Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Biylik 4662 4 pikir 30 Mausym, 2022 saghat 13:37

Kaspiy sammiyti qalay ótti?

Kaspiy tenizimen shekaralas memleketterding altynshy sammiyti ótti. Ýsh ay búryn preziydenttik taqqa jayghasqan qyryq jastaghy Týrkimenstan preziydenti Serdar Berdymúhamed ómirindegi manyzdy alghashqy sammiytin ótkizdi. Ashhabadta bes elding basshysy bas qosyp, Kaspiy jayly keninen talqygha saldy. 

Putin Ukrainagha soghys ashqannan keyin alghash ret ózge memleketke saparlap bardy. Tәjikstangha baryp, artynsha Týrkimenstangha úshaghy qondy. Hattamagha say týrkimen tarapy memleket basshylarynyng aldynan nan alyp shyghyp, qúrmetpen kýtip aldy. Tek Resey basshylyghyna onday qúrmet kórsetilmedi jәne Putindi әuejayda eshkim kýtip almady. Búl qúrmetsizdik emes, saqtyqtan deydi sarapshylar. Resey basshysy ózine jasaluy mýmkin shabuyldan saqtanudyng barlyq jolyn qarastyrghan. Tipti Tәjikstan men Týrkimenstangha ishetin jәne juynatyn suyna deyin alyp barghany aityluda.

Qazaqstan basshysy óz sózinde Kaspiy tenizin logistika, azyq týlik tasymaldau joly men resursty tiyimdi iygeru jәne ekologiya mәselesin kóterdi. Preziydeknt Toqaev Kaspiy arqyly Qazaqstangha tiyesili jýk tasymalynyng kólemi 2,5 ese óskenin aitty. Kaspiy many elderimen aradaghy jalpy tauar ainalymy 9 payyzdan astam artqany da aityldy. Soltýstik – Ontýstik perspektivti dәlizin odan әri damytu mәselesine de erekshe kónil bóluge, ol ýshin Shyghys Aziya men Parsy shyghanaghy elderi arasyndaghy eng qysqa baghyt sanalatyn "Qazaqstan-Týrikmenstan-Iran" temirjolynyng mýmkindigin barynsha paydalanugha bolatynyn atap ótti.

Memleket basshysy aimaqtaghy azyq-týlik qauipsizdigin kýsheytu mәselesine arnayy toqtaldy. Byltyr Qazaqstannyng Kaspiy many elderimen aradaghy ózara azyq-týlik saudasynyng kólemi shamamen 3,5 milliard dollar boldy. Qazaqstannyng Ázerbayjanmen aradaghy tauar ainalymy edәuir, naqtysy 2,3 ese, Iranmen jәne Týrikmenstanmen 2 ese artqany bar. Osy rette Preziydent 1 million tonnadan astam mayly daqyldar shygharugha qorymyz baryn jәne et-sýt ónimderining eksportyn arttyrugha Qazaqstannyng әleueti mol ekenin aitty. Kaspiy many azyq-týlik habyn qúru mәselesi de úsynyldy.

Toqaev Kaspiy tenizining ekojýiesin saqtau yqpaldastyqtyng basty baghyttarynyng biri ekenine toqtaldy. Preziydent úzyndyghy jóninen Europada ýshinshi orynda túrghan Jayyq ózenining jaghdayyn taghy kóterdi. Ózen suy dengeyining kýrt tómendeui, bioresurstardyng azangy jәne jaghalaudaghy ósimdikterding degradasiyagha úshyrauy, sonday-aq antropogendik ortanyng lastanuy bayqalyp otyrghanyn aitty. Jayyqty qútqaru men Kaspiy itbalyghyn saqtap qalu mәselesi de naqty ortagha salyndy. Jayyq suynyng azangy Reseyding kelisimsharttardy oryndamauynan bolyp otyr.

Qazaqstan basshylyghy osynday úsynystar jasaghan sәtte, Resey basshysy Putin әdettegidey Kaspiy many elderining sammiyti alanyn ózining geosayasy qaqtyghysyna qoldanugha tyrysty. Ol sammitten keyin tilshilerding súraghyna jauap beru barysynda birneshe ótkir mәlimdemeder jasady. Mysaly "Finlyandiya men Shvesiyagha NATO kýshteri ornalastyrylsa, onda biz qarsy jauap beremiz". "Ukrainadaghy arnayy operasiya sәtti әri jospargha say ótude", "Bizding maqsatymyz Donbassty tolyq azat etip, Reseyge qauipsizdik kepildigin alu" degendi aitty.

Altynshy sammit 17 negizgi punkten túratyn kommuniyke qabyldaumen ayaqtaldy.

Abai.kz

4 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2256
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3530