Memleket basshysynyng tikeley bas­tamasymen ómirge joldama alghan «Ha­lyq­tyq IRO» baghdarlamasynyng bola­sha­ghy zor, auqymy aishyqty bolmaq. Oghan býginde elimizding barlyq ónirlerinde osy bir baghdarlamagha degen qyzy­ghu­shy­lyqtyng artuy dәlel bolsa kerek. Ekonomikamyzdaghy jana ýrdis bolyp tabylatyn búl bastamanyng әli de el arasynda keninen tanyluy ýshin bar­lyq ónirlerde aqparattyq týsinik júmystary jýrgizilude. Osy oiymyzdyng aighaghy retinde tómende biz tilshilerimizding ónirlerden jibergen pikirlerin jariyalap otyrmyz.

El iygiligi ýshin

Kózi ashyq, kókiregi oyau әrbir qazaqstandyq azamat eldegi ong ózgeristerge, sony serpilisterge bey-jay qaramaydy dep oilaymyn. Sondyqtan songhy uaqyt­tar­da Elbasynyng tikeley tapsyrmasymen atqarylyp jatqan «Ha­lyqtyq IPO» baghdarlamasynan kýterimiz óte kóp. Nege?

Memleket basshysynyng tikeley bas­tamasymen ómirge joldama alghan «Ha­lyq­tyq IRO» baghdarlamasynyng bola­sha­ghy zor, auqymy aishyqty bolmaq. Oghan býginde elimizding barlyq ónirlerinde osy bir baghdarlamagha degen qyzy­ghu­shy­lyqtyng artuy dәlel bolsa kerek. Ekonomikamyzdaghy jana ýrdis bolyp tabylatyn búl bastamanyng әli de el arasynda keninen tanyluy ýshin bar­lyq ónirlerde aqparattyq týsinik júmystary jýrgizilude. Osy oiymyzdyng aighaghy retinde tómende biz tilshilerimizding ónirlerden jibergen pikirlerin jariyalap otyrmyz.

El iygiligi ýshin

Kózi ashyq, kókiregi oyau әrbir qazaqstandyq azamat eldegi ong ózgeristerge, sony serpilisterge bey-jay qaramaydy dep oilaymyn. Sondyqtan songhy uaqyt­tar­da Elbasynyng tikeley tapsyrmasymen atqarylyp jatqan «Ha­lyqtyq IPO» baghdarlamasynan kýterimiz óte kóp. Nege?

Últtyq kompaniyalar óz ak­siya­laryn qor rynogyna shyghy­ra­dy. Ony elimizding әrbir azamaty satyp ala alady. Búl dege­ni­niz, ýide otyryp tikeley últtyq alpauyt kompaniyalardyng júmy­s­yn baqylay alu qúqyghy dep bilemin. Sonymen qatar, siz satyp alghan aksiyanyz arqyly mol pay­dagha keneluinizge bolady. Qysqa­sy, búl halyqtyng iygiligi ýshin jasalyp jatqan baghdarlama. Key adamdar atalghan baghdarlamanyng mәni men manyzyn týsinbeui mým­kin. Mәselen, tanystarymmen sói­leskende «erteng ol kompaniya bankrot bolyp qalsa qaytemiz?» bol­masa «bayaghy satyp alghan kupondardyng kýnin keshpey me?» degen kýdikterding baryn bay­qay­myz. Meninshe, olay emes. Ja­qyn­da ghana aghylshynnyng Lega­tum Institute degen saraptamalyq ortalyghy әlem elderining damuyna qatysty reytingin týzipti.

Reyting eldegi ekonomikalyq ósimdi, iskerlik baylanystardy, eldegi basqaru jýiesin, bilim beru salasynyng sapasyn, densau­lyq saqtaudyng tiyimdiligin, taghy da basqa osynday tolyp jatqan aspektiler boyynsha jasaghan. Sol tizimde Qazaqstan 46-orynda túr. Barlyghy jer-jahannyng 144 elining arasynda Qazaqstan al­dyn­ghy qatardan kóringen. Búl degeniniz, Qazaqstannyng damudyng danghyl jolynda kele jatqanyn, otandyq ekonomikanyng artqa­nyn, әleumettik әleueti jetil­ge­nin bildiretin birden-bir kórset­kish. Reytingti biz emes, aghyl­shyn­dar jasap, osynday bagha be­rip otyr. Sondyqtan, Qazaq­stan­nyng qor rynogyna, últtyq kom­paniyalardyng júmysyna kýdik­pen qaraudyng keregi joq. Eng aldymen, «QazTransOyl» kompa­niya­­sy­­nyng aksiyalary satylymgha shygharylatynyn bilemin. Ony «Qazposhta» arqyly brokerlik shot ashyp, satyp alasyz. Al kom­paniyanyng jyl sayynghy tabysynan ýsteme alyp otyrugha da mýmkindiginiz bolady.

«Halyqtyq IPO-ny» bayaghy alayaq­tardyng «MMM» degenimen salystyrudyng qajeti joq. Búl onday jýie emes. Bir ghana aiyr­mashylyq - «MMM» jekelegen adam­dar qúrghan jýie. Al «Ha­lyq­tyq IPO-ny» Elbasynyng ózi bastap, el aghalary qostap, mem­le­kettin, halyqtyng iygiligi ýshin jasap jatyr. Osydan-aq nening ne ekenin aiyra beruge bolady.

Ardager AQJIGITOV,

Qyzylorda oblystyq kәsipkerlik

jәne ónerkәsip basqarmasynyng bastyghy.

* * *

El ýshin de, ózimiz ýshin de tiyimdi qadam

Osy jyldyng qazan aiynan bastap «Halyqtyq IRO» boyynsha júmystar bas­talyp ketti. Búl shyn mәninde ha­lyq­tyq auqymdaghy is-shara bolyp taby­la­dy. Kez kelgen azamat ózinde bar artyq (bos) qarajatyna eldegi basty iri kom­paniyalardyng aksiyasyn satyp ala ala­dy. Sóitip, kompaniya ýshin ghana emes, ózi ýshin de paydaly qadam jasaydy.

Búl IRO-nyng taghy bir ereksheligi búghan az-kem artyq qarjysy bar kez kelgen el túrghyny qatysa alady. So­nyng ishinde men siyaqty memlekettik qyzmetkerler de qatysu mýmkindigine iye. Elimiz qoldau kórsetken órkeniyetti qarjy sayasatyndaghy iygi qadam kóp uaqyt ótpey-aq, júrtshylyqty baryn­sha qyzyqtyratyny anyq. Óitkeni, kelesi jyldyng nauryz aiynyng ayaghynda, jyldyq esep qorytyndysy boyynsha osy aksiyalardy taratushy kompaniyalar diviydend bere bastaydy. Óz otba­symnyng budjettik mýmkindigin eskere otyryp, aldaghy aida IRO boyynsha tandau jasap, «KazTransOyl» últtyq kompaniyasynyng biraz aksiyasyn satyp alyp, shynayy halyqtyq nauqangha qa­ty­sudy josparlap otyrmyn. Búl nau­qan­nyng el túrghyndaryna tiyimdi әri sa­lymdyq nәtiyjeleri mol bolatyndy­ghy­na senimdimin. Sondyqtan ózge azamat­tardy da osy sharagha qatysugha sha­qyramyn.

Sóz reti kelgende, Amangeldi auyl­dyq okruginde irgeli isterimen tanymal bolghan «Aq qúlyn», «RIVC Ltd-Abai» jauapkershiligi shekteuli seriktestikteri jәne alty sharua qojalyghy júmys isteytindigin atay ketkim keledi. Olar sharuashylyq jýrgizuding kóp salaly baghytyn ústanuda. Búl qúrylymdarda auyl túrghyndarynyng basym kópshiligi enbek etude. Ekonomikalyq túrghydan nyghayyp kele jatqan osynau sha­rua­shy­lyqtardyng mýsheleri kýni erteng halyqtyq IRO qozghalysynyng belsendi qoldaushylary bolatyndyghyna senim mol.

Orazghaly NÚRGhALIY,

Amangeldi auyldyq okrugining әkimi.

Aqmola oblysy,

Qorghaljyn audany.

* * *

Shet qalmaymyz

Áliya ÁLJANQYZY, saqtandyru kompaniyasynyng qyzmetkeri: - Baspasóz aqparat qúraldarynan  qa­­zaqstandyq kompaniyalar óz aksiya­laryn satugha shygharghaly jatqanyn estip jatyrmyn. Búl mәsele ýkimettik dengeyde  talqylanyp, júrtshylyqqa da, qatysushy kompaniyalargha da tiyimdi ekeni úghynyqty týrde týsindirildi. Soghan qaraghanda,  Qazaqstan halqynyng әl-auqatyn  kóteruge baghdarlanghan әleu­mettik jobanyn  keleshegine ýlken ýmitpen qaraymyn. Shynymdy aitsam,  qúndy qaghazdar rynogyna qatysugha әli dayyn emespin. Óitkeni, múnday tә­jiriy­be  elimizde birinshi ret ótip otyr­ghandyqtan, men ýshin týsiniksiz tústary  joq emes.  «Halyqtyq IPO»  jayly tolyq mәlimet alghannan keyin, sóz joq, baghymdy synap kóremin.

Eldos Núrlan, student: - Kópshilik mýddesin kózdeytin manyzy zor joba ekeninde talas joq.  Ekonomika pәninen dәris oqityn ústazdarym  qyzyghushyly­ghy­myzdy oyatyp,  qatysuymyzdy qol­dap otyr. Ózderi de syrt qal­may­tyn  tәrizdi.  Áriyne, búl janalyq qalalyqtar ýshin tansyq bolmas. Al auyl jóninde olay aitu qiyn. Kóbi syrttay  ghana habardar. Aksiyalardy satyp alu, tiyimdi ornalastyru joldaryn bile  bermeydi. Soghan qaraghanda, týsindiru júmystary әli de kemshin syqyldy. Óz basym múnday bastamalardy qoldaymyn. Qarajat tabylyp jatsa, shet qalmaugha tyrysamyn.

Petropavl

"Abay-aqparat"