Júma, 29 Nauryz 2024
Jeltoqsan estelikteri 2305 5 pikir 12 Jeltoqsan, 2022 saghat 12:53

Kolbinning Jeltoqsannan keyingi shyrghalany

Shólding qamysy bolmaydy.
Jamannyng namysy bolmaydy.

Halyq maqaly.

Jetpis jyldan asa ómir sýrgen, sol tústa mәngilik myzghymastay bolyp kórinetin jәne әlemdegi quatty derjavalardyn  biri  sanalatyn  kezindegi Kenester Odaghyn dýr silkindirgen, sonau 1986 jyldyng jeltoqsan aiynda elimizde ótken Jeltoqsan oqighasy, sol bir kezende janymyzdy qatty auyrtqanymen, Kenestik basqaru jýiesining eskirgendigin, sonday-aq, osy imperiyalyq memleketke toghystyrylghan últtardyng sana-sezimining ósip-jetilgendigin jәne búdan әri olardy basyp-janshyp, qorqytyp-ýrkitip ústap túru mýmkin emes ekendigin kórsetip berdi.

IYә, oqigha boldy. Sol uaqyttaghy elordamyz bolyp sanalatyn qaladaghy ýrimdey jastar óre týregelip, bir adamday qatysty deuge bolady. Kenester Odaghynyng Ortalyq Komiytetining últtyq sayasattaghy óreskel qateligi, yaghni, Qazaqstan Ortalyq Komiytetining birinshi hatshysyn ózge últtan taghayyndauy, respublikamyzdyng túrghylyqty tól últyna auyr tiygenimen, tózdi, shydady.

1986 jyldyng 16-shy jeltoqsany kýni Mәskeuding jiberuimen, G.P.Razumovskiy bastaghan delegasiya kelip, Qazaqstan ortalyq partiya komiytetinde on segiz minutqa sozylghan plenumda, Kolbin Gennadiy Vasilievichti birinshi hatshysy bolyp taghayyndaydy. Búl shetten әkelip taghayyndau, qalay desek te Qazaqstan halqynyng oi-pikirimen sanaspau jәne jergilikti túrghyndardy mensinbeu edi. Osydan baryp kelesi kýni, 17 jeltoqsannyng yzgharynda qazaq jastary ortalyq komiytetting aldyndaghy, sol kezde Brejnev atymen atalatyn alangha jinalghan bolatyn. Qalanyng týkpir-týkpirinen alangha qúiylghan jastardyng qalyng toby, bolyp ótken plenumdaghy taghayyndaugha ózderining narazylyqtaryn bildirip, Qazaqstannyng óz azamatyn taghayyndaudy talap etken edi. Qalay degenmen de, Kenester odaghyn dýr silkindirgen búl oqigha, respublikamyzda  әleumettik-ekonomikalyq jәne sayasy daghdarystyng bar ekendigin naqty kórsetip berdi. Qay jaqta jәne qay dengeyde júmys istese de, esh uaqytta múnday oqys oqighany mýlde kórmegen G.V.Kolbiyn, birden Mәskeudegi qojayynymen habarlasyp, bolyp jatqan oqighalardy jayyp salady. Osylay, Kremlide otyrghan basshynyng jarlyghymen, beybit sherudi uaqyt sozbay taratu ýshin «Búrqasyn» («Meteli») dep atalatyn arnayy is-shara úiymdastyryldy. Búghan әskery bólimder jәne arnayy qúrylymdar qatysty. Búl oqighagha qatysqandardy jazalau, qar erip, kók shyqqangha deyin jalghasty. Alayda, jabylyp Kóterilisti basqanymen, onyng artynan biraz uaqytqa sozylghan  shyrghalang bastaldy.

Osy is-shara barysynda 99 adam týrmege jabylyp, qaysybiri atu jazasyna kesildi. Sonday-aq, 83 adam aralyghy 1,5 jyldan, 15 jylgha deyin sottalyp ketti. Respublikadaghy Ishki ister ministirliginen 1200-dey adam júmystan shygharylyp, densaulyq saqtau jәne transport ministirliginen 309 adam orynyn bosatsa, el kólemindegi onnan asa joghary oqu orynynyng rektorlary lauazymynan aiyryldy. Múnan basqa da sýzgiden ótkizu birtindep iske asyrylyp jatty. Sol kýnderdegi baspasóz qúraldaryn aqtaryp otyrghanda, әsirese, orys tilindegi gazet, jurnaldarda «Bolishe prinsipialinostiy», «Za sosialinui spravedlivosti» nemese  «Snyati s raboty» taqyrybyndaghy materialdar jii jariyalanyp túrdy. Mysaly, sol tústaghy «Kazahstanskaya Pravda» gazetinen mynanday joldardy oqugha bolady: «Toliko v 1987 godu v Kazahstane smenilosi okolo 28% otvetrabotnikov apparatov obkomov, bolee tretiy-gorkomov y raykomov partii, pochty 25% nomenklaturnyh rabotnikov obkomov, gorkomov y raykomov partii. Prichem 10% iz nih byly osvobojdeny ot doljnostey po otrisatelinym prichinam. Za pervui polovinu 1988 goda proshly attestasii 78,2% partiynyh, 98% sovetskiyh, 94% profsoiyznyh y 66% komsomoliskih rabotnikov».

Qalay degenmen de, búlay shúqshiya sýzgiden ótkizu, Mәskeuding qolpashtauymen elimizge kelgen G.V.Kolbinning bilimining tayaz, oi-pikiri jәne óresining tar, kenestik jýiening jәy ghana qatardaghy nomenklaturadaghy adamy ekendigin kórsetti. Partiyalyq shenberding ainalasynda ghana oilay alatyn jәne odan әri damymay qalghan kisi ekenin tanytty. Keyinnen, keybir basylymdardan sol uaqyttyn  kórinisin  mýmkindiginshe  boljap, oy qorytqan, orys tilindegi mynanday joldardy  da oqugha bolady: «Podobnoe uzkoe ponimanie proishodivshih v strane globalinyh peremen y vyskazyvaniya Kolbina ob «utverjdeniy sosialinoy spravedlivosty y pravoporyadka» byly rasschitany, v pervui ocheredi, na lumpenizirovannui chasti obshestva, dalekui ot politicheskih realiy vremeni. Estestvennaya neobhodimosti obnovleniya rukovodyashih organov mestnoy y respublikanskoy vlasty prinyala formu presledovaniya kadrov, ne soglasnyh s trebovaniyamy novogo rukovodiytelya, pry tom, chto sam G.V.Kolbin daleko ne vsegda iymel obektivnoe predstavlenie o delovyh, politicheskih y moralinyh kachestvah neposredstvennyh provodnikov ego kursa na mestah».

Osylaysha, elimizde eki jarym jylday qyzmet etken G.V.Kolbinnyng atqarghan júmysynda eshqanday jetistik bolmady. Yaghni, olardyng óz tilimen aitqanda: «Ny odna iz vydvigavshihsya im seley ne byla dostignuta, k tomu je on tak y ne stal priznannym liyderom vnutry respubliki, diskreditirovav svoimy voluntaristskimy metodamy daje samye privlekatelinye vneshne namereniya». Búl da, sol bayaghy Smayyl Yusupovtyng eki jylday biylikte jýrip, elimizge payda beretindey, kónil tolatynday eshtene atqarmay, keyinnen Kremlide taqqa kelgen Brejnevting arnayy eskertuimen orynynan ketip bara jatyp, әlde qashan jabylyp qalghan Úighyr audanyn  ashyp,  elimizge qada qaghyp ketkeni bolmasa.

Aytar bolsaq, Qazaqstan Ortalyq Partiya Komiytetining birinshi hatshysy bolghan  G.V.Kolbin de, elimizde  shyrghalang tudyryp,  alasaprangha týsirgenimen, kónilge qonymdy, este qalarlyqtay  eshbir maqsatty isterdi jýzege asyryp, ózin kórsete almady. Eger halyq maqalymen isharalap keltirsek: «Shólding qamysy bolmaydy. Jamannyng namysy bolmaydy» degenge sayady.

Beysenghazy Úlyqbek,

Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng mýshesi

Abai.kz

5 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1578
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2275
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3591