Qytaydyng Fransiyadaghy elshisi: «Kenes shekpeninen shyqqan elderding memlekettigi – zansyz».

«Adamzat taghdyrynyng birtúlghalanuy» iydeyasyn kóterip otyrghan Qytay basshysy Shy tóraghanyng senimdi ókili, Qytaydyng Fransiyadaghy elshisi Lushayening ishinde ózimizde bar 14 egemendi respublikagha ústanghan kózqarasy osynday. Elshining sәuirding 21-kýni Fransiyanyng LCI telearnasyna bergen súqbatynda aitqan sózi kúlli batys júrtynyng jaghasyn ústatty.

Tilshining «Qyrym Ukrainanyng jeri me?!» degen súraghyna Qytay elshisi Qyrymnyng ejelden Reseyding jeri ekenin, Kenes biyligi kezinde Hrushevtyng Ukrainagha bólip bergenin aitqan. Onymen ghana shektelmey «Halyqaralyq zannamada kenesten shyqqan respublikalardyng naqty statusy joq, óitkeni eshqanday halyqaralyq kelisim-shart olardyng egemendi memleket statusyn rәsimdemegen» dep salghan. Elshining oiynsha Birikken últtar úiymy moyyndaghan býrynghy kenestik respublikalardyng egemendigi zansyz eken. Oghan salsaq BÚÚ-nyng qauipsizdik kenesining túraqty jorasy bolyp tabylatyn Qytaydyng Ukraina men Qazaqstangha bergen yadrolyq kepildigining de qúny kók tiyn siyaqty.

Elshining úshqary pikirine birinshi bolyp Ukraina men Baltyq elderi Litva, Estoniya, Latviya respublikalary qatang pozisiya bildirdi. Qytaydyng óz elderindegi elshilerin shaqyryp, týsinikteme beruin talap etti. Olardyng tulaytyn jóni bar. Qytay elshisi BÚÚ-nyng zanyn mensinbegenimen Baltyq elderi qazir әlemdegi eng quatty әskery úiym – NATO-nyng tolyqqandy mýshesi. Soltýstik Atlant sharty úiymynyng jarghysyna sәikes úiymgha mýshe kezkelgen elding egemendigine qol súghu – atalmysh úiymgha soghys ashu bolyp tabylady. Jeksenbi kýni Euroodaqtyng 80 deputaty mәlimdeme jasap, Makron biyligin Qytay elshisin elderinen quudy talap etti. Oghan Fransiya syrtqy ister ministrligi dereu jauap qaytaryp, Qytay tarapqa elshining aitqandary jeke ózining pikiri me, joq, resmy Beyjinning ústanymy ma, naqty týsinikteme beruin talap etkenin jetkizdi. Olar kenes qúramynda bolghan respublikalardy da tize qosa otyryp búl sandyraqqa toytarys beruge shaqyrdy. Úzaq jyl ozbyrlyqqa úshyrap, sonynda tәuelsizdik alghandaryn esine saldy.

Qytay elshisi Lushaye 1964 jyly tuylghan. Qytay Halqaralyq qatynastar inititutyn bitirgen. 1987 jyldan bastap diplomat júmysyn bastaghan. Kóbinese Afrika elderinde bolghan. 2016-2019 aralyghynda Qytaydyng Kanadadaghy elshisi mindetin atqarghan. Songhy jyldary Qytaydyng Fransiya men Marakkodaghy tótenshe ókilettigi bar elshisi. Elshining shekten shyqqany bir ret ghana emes deydi Fransiya basylymdary. Koronavirus kezinde «Fransiyanyng qarttar ýiindegi qariyalar ashtyq pen kýtim kórmegendikten qyrylyp jatyr» dese, Strategiyalyq zertteu ortalyghynyng Qytaygha qatysty aitqandaryn synap, qyzmetkerlerin «sýmelek» dep balaghattaghan. «Tayuandy qaytaryp alsaq, Shynjandaghyday qayta tәrbiyeden ótkizemiz» degen. Esirik elshige Fransiya taraby osymen ýshinshi mәrte eskertu jasap otyr eken.

Búl mәselege baylanysty Qytay Syrtqy ister ministrligining baspasóz hatshysy keshe dýisenbi kýni: «Qytay Kenes qúramynan shyqqan respublikalardyng egemendigin moyyndaydy. Kenes odaghy qúlap, atalmysh elder tәuelsizdigin jariyalaghanda Qytay alghashqylardyng biri bolyp olardyng egemendigin moyyndaghan» dedi. Al búqaralyq aqparat qúraldary Batystyng «óz quyrdaghyn ózine quyryp» elshining pikir bildiruge qúqy bar ekenin algha tartyp, onda túrghan eshtene joq, «Baltyq elderi orystan ala almaghan óshin bizden alghysy keledi», «aqparattyq soghysta jenilmeumiz kerek», - dep jazghan edi.

Qazaqstan SIM resmy ókili Aybek Smadiyarov Qytaydyng Fransiyadaghy elshisi Lu Shaenyng «Búrynghy KSRO elderining egemendigi halyqaralyq qúqyqta moyyndalmaghan» degen dauly pikirine qatysty mәlimdeme jasady.

Aybek Smadiyarov Qytay syrtqy ister ministrligining bergen týsiniktemesin qoldaytynyn jetkizdi.

Syrtqy ister ministrligining resmy ókili Aybek Smadiyarov Fransiyadaghy Qytay elshisining ústanymyn elemeytinin habarlady. Onyng aituynsha, elshining ústanymy jalpy Qytay sayasatyn  anghartpaydy. Alayda Beyjing biyligi elshi Lu Shaenyng pikirin qoldap-qoldamaytyn ashyp aitpady.

«Men Qazaqstan men Qytay arasyndaghy bayypty qarym-qatynas turaly aitatyn barlyq tarmaqty tizip shyqtym. Qytay Syrtqy ister ministrligi óz elshisining әreketin týsindirip, óz ústanymyna tolyq reaksiyasyn bildirdi», - dedi Smadiyarov.

«Búl elshi Fransiyada júmys isteydi, ol jerge qalay nota jiberemiz? Ol Parijde júmys isteydi. Sózderdi audaryp, mýlde basqa taqyrypqa әkelmeyik», - dedi Aybek Smadiyarov.

Sonday-aq ol 1992 jyly 2 nauryzda Qazaqstannyng BÚÚ-na mýshe bolghanyn eske saldy. Qazaqstan men Qytay arasyndaghy diplomatiyalyq baylanystardyng tarihyna toqtalyp, 2022 jylghy 23 jeltoqsanda qabyldanghan qújatqa sәikes qos el bir-birining egemendigi men aumaqtyq tútastyghyn qúrmetteytindigin jetkizdi.

Abai.kz