Qarqaralynyn shóbi shýigin, suy mol, ormany qalyn, týnde jayylghan jylqy alysqa úzamay, jusap jata beretin qúiqaly jer.

Tóniregi qu mediyen dala. Qúday sóitip jaratypty. Irgesinde Mәdiyding Ýshqarasy, keyingi uaq geologtar suyrdyng inindey - týrtkilep, shúqylap - tesip tastaghan Kent taulary bar.

Aty anyzgha ainalghan Shaytankól de sonda, Qarqaralyda.

Elge asyqqan jana avtomobili asfalit jolda úzaq jýrip, alghashqy qarqynyn sәl azaytqanda, taghy bir shoqydan son, mandayy jarqyrap Shankóz, Jetiqaraqshy, Aqterek, Jiyrensaqal arsalandap, quanyp, erkelep qarsy aldynnan kórinedi. Sol kezde: «Qarqaraly, men saghan qayta ainalyp kele jatyrmyn», - dep kýbirlep sóilep ketesin.

Qarqaraly ýnsiz túrady. Tanauyndy qyshqyltym dәmdi, mayy betine qalqyghan qymyzdyng júpar iyisi tesip bara jatady. Adasyp, qaydan qanghalaqtap kelgeni belgisiz, kensirigindi - jarady. Bir jaqtan kelip jatqan qymyz iyisi joq, eltitip, jeliktirgen, eliktirip, jelpindirgen - keshegi balalyq shaqtyng elesimen jadyna qayta týsip jatqan sol tanys iyister. Tobylghy iyisti qymyz, kәdimgi tobylghy she, jyldamdata jýrsen, qaudyrap etegindi iletin. Tansyq bolyp ketipsin, tobylghy iyis.

Qarqaralynyn shóbi shýigin, suy mol, ormany qalyn, týnde jayylghan jylqy alysqa úzamay, jusap jata beretin qúiqaly jer.

Tóniregi qu mediyen dala. Qúday sóitip jaratypty. Irgesinde Mәdiyding Ýshqarasy, keyingi uaq geologtar suyrdyng inindey - týrtkilep, shúqylap - tesip tastaghan Kent taulary bar.

Aty anyzgha ainalghan Shaytankól de sonda, Qarqaralyda.

Elge asyqqan jana avtomobili asfalit jolda úzaq jýrip, alghashqy qarqynyn sәl azaytqanda, taghy bir shoqydan son, mandayy jarqyrap Shankóz, Jetiqaraqshy, Aqterek, Jiyrensaqal arsalandap, quanyp, erkelep qarsy aldynnan kórinedi. Sol kezde: «Qarqaraly, men saghan qayta ainalyp kele jatyrmyn», - dep kýbirlep sóilep ketesin.

Qarqaraly ýnsiz túrady. Tanauyndy qyshqyltym dәmdi, mayy betine qalqyghan qymyzdyng júpar iyisi tesip bara jatady. Adasyp, qaydan qanghalaqtap kelgeni belgisiz, kensirigindi - jarady. Bir jaqtan kelip jatqan qymyz iyisi joq, eltitip, jeliktirgen, eliktirip, jelpindirgen - keshegi balalyq shaqtyng elesimen jadyna qayta týsip jatqan sol tanys iyister. Tobylghy iyisti qymyz, kәdimgi tobylghy she, jyldamdata jýrsen, qaudyrap etegindi iletin. Tansyq bolyp ketipsin, tobylghy iyis.

Kóp nәrseni esime týsirip jatyrsyn, Qarqaraly. Mәdy deshi, Arqanyng aspanynda sharyqtaghan Mәdiyding asqaq, qaysar әnin shyrqashy, qayran zor dauys sening biyik jartas, qoynau-qolat, tik shatqalyna qonaqtap, mәngilik qamalyp qalghan shyghar, shygharyp jibershi, әuelep joghary ketsinshi, esine salshy mynalardyn, qazaq jeri degen qasterli úghymnyng qanymyz ben terimizge suarylghanyn jetkizshi, aibyndy mening Qarqaralym.

Halqyng jýdeu eken. Ne boldy, ne kórindi, qazaq oyazgha jarymay qoydyng ghoy, qazaghyng atyn qantaryp qoyypty, qaydan keldin, týngi jortuyldan ba, ainalysyp jýrgening úrlyq emes pe, keshegi qasiyet qayda, әielding ary qayda, erkekting namysy qayda, atanyng abyzdyghy qayda, kishining qaryzdyghy qayda?

Qayda ketken bәri. Úshty-kýili joq, erteng qazaqstandyq Qarqaraly bolasyn, qazaqstandyq qazaq atanasyn, qazaqstandyq Búqar jyrau deuge kóshemiz, sonda sonau jyldary ong qoltyqtan ang qysqanda, ekinshi býiirine jolbarys qonghanda, qaraqúsqa týrkining bir tarmaghy jebe tartqanda, sol aq taban shúbyryndy, alqa kól súlama jyldary qay qazaqstandyq qasynnan tabylypty, ýsh jýzding qazaghy bolyp kóterilmep pe edin. Solay bolsa, qazaq jeri dep aitugha nege qaymyghasyn, qargha tamyrly danagóiim.

Úrlyqqa kóshipsin. Qazan-oshaq basyndaghy jengemiz Búqar jyrau danghylyna qashan auysqan, Qaraghandy shahary qay kezde qazaqtyng kósegesin kógertip edi, kóp bolsa, bir-eki jyl sandalady da, beline qystyrghan balasyn qolyna alyp, jylap-enirep aptal azamatyn gharyshqa úshyrghan qarasha auylyna qayyra qaytar.

Auyl iyesiz, aghanyng qayda tentirep ketkenin kóktegi Tәnir bilmese, tómendegi men bilmeymin. Ájening kebejesin otqa jaghypsyn, saghan súmdyqty jasatyp otyrghan kim?

Agham ez bolyp shyqty. Auyldy saqtay almady, jiyenderim bosyp ketipti, naghashy júrttyng ornynda - oshaq-oshaq qoqsyghan kýl, kezinde әkeme kóligin omyraulatyp, kiyip-jaryp, әkirendep qoymaytyn kommunist-diyrektor qayda, jiyrma jylda jegeni az bolghanday, auyl yrzyghynyng birazyn menshiktep alghan ba, mening nemere inimning auzynan jyryp әketken sol bir uys biday jonyna may shygharsa, ala bersin, besikte bireui ósip kele jatyr, besigindi týzep ústa, jengey, bas jaghyna qanjardy, nemese qayshyny qoy, jyn-shaytan jolamasyn, besikke kóseudi qyzdyryp bas, olar týtinnen de qorqady.

Qoryqsyn jyn-shaytandar. Barlyq jaqsylyq osy jas alashpen kelsin. Ez bolghan әkesine tartpasyn, qalada qalyp, tughanyn úmyta bastaghan mәngýrt aghasyna tartpasyn.

Bas jaghyna, qanjargha qatarlastyra Mәdiyding ólenderin tastay salshy. Kim biledi, búl úrpaq әli de bolsa bir nәrsege ýlgerer.

20.09.1996.

Abai.kz