيانى كوتەرۋ جۇيەلى نەگىزدە، بارلىق الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋدى قولداۋ ارقىلى ىسكە اسۋى ءتيىس.

Abai.kz