13 mamyr kýni Óskemen qalasynda «Konstitusiyalyq referendum: eksperttik pikir» atty «Sarap» eksperttik klubynyng aimaqtyq otyrysy ótti.

Sharany QR Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligining qoldauymen «Qazaqstandyq qoghamdyq damu instituty» KeAQ úiymdastyrdy.

Otyrysqa qatysushylar el damuyndaghy Konstitusiyanyng róli men jana Qazaqstandy qúrudaghy konstitusiyalyq reformanyng manyzdylyghyn talqylady.

Aldaghy referendumnyng ótkizilui – talqylaudyng negizgi taqyryby boldy. Atap aitqanda, spiykerler dauys beru belsendiligi elding odan әri damu baghytyna qalay әser etetini turaly pikir bildirdi.

Is-shara «Qazaqstandyq qoghamdyq damu instituty» KeAQ Basqarma Tóraghasy Qazbek Maygelidinovtyn moderatorlyghymen ótti. QQDY basshysy óz sózinde býginde elimiz jana Qazaqstannyng jana erejelerin belgileytin tarihy kezendi bastan ótkerip jatqanyn atap ótti:

«Memleket basshysy 2022 jylghy 5 mausymda respublikalyq referendum ótkizu turaly Jarlyqqa qol qoydy. Jana Qazaqstan – әdiletti Qazaqstan. Preziydent atap ótkendey, konstitusiyalyq reformalar barlyghyna teng mýmkindikter men teng jaghdaylardy qamtamasyz etuge baghyttalghan. Biz memlekettik jýieni jetildiremiz, qogham men biylikting tiyimdi dialogyn ornatamyz. Osylaysha biz Ekinshi Respublikany qúramyz. Konstitusiyalyq reforma barlyq ózgeristerdi sәtti jýzege asyru ýshin qajet. Qazirgi reformanyng ereksheligi – Preziydentting ókilettikterin shekteu arqyly super-preziydenttik basqaru formasynan týpkilikti ketu».

Otyrysty QR Aqparat jәne qoghamdyq damu viyse-ministri Daniyar Qadyrov ashty.

«Ata Zanymyzdyng 30-dan astam babyna engiziletin ózgerister men 20-dan astam qabyldanatyn zandar elimizding auqymdy sayasy transformasiyasyna baghyttalyp, sayasy jýiemizdi týbirimen ózgertpek. Endi jana paradigmagha sәikes preziydentting ókilettigi qysqaryp, Parlament pen mәslihattardyng róli aitarlyqtay kýsheyip, belsendi azamattargha sayasy arenada jol ashylyp, qúqyq qorghau salasy jýieli týrde nyghaymaq. Aytylghan ózgeristerdi tiyimdi jýzege asyru ýshin Konstitusiyalyq reforma qajet. Aldaghy referendum Memleket basshysy aiqyndap bergen «Ekinshi respublikanyn» – biylik pen qogham arasyndaghy baylanystyng jana, tiyimdi jәne tengerimdi modelining qúqyqtyq negizi. Búl óte oryndy jәne biz jýzege asyp jatqan memlekettik modeliding janaruyn tolyqtay qoldaymyz».

Óz kezeginde Óskemen qalasy әkimining orynbasary Irina Smiyt jergilikti atqarushy organdar azamattardyng erik bildirui ýshin jaghday jasap jatqandyghyn, sonday-aq aldaghy referendum turaly aqparattandyru baghytynda júmystar atqarylyp jatqandyghyn aitty.

«Óskemen qalasynyng túrghyndary әrqashan belsendi azamattyq ústanymymen, elimizding barlyq sayasy nauqandaryna qatysumen erekshelendi. Bizding qalamyzdyng saylaushylar sany 240 mynnan astam adamdy qúraydy. Qazaqstan halqy aldaghy referendumgha belsene qatysady degen senimdemin».

Sayasattanushy Samat Núrtaza Memleket basshysynyng Joldauynda belgilengen elding jýieli transformasiyasyna yqpal etetin jәne onyng odan әri damuyn aiqyndaytyn sayasy reformalardyng baghyttaryna nazar audardy. Ol sonday-aq, konstitusiyalyq reformalar uaqyt talabyna say elding bolashaghy ýshin manyzdy sayasy bastamalar bolyp tabylatynyn atap ótti.

«Jana Qazaqstandy qúru ýshin әrqaysymyz ózimizden bastauymyz kerek. Memleket basshysynyng mindeti – shynayy jolgha núsqau beru, al azamattardyng mindeti – osy jolmen jýru. Eger qoghamda alauyzdyq bolsa, nәtiyje bolmaydy. Eger qogham Preziydentpen birlesse, nәtiyje kóp kýttirmeydi.  Ekinshi Respublika – búl taghdyrdyng bizge bergen ekinshi mýmkindigi. Bizding buyn osy mýmkindikti paydalanyp, óz úrpaqtaryna әrkimning dauysy estilip, әrkimning qúqyghy qorghalatyn, liyberaldyq qúndylyqtary bar demokratiyalyq memleketti qaldyrugha mindetti».

«Qazaqstannyng Halyq partiyasy» ShQOF Tórayymy Anjela Gornostaeva Jana Qazaqstandy qúrudyng eng myqty tәsili aldaghy konstitusiyalyq reforma bolady dep esepteydi. Biraq ony jýzege asyru ýshin býkilhalyqtyq qoldau qajet, deydi spiyker:

«Qazaqstannyng Halyq partiyasy aldaghy referendumdy jәne Konstitusiyagha engiziletin barlyq týzetulerdi tolyq qoldaydy! Jariyalanghan bastamalar men sayasy janghyrudyng barlyq aspektileri partiyamyzdyng iydeologiyasy men baghdarlamasymen ýndes. Eng manyzdy týzetu – Konstitusiyada halyqtyng jer men tabighy resurstardyng iyesi ekendigi turaly normany bekitu».

Is-sharagha D. Serikbaev atyndaghy Shyghys Qazaqstan tehnikalyq uniyversiytetining studentteri de belsene qatysty. Elimizding sayasy ómirine joghary dengeyde qyzyghushylyq tanyta otyryp, olar aldaghy referendum boyynsha óz oilaryn ortagha salyp, is-shara spiykerlerine ózderin qyzyqtyrghan súraqtaryn qoydy.

Studentter tarapynan osynday belsendilikti baqylay otyryp, QQDY Tóraghasy qazirgi jastardyng elimizding bolashaq әl-auqatynyng negizin qalaytynyn atap ótti.

«Konstitusiyagha ózgerister men tolyqtyrular jobasyn talqylau eng aldymen jastar ýshin manyzdy. Býgingi jastar – elimizding jana úrpaghy. Olargha azamattyq biregeylik, kәsiby qúzyrettilik, innovasiyalyq mýmkindikter jәne elimizde bolyp jatqan sayasy ýderisterge óz kózqarasy tәn», - dep qorytyndylady Qazbek Maygeldinov.

«5 mausymda ótetin Referendum kóptegen ózgerister alyp keledi dep oilaymyn. Qazirgi tanda búl Preziydent bastamasyn týsindirude jaqsy júmystar atqaryluda, osy týsindiru júmystary qarqyndy týrde jalghasyn tabu kerek. Sebebi, 1995 jylghy Referendumnan búl Referndum erekshe bolmaq, sondyqtan da halyqtyn, myna jastardyng oyanatyn kezi keldi»,- dep sayasattanushy, qogham qayratkeri Ádil Saylaubek óz pikirin bildirdi.

Spiykerler óz sózderinde konstitusiyalyq referendum – búl sayasy baghdarlamanyng qisyndy jalghasy jәne ony ótkizu qoldanystaghy sayasy modeliding jýieli týrde ózgeruine negiz bolady degen pikirge keldi.

Abai.kz