Grekterde Stiks degen ózen bar. Negizi Stiks grekterding mifologiyasynda óliler men tiriler әlemining arasyndaghy ózen bolyp sanalady. Kóne grekterding senimi boyynsha, ólgender ózen arqyly qayyqpen ótip, o dýniyelik bolsa, tiriler ózenning jaghasyna kelip, bir-birine serttesip, ant-su ishedi.

Eskendir Zúlqarnayynnyng ólimin múqiyat zerttegen Stenford uniyversiytetining ókilderi onyng dәl osy ózenning suyn iship, ulanyp ólgenin dәleldep baghuda. Álige deyin ózenning ishinde óte uly bakteriya bar kórinedi. Búl bakteriya adam aghzasyna týsken kezde kaliyheamisin atty toksikalyq zatty óndiretin eken.

Stenfordtyq ghalym Antuanetta Heysting pikirinshe, grekterding úghymynda Zevs qúday ant bergenderge syn retinde Stiks suynan úrttatqyzady eken. Shynyn aitqandargha búl su esh ziyanyn tiygizbeydi. Al ótirik aitqandardyng jaghy qarysyp, bir jyl boyy qimylsyzdyqqa dushar bolatyn kórinedi. Dәl sol grekter Eskendirdi Zevs qúdaydyng balasy sanaghan. Sondyqtan oghan janaghy Stiks ózenining suyn ishkizui barlyq túrghydan qisyndy-mys. Zamandastarynyng jazbalaryna sensek, Eskendir 14 kýn boyy jaghy qarysyp, paralich bolypty. Kaliyheamisin tudyratyn udyng әseri dәl osynday.

Grekterde Stiks degen ózen bar. Negizi Stiks grekterding mifologiyasynda óliler men tiriler әlemining arasyndaghy ózen bolyp sanalady. Kóne grekterding senimi boyynsha, ólgender ózen arqyly qayyqpen ótip, o dýniyelik bolsa, tiriler ózenning jaghasyna kelip, bir-birine serttesip, ant-su ishedi.

Eskendir Zúlqarnayynnyng ólimin múqiyat zerttegen Stenford uniyversiytetining ókilderi onyng dәl osy ózenning suyn iship, ulanyp ólgenin dәleldep baghuda. Álige deyin ózenning ishinde óte uly bakteriya bar kórinedi. Búl bakteriya adam aghzasyna týsken kezde kaliyheamisin atty toksikalyq zatty óndiretin eken.

Stenfordtyq ghalym Antuanetta Heysting pikirinshe, grekterding úghymynda Zevs qúday ant bergenderge syn retinde Stiks suynan úrttatqyzady eken. Shynyn aitqandargha búl su esh ziyanyn tiygizbeydi. Al ótirik aitqandardyng jaghy qarysyp, bir jyl boyy qimylsyzdyqqa dushar bolatyn kórinedi. Dәl sol grekter Eskendirdi Zevs qúdaydyng balasy sanaghan. Sondyqtan oghan janaghy Stiks ózenining suyn ishkizui barlyq túrghydan qisyndy-mys. Zamandastarynyng jazbalaryna sensek, Eskendir 14 kýn boyy jaghy qarysyp, paralich bolypty. Kaliyheamisin tudyratyn udyng әseri dәl osynday.

Al eki әlemdi jaulap, úzaq jyldar boyy Grekiyadan úzap ketken, ýsh órkeniyetting tiri qúdayy, alyp imperiyanyng patshasy sanalghan Eskendirding óz erkimen Stiks suyn ishui ekitalay. Yaghni, mening payymdauymsha, aldap ishkizgen. Onyng sebebi mynau: Grekiyanyng barlyq poliys-memleketterin biriktirip, ant-su ishkizip, Parsy imperiyasyna qarsy shyqqanda Eskendir men onyng seriktesteri bir dәrejede bolatyn. Dostyq, joldastyqtary keremet damyghan, bir-birine ýlken qúrmetpen qaraghan.

Aziyany jaulap alghan song Eskendir ózining astanasy retinde Babyldy tandap, parsy elining sayasy jәne diplomatiyalyq protokolyn, dәstýrlerin qabyldaghan. Sonyng biri barshanyng patsha aldyna kelgende tizerlep túruy, tizerlep izet kórsetui. Búny grekter proskiyneza dep ataydy. Azat grekter ýshin búl keremet bir qorlyq sanalghan. Eskendirding seriktesteri ishinen "Patshamyz aljydy, ózge dinge, mәdeniyetke ótip ketti, bizdi, bizding órkeniyetimizdi, tarihymyz ben dәstýrimizdi satty" degen kýnkilmen jýrgen.  Onyng ýstine barlyghy da shetinen bayyp, bir-bir ýlken aimaqtyng satraby, yaghny әkimi boldy. Patsha bolsa óz seriktesterin kemsitip, olardyng ornyna imperiyanyng basqa halyqtarynyng ókilderin taqqa jaqyndata bastady, qyzmetke taghayyndady. Búl oghan degen jekkórinishting taghy bir sebebine ainaldy.
Al patshanyng ózi onyng "komandasyna" qauip tóndire bastady. Odan qalay qútylugha bolady? Pyshaqtaugha, túnshyqtyrugha kelmeydi. Sebebi qúdaydyng "sýiikti túnghyshy". ony "aram" jolmen óltirseng ózing bәlege qalasyn. Qúdayy joly bireu - Stiks suyn ishkizu. Qúday alsa alady, almasa - Eskendirdiki dúrys, ony "joghary jaq" qoldaydy. Osynday qisynmen Stiksting suyn anau Grekiyadan aldyrady. Onyng ýstine jolda sugha basqa da tynaytqyshtar qosyluy yqtimal. Sebebi qúdaylargha "kómektesu" de mindet.
Qysqasy, bizding dәuirimizge deyingi 323 jyldyng 10 mausym kýni jarty ay boyy jan men tәn azabyn kórgen әlemdi túnghysh jaulaghan imperator Eskendir Zúlqarnayyn dýniyeden ótedi. Ózi qúrghan imperiyanyng bir aptada toz-tozy shyghady. Onyng oryntaghyna talasqan serikteri ony birazgha deyin jerlemey, taghy bir orasan zor aqtyq әbigerge salady. Arasy bir jyldyng ishinde onyng ýrim-bútaghy da Stiks ózenining ar jaghyna ótip ketedi.
Ony ulaghandar Makediniyanyng qyzmetinen bosaghan әkimi Antipatr men onyng úldary, dosy Kassandr men sharap qúngshysy Iol degen dәleldi boljam bar.

Eskendir Zúlqarnayyn shyghys halyqtarynyn, onyng ishinde qazaqtyng tarihyna, mәdeniyetine keremet әserin tiygizgen túlgha. Bizding jazba da, auyzsha da әdebiyetimizde, anyz-ertegilerimizde oryn alghan keyipker. Olay bolsa, onyng ghúmyry men ólimi býgingining sayasatkerleri ýshin sabaq boluy tiyis. Kórshi elderde Eskendirding kebin kiygen Saparmúrad Týrikmenbashy emes pe?

Abai.kz