Júma, 29 Nauryz 2024
Janalyqtar 3653 0 pikir 16 Mamyr, 2013 saghat 07:18

Serik Aqsúnqarúly. «Aru Latyn — әli on segiz jasynda...»

Bir kezde Kirill, Mefodiy deytin bolghar monahtary somdaghan, arghy tegi grekke tireletin, býgingi orys jazuy - Kirillisa әlipbii qazaq halqy ýshin úly tarihy missiyasyn adal atqaryp shyqty deuge bolady. Sanauly jyldar ishinde osy әlipbiymen saliqaly elge ainaldyq. Qazan tónkerisining qasiretine qaramastan, búrynaghy odaqtastar ishinde ordaly júrt, irgeli el boldyq.  Kirillisa dýniyege kózimizdi ashyp, kókiregimizge núr qúidy. Boyynda Mendeleevting býkil himiyalyq elementteri tabylatyn úlan-ghayyr territoriyasy, ghylym akademiyasy, iri óndiris ortalyqtary, quatty ónerkәsibi bar tegeruindi respublika boldyq.

Osy әlipbiymen qazaq sovet әdebiyetin somdap, «Abay joly» dәuirnamasyn, dýniyede tendesi joq qazaq poeziyasyn tughyzyp, әlemdik әdebiyetting inju-marjanyn óz tilimizge qotaryp aldyq.

O, Kirillisa! Úly Mәrtebeli Orys Álipbiyi! Sen adamzat mәdeniyetining altyn arnasynyng biri hәm biregeyisin!

Qazaq saharasyna Pushkindi alyp kelgen - Sen! Sen bizge Abaydyng jýregin terbep, Tatiyananyng әni bolyp keldin!

Pushkinmen birge pushkang da kelgen edi... Oghan sening kinәng joq edi. Álihan men Ahmetke, Sәken men Maghjangha jabylghan jalagha da  Sening qatysyng joq edi! Oghan orys halqy men orys tili, orys әlipbii jazyqty emes, onbaghan otarshyldyq oi- pighyl, imperiyalyq kerdeng keudemsoqtyq, orystyng ózine de opa bermegen shynjyr balaq, shúbartós shovinizm kinәli bolatyn!

Bir kezde Kirill, Mefodiy deytin bolghar monahtary somdaghan, arghy tegi grekke tireletin, býgingi orys jazuy - Kirillisa әlipbii qazaq halqy ýshin úly tarihy missiyasyn adal atqaryp shyqty deuge bolady. Sanauly jyldar ishinde osy әlipbiymen saliqaly elge ainaldyq. Qazan tónkerisining qasiretine qaramastan, búrynaghy odaqtastar ishinde ordaly júrt, irgeli el boldyq.  Kirillisa dýniyege kózimizdi ashyp, kókiregimizge núr qúidy. Boyynda Mendeleevting býkil himiyalyq elementteri tabylatyn úlan-ghayyr territoriyasy, ghylym akademiyasy, iri óndiris ortalyqtary, quatty ónerkәsibi bar tegeruindi respublika boldyq.

Osy әlipbiymen qazaq sovet әdebiyetin somdap, «Abay joly» dәuirnamasyn, dýniyede tendesi joq qazaq poeziyasyn tughyzyp, әlemdik әdebiyetting inju-marjanyn óz tilimizge qotaryp aldyq.

O, Kirillisa! Úly Mәrtebeli Orys Álipbiyi! Sen adamzat mәdeniyetining altyn arnasynyng biri hәm biregeyisin!

Qazaq saharasyna Pushkindi alyp kelgen - Sen! Sen bizge Abaydyng jýregin terbep, Tatiyananyng әni bolyp keldin!

Pushkinmen birge pushkang da kelgen edi... Oghan sening kinәng joq edi. Álihan men Ahmetke, Sәken men Maghjangha jabylghan jalagha da  Sening qatysyng joq edi! Oghan orys halqy men orys tili, orys әlipbii jazyqty emes, onbaghan otarshyldyq oi- pighyl, imperiyalyq kerdeng keudemsoqtyq, orystyng ózine de opa bermegen shynjyr balaq, shúbartós shovinizm kinәli bolatyn!

Bizdi HHI-shi ghasyrgha jetektep alyp kelgen - Sen!

Adamzat qauymdastyghynyng altyn beketine at shaldyryp, jan-jaghymyzgha qarap túrsaq, dýniyening kóshi basqa jaqqa bet alyp barady eken.

Elu shaqty el bizge qara ýzdirip ketipti: әlipbiyi-Latyn, әdebi- ózgeshe, әlemi de-bólek.

Sol kóshke biz de ilesuimiz kerek!

Býgin ilespesek, erteng kóshten qalyp qongymyz mýmkin: qanatty elder, sanatty últtardyng bәri de Latyn әlipbiyimen qara tanyp, ghylym men tehnikanyng damuyna ózgeshe ýles qosyp jatyr.

Olar biyikke shyqqanda, biz etekte qalyp qoydyq.

Kompiuterding tili de - Latyn.

Týrik aghayyndardyng da әlipbii - osy. Búdan jetpis-seksen jyl búryn irgemiz bólingen tili , dini, dili, týbimiz bir týrkimen basymyzdy qosyp, tórt qúbylamyzdy qashan týgendeymiz?!

V-VI ghasyrdaghy kóne Orhún jazuynan Kýltegin Jyryn da Krillisagha kóshirip alghan aqyly kemel, zerek júrt edik qoy. Kýlli últtyq qasiretimizdi, bodan oi-bolmysymyzdy osy kóshken júrymyzgha tastap, orys jazuyna orasan zor alghysymyzdy aityp, sondaghy úly qazynany sony әlipbiyge qotara kóshirip, Qasiyetti Latyngha jetken kýni Alash júrty da adamzat kóshine ilesip jýre berer edi...

Latyn әlipbiyin tútynatyn elderding kópshiligi bireuge bodan bolmaghan, qúldyq sezimi joq, qojayyndyq qasiyeti mol elder eken.Túrpaty bólek. Keudesi - asqaq. Týsi - jyly. Ensemizdi tiktep, el bolamyz desek, sol  JÚRTTAR kenelgen arda aqyl-oy, asqaq sezimge  biz de keneluimiz kerek!

 

Aru Latyn,-

Áli on segiz jasynda.

Jaqsy menen Jaysang sonyng qasynda.

Ghalamzatty qartaytty da ghashyq qyp,

Kerbes Súlu keldi bizding ghasyrgha,

 

Adamzattyng býgini - sol, ótkeni,

Qysy, jazy, kýzi de - sol, kóktemi.

Gomer deytin aqyn - aqyn bolghaly,

Latyn deytin  -latyn bolghan, óitkeni.

 

Asqaq jyry - altyn Alash qahynda, -

Aru Latyn tәnti mendey aqyngha.

...Bireu jetse aidarynan jel esip,

Men jetermin Qasiyetti Latyngha.

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1578
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2277
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3594