QR Memlekettik hatshysy

Marat Tәjinnin,

«Mәdeny múra» memlekettik baghdarlamasy

 qoghamdyq kenesining tóraghasy,

UNESKO isi jónindegi Últtyq komissiyasynyng tóraghasy

Imanghaly Tasmaghambetovtyng

Nazaryna!

Jolym týsip, jaqynda Sarayshyq qalasynyng ornyna taban tiredim. Tarihy oryndy kóruge degen inkәrlik, babalar tarihyna degen qúrmet sezimi osy qadamyma sebep bolghan edi. Alayda kóne qalanyng ornyna baryp, tarihy jәdigermen tanysu barysynda kónilim su sepkendey basyldy. Búl - tarihy orynnyng men kýtkendey manyzdy bolmauynan emes, býgingi úrpaq tarapynan qamqorlyqtyng joqtyghynan tuyndaghan edi.

QR Memlekettik hatshysy

Marat Tәjinnin,

«Mәdeny múra» memlekettik baghdarlamasy

 qoghamdyq kenesining tóraghasy,

UNESKO isi jónindegi Últtyq komissiyasynyng tóraghasy

Imanghaly Tasmaghambetovtyng

Nazaryna!

Jolym týsip, jaqynda Sarayshyq qalasynyng ornyna taban tiredim. Tarihy oryndy kóruge degen inkәrlik, babalar tarihyna degen qúrmet sezimi osy qadamyma sebep bolghan edi. Alayda kóne qalanyng ornyna baryp, tarihy jәdigermen tanysu barysynda kónilim su sepkendey basyldy. Búl - tarihy orynnyng men kýtkendey manyzdy bolmauynan emes, býgingi úrpaq tarapynan qamqorlyqtyng joqtyghynan tuyndaghan edi.

Birinshiden, kóne qala ornyn tauyp baru da onaygha soqpaydy. Jolda kezdesken túrghyndardan súray otyryp, auyl arasyndaghy tas tóselmegen topyraq joldar arqyly jettik. Joldyng boyyna eki-ýsh jerge qalashyqqa baratyn núsqaulyqtar ornalastyru da eshkimning oiyna kelmegendey. Búl mәseleler jergilikti turizm jәne sport basqarmasynyng qúzyretindegi dýniyeler emes pe? Osynday qúndy dýniyemizdi ózgege tanyta almau, turisterdi qyzyqtyra almau jarnamanyng joqtyghyn bildirse kerek.

Arheologiyalyq qazba jýrgizilgen qalashyqtyng bir bóligi sym qorshaumen qorshalghan. Esik aldyna, kóne Sarayshyq qalasy ornynyng memleket qamqorlyghynda ekendigi jazylghan. Jartysynan kóbi qúlap jatqan qorshaudyng ishinde auyldyng qarasiraq balalary moneta, sadaq úshy syndy jәdigerlerdi terip alyp, kelgen-ketken qonaqtargha 200-300 tengege satyp jýr. Búl tarihy jәdigerlerding arnayy orynda jinaqtalmay, ústaghannyng qolynda, tistegenning auzynda ketip jatqanynyng aighaghy.

Qalashyqtyng qabyrghalary ýgitilip, jaqyn jyldary joyylugha shaq túr. Kimning iydeyasy ekeni belgisiz, 4 adamnyng bas sýiegin kórmege qoyghanday tizip qoyypty. Janynda adamnyng sýiekteri shashylyp jatyr. Búl baryp túrghan qorlyq bolyp kórindi. Ata-baba aruaghyn qúrmetteuden qalyp, ony ayaq astyna tastaytyn úrpaqqa ainalghanymyz ba?! Tarih derekteri boyynsha osy jerde jeti hannyng sýiegi jatyr (Mónke Temir (1266-1282 j.j), Toqtaghu (Toqty) (1291-1312 j.j.), Jәnibek (1343-1353 j.j.), Ámir Oqas (14 -1447 j.j), Qasym Han (1511-1518 j.j), Shah Mamay (1549-1554 j.j), Jýsip Han ( 1549-1554 j.j)). Búl qanqalar bәlkim sol babalarymyzdiki bolar?! Kenesarynyng basyn elge aldyra almay jýrgen kezde Qasym han bastaghan úly handarymyzdyng basyn osylay qorlap jýrgen joq pa ekenbiz? Bas sýiekter handardiki bolmasa da batyr babalaramyzgha tiyesili ekeni dausyz. Tarihta ózindik iz qaldyryp, osy jerdi bolashaq úrpaqqa amanattap ketkenine bergen jauabymyz osy ma? Qoynauy baylyqqa toly búl ólkeni janyn salyp qorghaghan babalar amanatyn keleshek úrpaqqa qalay jetkizbekpiz?! «Memleket qamqorlyghy» degen sóz tek qaghaz jýzinde qalghany ma? Álde altynnyng qolda barda shynymen qadirsiz bolghany ma? Oblystyng tarihiy-mәdeny qúndylyqtaryn kóz qarashyghynday qorghap, ony ózgelerge tanytuy tiyis Mәdeniyet basqarmasy qayda qarap otyr! Sarayshyq qalasy ornyna kelgen bette osynday mazasyz oigha oraldy.

Jayyq ózenining asau tolqyndary da Sarayshyqtyng tarihy qabyrghalaryn mýjip, jyl ótken ishke jayylyp keledi. Osylaysha, qazaq tarihynyng nebir asyldary su astyna ketip, mәngilikke joghaluy mýmkin. Osy jerge bóget jasau qomaqty qarjyny talap etse, ózenning ekinshi jaghasyn terenirek qazyp nemese arnany ózge jaqqa búryp, tolqyndy qaladan alystatugha bolar edi.

Qoryta kelgende, kónening kózi, babalar órkeniyetining dәiegi bolghan Sarayshyq qalasynyng saqtalyp qaluyna ýlken qater tónip túr. Synyptay syrghyghan uaqyt tezinde materialdyq qúndylyqqa manyz beremiz dep, ruhany baylyghymyzdan airylyp qalmayyq! Bolghan jәitti kózben kórgennen keyin qazaqtyng bir balasy, elding azamaty retinde ýnsiz qala almadym. Tarihymyzdy qalay qúrmettesek, tarih sotynda úrpaqtar bizge sonday bagha beredi. Bas sýiegimiz shashylyp, dalada qarausyz, úrpaqqa eleusiz qaludan saqtasyn!

Astana qalasynyng túrghyny - Sәken Esirkepov

Abai.kz