Týrkiyany ne týlen týrtip jatyr?
Týrkiyadaghy túraqsyzdyqtar әli toqtaghan joq. Stambul men Taksim alany qújynaghan halyqtan bosaytyn emes. Osydan 15 kýn búryn Gezy sayabaghyn әldebir sauda ortalyghynyng qúrylysynan saqtap qalu maqsatynda bastalghan narazylyq sheru órshy kele biylikti birjola taghynan taydyrudy talap etetin dengeyge jetti. Tәjiriybeli, bilikti sayasatker Rejep Erdoghannyng dәl osy kýndegidey sasqan kezi bolghan joq shyghar. Tap qazir Erdoghan jeke basynyng qamyn oilap otyr dep te eshkim aiyptay almaydy. Sebebi ol taghynyn býgin bas tartar bolsa, búl sheshim Týrkiyanyng jaqyn bolashaqtaghy kýiine keri әser etip keteyin dep otyr. Zandy jolmen auyspaghan biylikting memleketke keler qater kóp ekeni belgili. Sondyqtan Týrkiya sayasatkerleri býgingi jaghdayda qalayda beybit retteuge zәru. Degenmen sherushiler mýmkindik berer emes. Osylaysha, songhy bes-on jylda damu qarqynymen әlemdik qauymdastyqty moyyndata bastaghan týrki bauyrlarymyzgha, qazaqsha aitar bolsaq, kóz tiydi...
Týrkiyadaghy túraqsyzdyqtar әli toqtaghan joq. Stambul men Taksim alany qújynaghan halyqtan bosaytyn emes. Osydan 15 kýn búryn Gezy sayabaghyn әldebir sauda ortalyghynyng qúrylysynan saqtap qalu maqsatynda bastalghan narazylyq sheru órshy kele biylikti birjola taghynan taydyrudy talap etetin dengeyge jetti. Tәjiriybeli, bilikti sayasatker Rejep Erdoghannyng dәl osy kýndegidey sasqan kezi bolghan joq shyghar. Tap qazir Erdoghan jeke basynyng qamyn oilap otyr dep te eshkim aiyptay almaydy. Sebebi ol taghynyn býgin bas tartar bolsa, búl sheshim Týrkiyanyng jaqyn bolashaqtaghy kýiine keri әser etip keteyin dep otyr. Zandy jolmen auyspaghan biylikting memleketke keler qater kóp ekeni belgili. Sondyqtan Týrkiya sayasatkerleri býgingi jaghdayda qalayda beybit retteuge zәru. Degenmen sherushiler mýmkindik berer emes. Osylaysha, songhy bes-on jylda damu qarqynymen әlemdik qauymdastyqty moyyndata bastaghan týrki bauyrlarymyzgha, qazaqsha aitar bolsaq, kóz tiydi...
Narazylyq tanytushylar Taksim alanynan bólek, memlekettik mekemeler men shetel elshilikteri ornalasqan audandardyng da manynda toptasuda. Tәrtip saqshylary kóz jasauratatyn gaz ben su atqysh qoldanyp jatyr. Taksim alanyna jinalatyn halyqtyng ortasha esebi 20 mynnan asady. Tek Stambulda ghana emes, elding basqa da iri qalalarynda sheruler órship jatyr. Týrkiya premier-ministri Rejep Taiyp Erdoghannyng «biylikting de shydamynyng shegi bar» degen mәlimdemesinen keyin alangha qarapayym tәrtip saqshylary emes, arnayy jasaq ókilderi shyqqan bolatyn. Songhy derekterge sәikes, 5000-gha juyq adam týrli jaraqat aldy, qaza tapqandardyng sany – tórt adam.
Premier-ministr Rejep Tayyp Erdoghan narazylyq sherulerdi býlikshil adamdar paydalanyp jatyr dep mәlimdegen edi. Ankarada deputattar aldynda sóilegen Erdoghan sherulerdi «Týrkiyanyng bedeline núqsan keltiru maqsatynda iske asyryla bastaghan jospar» dep, ýkimet qarsylyq sherulerine búdan ary tóze almaytynyn aitqan.
Ótken aptada Týrkiya premier-ministri sheruge shyqqandardyng ýsh talabynyng eshbiri oryndalmaydy dep kesip aitqan edi. Yaghny Gezy sayabaghyndaghy sauda ortalyghynyng qúrylysy jalghasady, Ýkimetten eshkim otstavkagha ketpeydi, eshqanday merziminen tys saylaular ótkizilmeydi. Degenmen sherushiler de alghan betinen qaytpaghan son, ol bir sózin qaytyp alyp, dýisenbi kýni Gezy sayabaghyna qatysty talaptyng oryndalatynyn mәlimdedi. Sayabaq aumaghynda eshqanday sauda ortalyghynyng qúrylysy bastalmaytynyn, aghashtardyng otalmaytynyn eskertti. Degenmen narazy top Gezy sayabaghyn úmytqaly qashan. Olardyng negizgi talaby Rejep Erdoghannyng otstavkasy bolyp otyr. Qysqasy, qazirgi sayasy jaghday әldebir beybit kelisim jýrgizetin kezennen ótip ketken siyaqty.
Songhy jyldary Europa elderining Týrkiyamen alys-berisi kýsheye bastaghan edi. Ásirese Týrkiyanyng sapaly júmys kýshine tәueldi bola bastaghany bar. Sarapshylar qauymy Europalyq odaqtyng Týrkiyagha qanshalyqty tәueldi ekenin jarysa jazyp jýrdi. Degenmen býginde batys әlemining Týrkiyagha janashyrlyq tanytyp jatqandary shamaly, al shoq-shoqtap jatqandary joq emes. Kýni keshe AQSh Memlekettik hatshysy Djon Kerry «Týrkiyanyng demokratiyasy әlsiz, mәselening bәri osydan tuyndap jatyr» dep jar saldy. Basqa da birqatar Europa elderi, tipti Reseyding ózi Týrkiyanyng qazirgi biyligi auysuyna mýddeli ekenin bayqatyp qoyda.
Aydos SARYM, sayasattanushy:
– Týrkiyadaghy sayasy jaghdaylardy «Arab kókteminin» jalghasy dep atau qiyndau. Týrkiya – partiyalyq-parlamenttik dәstýr sabaqtastyghy saqtalghan demokratiyalyq memleket. Qazir Týrkiyadaghy azamattyq qogham qalyptasyp keledi. Osy uaqytqa deyin konstitusiyalyq qúrylymnyng kepildik beretin negizgi qúrylym әsker bolyp kelse, býginde búl tetik azamattyq qogham instituttarynyng qolyna ótip jatyr. Ekinshiden, Erdoghan óte myqty sayasatker, qoldaushylary kóp. Ol Týrkiyanyng ekonomikalyq quatyn әlemdik qauymdastyqtyng kóz aldynda arttyrdy. Ýshinshiden, kez kelgen oqighagha jeke adamnyng psihologiyasy әser etedi. Erdoghan qyraghylyq tanytsa, ainalasyna nazar sala bilse, ekologiyalyq taqyryptaghy shaghyn ghana narazylyq shara osynday dengeyge ósip ketpes pe edi... Ózine degen tym senimdiligining saldarynan qatarynda jýrgen sayasatkerlerding birazy teris búrylyp ketkeni mәlim.
Búl sayasy oqighanyng nemen ayaqtalaryn aitu onay emes. Degenmen búl basy ghana ekeni kórinip túr. «Erdoghan ary qaray da kýshke sala beretin bolsa jaghday әskery tónkerispen ayaqtaluy mýmkin» degen boljam aitqandar da boy kórsete bastady.
Abai.kz